|
I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİK u h s a r - dağlıq, dağ olan yer. X e y r i - Burada: ç iç ə k adı. B a r b ə d -
K u h s a r - dağlıq, dağ olan yer. X e y r i - Burada: ç iç ə k adı. B a r b ə d -
Sasani hökm dan X o s r o v P ə r v i z i n ç a lğ ıç ıs ı v ə noğm əkarı. D ə r b a r -
Saray qapısı; şah qapısı. G a v i y a n b a y r a ğ ı - G a v ə tərəfdarlarınm bayrağı.
Qurtuluş rəmzi kimi m ü q əd d əs sayılm ışdır. B a r g ü n ü a x ç a s ə p i l m i ş
b ə z m ə
o x ş a r
q ö n ç ə l ə r - m isra n m m ə n a si: m əh su l yığım ı günü
q ö n ç o lə r güm üş p u l kim i p a rıld a y a r. P i ş x i d m ə f - xidm ət ed ən.
N ü s r ə t v e r ə n - k ö m ək çi, yard ım çı.
13. R ü s t ə m - Firdovsi “Ş a h n a m ə ” sin in ə s a s qəhrəm anlarından Zal oğlu
R üstəm . Z ö h r ə - 1) V enera p la n eti. N ah id ; 2 ) q ə d im yunan m ifologiyasm da
g ö z ə llik v ə m oh əb b ət ilah əsi.
14. T i b e t - A siy a n ın ə n y ü k s ə k yeri. Ç in X a lq R espublikasm iü cənub:
qərbindədir. X ə l l u x - g ö z ə llik ilə m əşh u r q ə d im Türkistan şəhəri P ə r v i n
- Ü lkor ulduzu. Y u s i f - Q əd im Y əlıu d i r ə v a y ə tlə r i əsasm da əv v əl “B ibliya”-
da, sonra isə “Quran” da ö z ə k s in i tapm ış ə fs a n ə n in qəhrəm anı, “Y usif”
surəsi Qurandakı h ek a y ətlərin ə n g ö z ə li sa y d ır. Sonralar bu süjetdən dünya
ədəbiyyatm da (Firdovsi Totnas M ann, N a z im H ik m ət) v ə inoəsənətində (Şərq
m iniatürləri, R em brandt m ə k t ə b i n ü m a y ə n d ə lə r in in y arad ıcıh ğı) gen iş
istifadə olunm uşdur. Ə satirə g ö r ə , qardaşlarm ın y a ra d ıcılığ ı) geniş istifadə
olunm uşdur. Əsatirə g ö rə, qardaşları onu q u y u y a salandan sonra köynəyini
qana bulayıb atalanna v e r m ə k lə “Y u sifı qurd y e d i” - d em işiər. S ə l m a n -
M əh əm m əd p ey ğ əm b ərin y a x ın adam larından v ə köm ək çilərin d ən biri
İ s i y i - M ə r y ə m - xristianlarm p e y ğ ə m b ə r i, M ə r y ə m oğlu İsa nəzərdə tutu-
lur. M u s i y i - İ m r a n — Y əh u d ilərin p e y ğ ə m b ə r i, İmran o ğ lu Musa nəzərdə
tutulur.
15. B ü t x a n ə - b ü tlər q o y u la n yer, m ə b ə d ; bütpərəstiərin ibadətgahı,
R əxş — R üstəm in ə fs a n ə v i atınm adı. Ş ə b d iz — Şirinin bib isi Mehinbanunun
X osrova (bax:
Pəı-viz) b ağışlad ığı qara rən gli atın adı. P ə r v i z - Sasam isr
sü laləsin d ən İran şahı II X o sr o v P ə r v ız ( 5 9 1 - 6 2 8 ) . N izam in in “X osrov və
Şirin” poem asınm ə sa s qəhrom anlarm dan biri. N e m a n - Ərəb sərkərdəsi,
Sasani hökm darlarm m Y ə m ə n d ə k i c a n işin i N e m a n ibn Münzir. Tarixi
xronikalara görə, V Bəlıram ın (421 -4 3 8 ) müasiri olm uşdur. S u h a n - bezdirən,
xoşa g ə lm ə y ə n , İ r ə c - İranm ə fs a n ə v i hökm darlarından Fəridunun oğiu.
Fəridunun rəhbərliyi altm da d əm irçi G a v ə za lım Z öhhakı taxtdsrı salmışdır.
S ə l m — Fəridunun o g lu , İrəcin qardaş; v ə qatih , Z a l — 'Şahnamə" q əh rə-
manlarmdan R üstəm in atası. S a m - Z alın atası, R ü stəm in babası, H i k m ə -
t i n m ə n ş u r u - a ğ ıllı, h ik m ətli adam lar haqqında şah fərm anı. İ s k ə n d ə r
- e.ə. 3 5 6 -3 2 3 - c ü illə r d ə y a şa m ış M a k ed o n iy a hök m d an . Məşlrar yunan
filosofiı A ristotelin to lo b ə si o im u ş, 3 3 6 -c ı ık iə h a k im iy y ə tə keçm iş, 13 i!
orxində D unay çayından H indistana q əd ər n ə h ə n g bir ərazini işğal etmişdir.
D ünya əd əb iyyatm d a ç o x vaxt q ü drətli, m ə ğ lu b e d ilm o z , müdrik sərkərdə
ıə m z i kim i istifadə ed ilm işd ir. Ç c ş m c y i - h e y v a n - əfoədi dirilik suyu.
