I. A. Axmedov, N. S. Saidxo‘jaeva

Gazniqobdan foydalanish qoidalari.
Gazniqob va boshqa muhofaza vositalari 
kimyoviy va radioaktiv moddalar va biologik vositalarini qo‘llanishi ehtimoli yoki 
bo‘lmasa avariya, epidemiologik vaziyat bilan bog‘liq favqulodda vaziyatlar 
oqibatlarini bartaraf etish, harbiy holatlarda olib yuriladi: 
«safar»
holatida; 
«tayyorgarlik»
holati - kuchli ta’sir etuvchi moddalar yoki ommaviy zarar 
etkazuvchi kimyoviy qurol qo‘llanishi xavfi bo‘lganda; 
«jangovar»
holat - maxsus signallar bo‘yicha yoki xavfli vaziyat holatida mustaqil 
ravishda. 
Gazniqobni «jangovar» holatga o‘tqazish vaqtida: 
- nafas olmasdan va ko‘zlarni yumib turib bosh kiyimini echish va uni yoniga 
qo‘yib yoki tizzalari orasiga qisib olishi kerak; 
- gazniqobni xaltadan chiqarib olish lozim: 
- ikkala qo‘l bilan shlem-niqobning shunday ushlash kerakki, qo‘lning bosh 
barmog‘i shlem-niqobning tashqarisida, qolgan barmoqlar shlem-niqobning ichida 
bo‘lishi kerak; 
- shlem-niqobning pastki qismi iyakka qo‘yilib, qo‘l tepaga va orqaga siltab 
tortiladi va shlem-niqob buklanib qolmaydigan qilib boshga kiyiladi; 

---

145 
- shlem-niqob kiyib bo‘lingach keskin va chuqur nafas chiqariladi, ko‘z 
ochiladi, nafas olish tiklanadi, bosh kiyim kiyiladi, xaltaning qopqog‘i yopiladi. 
- ko‘zoynak shishalari ko‘z ro‘parasida turishiga ahamiyat berish kerak.
Agar gazniqob oynaklari ko‘z to‘g‘risida bo‘lsa, shlem-niqob yuzga zich tegib 
tursa va burishib qolmagan bo‘lsa gazniqob to‘g‘ri kiyilgan deb hisoblanadi. 
Gazniqobni kiyish vaqtida nafas olmay turish va ko‘zlarni yumib olishga alohida 
e’tibor beriladi. Bu shuning uchun zarurki, hozirgi zamon qurollarining zaharlovchi 
moddalari juda o‘tkir, tez ta’sir etuvchi bo‘lib, ular hatto gazniqob kiyib olguncha 
o‘tadigan juda qisqa vaqt ichida ham shikast etkazishi mumkin. Ko‘zni ochishdan 
oldin hamda gazniqobni taqib olgandan keyin nafas olishni tiklash oldidan kuchli 
nafas chiqarish zaruriyati ham xuddi ana shunday ehtiyot chorasi hisoblanadi. 
Shunday qilinsa, gazniqob ichiga kirib qolgan zaharli havo chiqib ketadi. 
Gazniqobni echish uchun o‘ng qo‘l bilan bosh kiyim salgina ko‘tariladi, chap 
qo‘l bilan gazniqobning yuz qismiga joylashtirilgan klapanli quti ushlanadi va shlem-
niqob oxista pastga tortiladi, yuqoriga harakatlantirib shlem-niqob echib olinadi, bosh 
kiyimi kiyiladi. 
Echib olingan shlem-niqobning ichkari qismi toza latta bilan yaxshilab artiladi 
va quritiladi. Shundan keyin shlem-niqob gazniqob xaltasiga joylashtiriladi. 
Gazniqobni mosini tanlashdan tashqari, undan to‘g‘ri foydalanish juda katta 
ahamiyatga ega. Busiz to‘g‘ri tanlanmagan gazniqob befoyda bo‘lib qolmasdan, balki 
o‘ziga xos tuzoq bo‘lib qolishi ham mumkin. Shuning uchun yangi gazniqobni 
ishlatishdan oldin uning rezina qismlariga sepib qo‘yilgan talkni qoqib tashlash va 
artish kerak. Keyin maska va biriktiruvchi gofrlangan naychaning butunligi, 
shuningdek gazniqobning filtrlovchi-yutuvchi qutisi ishga yaroqli ekanligini aniqlash 
uchun uni yaxshilab tekshirib chiqish kerak. Gazniqoblarni bekam-ko‘stligini 
aniqlash uchun uni kiyib, biriktiruvchi gofrlangan naycha mahkam siqilsa, hamma 
narsa ayon bo‘ladi. Maska-niqobning jips yopishib turganligini va klapanlari havo 
o‘tqazish-o‘tkazmasligini bilish uchun gazniqob qutisi ostidagi teshikni yopib, chukur 
nafas olish kerak.