I. Булим. Бухгалтерия хисоби

‘llaniladigan o‘lchov birliklari. 
bo’ladigan hodisa va voqealiklar o‘lchov birliklariga asoslanib hisobga 
‘lchov birliklaridan foydalaniladi. 
‘
‘
‘
‘
‘
g
‘
r
i
s
i
d
a
m
i
q
d
o
r
j
i
h
a
t
d
a
n
m
a
’
‘
‘
Hisobda qo’llaniladigan o’lchov birliklari. 
‘lchov birligi - 
vaqt birligi (soat, kun, oy) ichida mahsulot ishlab 
’yorlariga asoslangan. Unga “me’yor-soat” misol bo‘ladi. Hisob 
me’yor-soat, birinchidan, korxona mehnat xarajatlarini vaqt me’yorlari 
‘lchash uchun, ikkinchidan, mehnat unumdorligini hisoblash uchun 
‘lchov birligida bajarilgan ishlar miqdori, kishi - soat, kishi - dona kabi 
‘lchovlarda hisobga olinib, bu ko‘rsatkichlar mehnat unumdorligini 
‘lchov birligi
- natural va mehnat o‘lchov birliklariga asoslanadi. Qiymat 
‘lchov birligida sodir bo‘lgan iqtisodiy voqealik o‘sha davlatning pul 
‘lchov birligi sifatida so‘m va tiyinlar qabul qilingan. 
‘
b
o
g
‘
‘
‘
‘
‘
Natural о‘lchov 
birligi
Mehnat о‘lchov 
birligi 
Qiymat о‘lchov 
birligi
•kub, kubometr
•metr, santimitr
•litr, kilogram
•soat
•kun
•oy
•sо‘m
• tiyinlar 

---

19 
irligining afzalliklari 
 
‘rganadigan predmeti va obyekti mavjud. Fanning predmeti deganda shu 
‘
‘
‘
‘
‘
’
‘
‘
Buxgalteriya hisobiga doir chop etilgan adabiyotlarda buxgalteriya 
hisobining maqsadi va vazifalari, subyektlari va obyektlari xalqaro 
andozalar talabi doirasida keng yoritilgan. Ammo uning predmetini 
bayon etishda mualliflar turlicha yondashishgan. Jumladan, Lomonosov 
nomidagi Moskva davlat universitetining professori I. A. Lamikin 
universitet talabalari uchun tayyorlagan darsligida buxgalteriya hisobi 
predmetini quyidagicha ta’riflaydi: “...ijtimoiy mulk va birlashmalar 
(korxonalar)ni va xalq xo‘jaligi tarmoqlarining rejali xo‘jalik-moliya 
faoliyati 
sotsialistik 
buxgaltetiya 
hisobining 
predmeti 
bo‘lib 
hisoblanadi”
2
. Fikrini davom ettirib, buxgalteriya hisobi predmetining 
obyektlarini 
quyidagicha 
ta’riflaydi: 
“Korxonalarning 
xo‘jalik 
materiallari va pul mablag‘lari; xo‘jalik mablag‘larini kelar manbalari; 
xo‘jalik jarayonlari; korxonalarning xo‘jalik-huquqiy aloqalari; xo‘jalik 
faoliyatlari natijalari uning obyektlaridir
3
. Bu ta’rifning birinchi qismida 
ijtimoiy mulk, ikkinchi qismida esa birlashmalarning (korxonalarning) va 
xalq xo‘jaligi tarmoqlarining rejali moliyaviy-xo‘jalik faoliyatlari 
buxgalteriya hisobining predmetini sifatida ta’riflanadi. Bizningcha, 
muallif fanning predmeti va obyektlarini chalkashtirib yuborgan.
Professor M. Ostonaqulov tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Oliy 
va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi oliy o‘quv yurtlarining talabalariga 
2
Ламикин И. А. Основи бухгалтерского учёта. Московский унверситет. 1981 11 b.
3
Ламикин И. А. Основи бухгалтерского учёта. Московский унверситет. 1981 11 b.