16. M ə h ü s a l — ay v ə il. M e h d i - hərfən : h ə d iy y ə edilm iş, rəhbərrik
edilm iş. İslam tarixində m ü x tə lif s ifo tlə r lə s ə c iy y ə lə n d ir ilə n imam. Sünni
m ə z h ə b in ə g ö rə M eh d i dü n yam n a x ırın cı, “q iy a m ə t g ü n ü ”nü x ə b ə r
verəcəkdir; o, M əh əm m əd in axırm cı davam çısıdır. Ş iə m ə zh əb in d ə M ehdi
“qeyb olm u ş” im am hesab olunur; gu ya o, yer üzərirıdəki bütün m üsəlm anları
xilas ed ə c ə k on ikinci şiə im am ıdır. Qətran birinci rev a y əti n əzərd ə tutur.
D ə c c a I - m ifolo g iy a y a görə, q iyam ət gününə bir az qalm ış zühur ed əcək
M ehdiyə v ə dindarlara qarşı m übarizə aparacaq, lakin axırda m əğlu b olacaq
şər qüvvə. “B ib liy a ” dakı antixrist surəti ilə adekvatdır. X i s a l - xasiyyot,
davramş, təbiət. B i ə m s a 1 - saysız-h esab sız, F i d a n - budaq. N ih a 1 - m ey v ə.
V ə b a 1 - burada: ə za b , əziy y ə t.
17. T ə r s a - xaçp ərəst, xristian.
20. F ə r v ə r d i n - İr a n h icri-şəm si təq vim in in 21 m a r t - 2 0 aprelə uyğun
g ələn ilk ayı. Ş ə r a i q - xəruzgülü. T i b e t - bax: bu b ö lm ən in 1 4 -cü şerinə
aid izah. Ş ü ş t ə r - İranın cənubunda X uzistan v ila y ətin d ə şəhər. G ö zəl
təbiəti v ə zən gin m u siq i həyatı ilə m əşhur olm uşdur.
21. K a n u n - Suryani təq vim in d ə ay adı (kanuni - ə w ə l : dekabr; kanuni
- sanı: yanvar). Q a r u n - ə fs a n ə y ə görə ç o x d ö v lətli olm u ş, M usam n qarğışı
n ətic ə sin d ə x ə z in ə s i ilə b irlikdə yerin tə k in ə getm işdir; xəzin o lərin in
açarlarım bir n eçə q ü vvətli adam g ü c lə gəzdirirm iş. A z ə r - İbrahim X əlil
peyğəm bərin atası. G uya ağacdan bütlər yonub hazırlayan dülgər im iş.
G ə n c i - b a d a v ə r d - təsadüfı tapılm ış x ə z in ə , m a l-d ö v lə t.
23. R u z - gün. P e y k a n - oxu n ucundakı iti uclu dəm ir.
24. D ə n i - alçaq adam.
28. İ s k ə n d ə r o n u n ş a h l ı ğ ı n ı h a q l ı b u y u r d u - ço x güm an ki,
İskəndərlə B ərdə hökmdarı N ü şab ən in görüşü v ə İskəndərin onu təqdir
etm əsi n ozərd ə tutulur.
29. Q u l a m - nökər, qul, k ö lə. S ü p ə h d a r - ordu b aşçısı, sərkərdə.
Q ə m x a r - d ə r d ə şərik olan, tə s ə lli verən, dost. S ə n i l ə q a z a n d ı m , e y
d o s t , b u b ö y ü k ş ə h ə r d ə ş ö h r ə t - Qətran T əbrizi “ö lk ə yerino çox
vaxt “şə h ə r ” işlədir. A l i c a h a - uca rütbəli, yü k sək m ə n sə b li.
32. X ü r d ü x a b - y e y i b y a t m a q , M a h r ü x s a r - ayüzl ü (g ö z ə l). T o n a b
- ip, kəndir.
33. M ə h I i q a - ayüzlü (g ö z ə l).
35.
O n u n m ü ş k s a ç a n n ə r g i z i n i y a d e t s ə m Q o ş a b u n ə r -
g i z i m i n i a l ə r ə n g l i d ü r r ü a x ar - B u misralarda
nərgiz - göz m ən a-
sın d ad ır. Beytin m ənası: onun m üşk kimi ətir saçan gözlorin i yad etsəm ,
gözlərim d ən lalə rən gli (qanlı) dürlər (g ö z yaşları) axar. X a r - Burada: tikan.
37. D i d ə - göz. V ii s 1 ə t — sevənin öz sevgilisi ilo görüşm əsi, ona çatması.
38. T ü ı k — Burada:
61. T u r a n - Q əd im dövrlərdə vo orta ə cr!ərdo tiirkdilli xalqların y a şa -
dıqlan n əh ən g əra z iy ə verilon ad. Firdovsi “ Şahnam ə” sinin m ıfık b ö lm o -
sindo İran p əh ləv a n ia n n ın osas rəqabot obyeiciı
oSko.
84. F o r i d u n - İranın qədim o fsa n əv i şahlarından, Firdovsi “Ş ah n am ə’ -
sinin qohrom aniarm dan bıri. Q üdrət, v a r-d ö v lət, ehtişam vo o z o m ə t rəm zidir.
Dostları ilə paylaş: |
|
|