şəx si Y ə z id ə b ə n z ə d ə n M ə su d ibn N am darın ş iə ın ə z h ə b old u ğıı q ə n a tin ə
köm ək olar.
X Ə T T A T N İ Z A M İ T Ə B R İ Z İ
1. B i z i m b ö y ü k s a h i b - S əlcu q sultanları A lp -A r sla n m ( 1 0 6 3 -
1072) v ə o ğlu C ə la lə d d in M ə lik ş a h m ( 1 0 7 2 - 1 0 9 2 ) v ə z ir i, X I əsrin b ö y ü k
d ö v lət xadim i v ə a lim lərin d ən biri, m əşhur “S iy a s ə tn a m ə ” əsorin in m ü o llifı,
Bağdad “N iz a m iy y ə ” darülfunununun banisi.
Q Ə T R A N T Ə B R İ Z İ
1 . Ə b ü l h ə s ə n Ə l i L ə ş k ə r i -Q ə tr a m n dövründo G o n c ə d ə hökm ran-
lıq etm iş (1 0 3 3 -1 0 5 0 ) Şəd d ad ilər sülaləsinin altıncı hökmdarı. M o n u ç e h r -
İranm m ifık Pişdadiyan sü la ləsin in yeddinci padşahı,
F əridw utn nəvəsi, İrəcin
oğlu. Firdovsi (9 3 6 -1 0 2 9 ) “Ş a h n a m ə”sinin qəhrəm anlarından biri. Ə n u ş i -
r o v a n - Sasanilər sü la ləsin d ən İran şahı I X o sr o v Ə n u şirəv a n (5 3 1 - 5 7 9 ).
B əd ii əsərlərd ə “a d il” lə q ə b i ilə m əşhur olm uşdur. Bir sıra m ü tərəq q i
islahatları ilə İran d ö v lə tin in qüdrətini artırmağa ça lışm ışd ır. Q u d ə r z -
Firdovsi “Şahnam ə”sinin qəhrəm anlarından biri, p əh ləvan . Ə r d ə ş i r - 2 2 4 -c ü
ild ə Sasanilər sü laləsin in əsa sm ı q oym uş İran şahı. R o v a y ə tə görə, gu ya
“ Sasan” adlı bir çobanın n ə v ə s i o lm u ş, sülalənin adı da buradan götü rü lm ü ş-
diir. M ənuçehr, Ə nu şirəvan , Q u d ərz v ə Ə rdoşir Qotranın m ə d h etd iyi hakim
Ə b ü lh əsən Ə li L əşk ərin in olan lan n m adıdır.
2.
R i z v a n - d i n i əsatirə görə, cənnətin qapısında duran m ə lə k . “C ə n n ə ti-
R izvan” (R izvanın c ə n n ə ti) ifa d əsi klassik əd ob iyyatd a g e n iş yayılm ışdır.
Y ə z d a n - A llah, Tanrı. M a l i k - eyn i əsatirə g ö rə, cəh o n n o m in qapısm da
duran m ələk . Q e y s ə r — Ə sli: sezar. Orta osrlərdo B izan s imperatorlarma
Şərqdə veriləıı ad. X a n - orta əsrlordo Şərq ö lk ə lə r in d ə hökındar, hakim ,
sərkərdə. Ə v v ə llə r x a q a n olm uşdur (Əsli: k a q a n ) . “ X aq an ” tennini ilk
d o fə 3 1 2 -c i ilin Çin saln am ələrin d o işlodilm işdir; orta osrlordo on böyük türk
sərkərdələrinin daşıdığı titul. M onqol sərkordolərino verilon “qaan” titulu da
“x a n ”la bağhdır. A l i - S a m a n - S a m a n sü la ləsi; yaxud: S a m a n i l ə r .
Ərob istilasm ın nisboton z ə if lə d iy i dövrdə İranın şim a l-şo rq in d o yaradılm ış
fars-m ü solm an d övlətin in başçıları (8 7 5 -9 9 9 ). Paytaxtı Buxarı şəh əri o lm u ş-
dur. Sam anilər öz q əd im a d ə t-ə n ə n ə lə r in ə ehtiram b ə slə m o lə r i ilə m əşh u r-
durlar. Bunun bədii ifad osin i F irdovsinin “Şahnam o” əsə r in d ə aydın görm ək
olur, Tarixi xidm otlərin d ən biri y en i fars dilini - dəri dilini yaratmalıdır.
Y ə d i - B e y z a s ı M u s a n ı n . . . hərfi monası: M usanın a ğ ə l i . D ini rəvayətə
göro, M usa p eyğəm b ərin g östərd iyi doqquz m ö cü zəd ən biri d ə əlin i qoltu-
ğuna qoyub çıxararkən gü m iiş kimi ağarıb parıldaması im iş. P u r i - d ə s t a n -
D əstanın oğlu. Firdovsi “ Ş ah n am ə” sinin osas qəhrəm anlarından biri olan
R ü stəm ə v erilən ad. O na b o zən “ R ü stəm i-d əsta n ” da deyilir. “D astan” R iis-
təm in atası Z alın ləqəbidir. L ö v h i - m ə h f u z (m ü h a fızə e d ə n lö v h ə) - Şərq
m ifo lo g iy a sm a g ö rə, göyün ən y ü k sək qatındakı y a zılı lö v h ə ; onun üzərində
həyat v o kainatın sirləri, insanlarm taleyi, b aş verm iş v ə v e r ə c ə k bütün hadi-
sələr q ey d olunur.
