I. A. Axmedov, N. S. Saidxo‘jaeva

Gazniqobni foydalanishga tayyorlash. 
Agar gazniqobning yuz qismi o‘lcham 
bo‘yicha to‘g‘ri tanlangan bo‘lsa va umuman har kimning o‘ziga moslashtirilgan 
bo‘lsa va ishga yaroqli bo‘lsa, u holda muhofazalovchi vosita ishonchli deb 
hisoblanadi. Gazniqob yuz qismining zarur o‘lchovini tanlab olish gazniqobdan 
foydalanishda xal qiluvchi ahamiyatga ega. Kattaroq gazniqob yuzga zich 
o‘rnashmaydi va zaharlangan havo uning atrofidan kirib kishini zaharlashga olib 
keladi. Yuz qismi zarur o‘lchamdan kichikroq bo‘lsa, bunday shlem-niqob boshni 
qattiq qisib og‘ritadi va uni taqib yurish ancha qiyin bo‘ladi. To‘g‘ri tanlangan shlem-
niqob yuzga hech qanday og‘riq bermasdan zich joylashib turadi. 
Shlem
-
niqoblar o‘lchovini aniqlash uchun yuz vertikal aylana bo‘ylab 
santimertlarda o‘lchanadi, ya’ni lenta iyakning quyi nuqtasi orqali yonoqlar bo‘yicha 
quloq chig‘anog‘i oldidan o‘tib, boshning tepasida tutash chiziq bo‘yicha o‘lchanadi. 
Shlem-niqobning to‘g‘ri tanlanganligi xlorpikrin moddasi yordamida «dudlash 
kamerasida» tekshirib ko‘riladi. Gazniqob o‘lchovini aniqlash 5.15-jadvalda 
keltirilgan.
5.15- jadval. Gazniqob o‘lchamini aniqlash. 
Gazniqoblar-
ning yuz 
qismi 
Boshning vertikal aylanasi va yuz qismining kerakli o‘lchami, sm 
0 
1 
2 
3 
4 
SHM-41Mu, 
SHM-62 
63,0 va undan 
kam 
63,5-65,5 
66-68 
68,5-70,5 
71 va undan 
yuqori 
SHMS 
61,5 va undan 
kam 
62-63,5 
64-67 
67,5 va 
undan 
yuqori 
- 
SHMG 
- 
62,5-65,5 
66-67,5 
68-69 
69,5 va undan 
yuqori 
SHM-66Mu 
63 va undan 
kam 
63,5-65,5 
66-68 
68,5 va 
undan 
yuqori 
- 

---

144 
Hozirgi vaqtda harbiy qismlarda saqlanib kelinayotgan tabeldagi nafas a’zolarini 
muhofazalovchi vositalarning muhofaza qilish xususiyati juda yuksakdir. U 
foydalanish vaqtidagi sifatlari bo‘yicha etarli darajada ishonchli va qulay vositadir. 
Gazniqoblardan foydalanish qoidalariga rioya qilinganda dushman tomonidan 
qo‘llanilgan turli xil zaharlovchi moddalardan bir jangovar kun (10-12 soat) 
mobaynida 
muhofazalanish 
mumkin. 
Filtrlovchi-yutuvchi 
quti 
har 
kuni 
almashtirilmaydi, chunki zaharlangan atmosferada qisqa vaqt turiladi. Gazniqobning 
muhofazalash quvvati zaharlovchi moddaning havodagi konsentratsiyasi yuqori 
darajada bo‘lganda va nafas olishning jadalligiga qarab hamda zaharlangan 
atmosferada qancha vaqt ichida bo‘lishiga qarab o‘zining muhofazalovchi 
xususiyatini yo‘qotadi. Atmosfera havosida bo‘lgan radioaktiv moddalardan va 
bakterial vositalardan gazniqob juda ham yaxshi muhofazalaydi, agarda bakterial 
vositalar qo‘llanilganda shu zonadan chiqib ketilgandan so‘ng, filtrlovchi-yutuvchi 
quti har safar almashtiriladi, radioaktiv moddalardan zaharlangan joyga tushib 
qolganda yoki radioaktiv moddalar qo‘llanilganda unda filtrlovchi-yutuvchi quti 
radioaktiv moddaning ruxsat etilgan doza mikdorigacha ishlatiladi, keyin esa 
yangilanadi.