3 . M e h r a b -b u r a d a : m o şu q en in qaşı. X ə lil - Quranm bir ç o x su rələrin -
də adı ç o k ilə n v ə haqqmda danışılan İbrahim p e y ğ əm b ər. D in tarixində
bütləri sm dırm ası ilə m əşhur olan bu p ey ğ ə m b o r ə ç o x v a x t “X ə lilü lla h ” , yəni
“A lla h m d o stu ” da deyirlər. S ü l e y m a n - q əd im yəh u d ilərin qüdrətli və
m üdrik hökm darı (B ibliyada: S olom on ); M ə h ə m m ə d d ə n ə w ə l k i p e y ğ ə m -
b ərlərd ən biri. M ü səlm an ə fs a n ə lə r in ə g ö rə, dünyadakı bütün canlılar ona
tabe im işlər. O, bütün heyvanlann v ə quşlann dilini bilirmiş. H e 1 m - yumşaqlıq,
sakitlik, xeyirxah lıq .
4.
S u z a n - 1) yanan, odlanan; 2 ) q əm g in . M e h r - m əh əb b ət, rəğbət.
Ç o v q a n - at üstündə oynanılan top oyununda ə ld ə tutulan ucu əyri xokkey
klyuşkasına bənzər ağac. L o ğ m a n - əfsa n əv i mahir h əkim , tibb alim i. X a h a n
- is tə y ə n arzu ed ən . K e y v a n - S a tu m p la n eti. B ü r h a n - d o lil. M ü ə y y ə n bir
dini fık rin düzgünlüyiinü göstorm ək üçün g ətirilən sübut, ehkam .
5. M ü b a ş i r - idarə edən; iri torpaq sahiblərinin m ü lk lərin i idaro edon
m əm ur.
6. B ü l - M ü ə m m ə r - XI ə sr d ə G ə n c ə d ə hökm ranlıq etm iş
Ə bülhəsən
Ə li L ə şk ə rin in vəziri. T ə a m - y em ək , xörək.
7. V o h s u d a n (1 0 5 4 -1 0 6 7 ) - Qətran T əbrizinin h am isi, XI osr Aran
hakim i Ə m ir Əbu M onsur B əhsudan. Z u b i n - N iz ə y ə b ə n z ə r yiingiil silah
n övü , m ızraq.
8. K ə ş m i r - Hindistanın şim alında bir ölk ə. T oxu cu lu q ınalları ilo
m əşhurdur. H azırda Hindistanın tərkibinə daxildir. K eşınər şək lin d o do işlonir.
S ü n u r. Burada: sorhodlər.
9. Ə m i r Ə b ü l f o t h - Aran hökm darı. H ə y a t s u y u - C onnotdoki
m ö h u m a bulaq suyuna işarədir. C ə n g ü c ə d ə l - dava-d alaş; vuruşma.
P e y k a n - o x . Ə g ə r d e m i r s ə o “ p e y ğ ə m b ə r ə m z ə m a n o d o m o n ” ,
N i y o q ı l ı n c ı , o l i m ö c i i z o e d i r e 1 an ?
M usa peyğəm borin ecazkar
ə lin ə bonzotm odir. H o s s a n - VII əsrdə yaşayıb-yaratm ış orob şairi Hossan
ibn S ab it ( 5 6 3 - 6 7 4 ) . M əh əm m od p ey ğ əm b ərin şoninə y azd ığı q əsid olori ilo
m oşhurdur.
10. N u h - Quranda haqqında g en iş m əlum at verilon o fsan ovi peyğom bor.
"Nuhun ö ın r ii” dcdikdo Qətran T əbrizi m əşhur dini rovayoto işarə cdir. Guya
Nuhun y a şa d ığ ı dövrdo hamı haqq yoldan çıxd ığın a göro, A llah q ozəb lon ib
böyiik tufan qoparm ış, bütiin yer iizünü su b asm ış, yalnız N uh vo onun ailosi
gomi ilo x ila s olm uşlar. B e lə lik lə , N uh ö z m üasirlərinin ham ısından çox
yaşam ışdır.
11. Ə r ğ o v a n - tünd qırm ızı rən gli çiçə k .
12. B ə r q i - n i s a n - Bahar şim şə y i. X ə r x i z - Ç inin Türküstan h is so -
sində ə la m ü şk ü vo toxunm a m a lla n ilə m əşhur olan yer. X o r x a r - A xar su.
Dostları ilə paylaş: |