I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİ

V erdim   on a  k ö n lü m ü n   dağını,  gözyaşım ı, 
K im   v u racaq   b ö y lə  n ə q ş   dilb ərin   eyvanına?
K eçdi  ö m ü r d ə rd   ilə,  çaldı  göyə  dım ağım , 
B ö y lə  ağır  q ə m lə   m ə n   d ö z m ə rə m   hicranına.
Ö z  g ü lü şü y lə  verib  o d lu   n ə fə s lə r  m ən ə, 
B ö y lə  odu  salm aram   y a r gülüstam na.
D e y ləm im izd ir bizim ,  m ən sə  bu  ünvan  ilə 
H indli  kim i  ta b e y ə m   daim i  fərm anm a.
E şq   deyir  şövq  ilə  sö y lə  ki,  X aqaniya, 
Y arım   ə zizd ir,  o lum   qurban  onun  canına.
D airə  ç ə k d i  d ü n ən   b ir  ata  tək   gördü  o, 
H ard a  olam ,  b ağ lıy am   ləl  ilə  m ərcam na.
“ S a n e i-z ə rrin ə m ə l,  p iri-s ə n a ə t  Ə li”
G ə lm ə z   o  beyzalı  əl  sən əti  m eydam na.
İ k i n c i  m ə 11 ə
Eşq  z ə rif dürdür,  can  da  onun  üm m anı,
Q əlb   ə c ə m i  b ir  g ö zəl,  eşqin  onun  dastam .
C an  sağ  ə lilə   döyür  qapısını  v əh d ətin ,
Sol  əl  ilə  y o x lay ır  qu llu ğ u n a  im kam .
Q oym a  könül  aynası  paslana  g ö zd ən   düşə, 
Eşq  alıb  g ə z d irir  bir  b e lə   pak  aynanı.
Ə ql  susu zd u r  yanır,  h ü ın m ət  onun  h əsrəti, 
T ə şn ə d ir  o  cam ın a,  sü frəsi  can  dərm anı.
İlk  y aran ırk ən   h ə y at  ilki  könül  x əlq   olub, 
D airəd ə  o lm ay ıb   n ö q təsin in   dövranı.
< 3 r ^   130
Ə m n -a m a n lıq d a d ır  könlü m ü zü n   qasidi, 
Ş ə m in ə   p ə rv a n ə d ir  y er  üzünün  divanı.
G ö v h ə rə   b ə n z ə r  könül,  q iy m əti  h ə d d ə n   ziyad, 
Bir  o b əd i  feyz  onun  d ə h rd ə  a d ı-sa n ı.
A ncaq  onu  qorx u d an   gildə  e d ib lə r  nihan,
Bir  do  ç ətin   aşkara  bir  elə  im k an   ham ?
Q əlb  ayaq  döydü  h ey  sinodə  fə ry a d   ilə, 
T apdaladı  aləm i  h id d o t  ilə  cövlanı.
Q əlb  s ə m a d ə n   g ə lib ,  yerdə  yaran m azd ı  o,
O dla  ki,  o y n a r b e lə   varlığım n  h ə r  anı.
O ldu  könül  m ən zili  dağlı  ə lin d ə n   sənin,
Alı,  n e c ə   sü slən d i  g ö r nəqşin  ilə  eyvanı.
Y usifı  sald ın   o c ə b   sən   belə  b ir zin d an a,
S onıa  q ızıld an   qıfıl  aldı  onun  zindanı.
Bir  g ö zəli  salm ısan  sən  ayağın  altına,
M ilçəyini  q o v m u san ,  rah ət  ola  ta   canı?
Palçıq  at  ü stü n d ək i  q əlb   nə  cü r  şad  ola,
Roxşo  g ə rə k d ir  on u n   hökm   c lə y ə   form anı.
Bayraq  o lu b d u r  k ö nül,  səb r clo,  olsun  vozir,
Ta  başa  çatsın   onun  yeddi  gcniş  orm anı.
E3öylo  könül  sö h b əti  hasili  X aq an in in  
B ağlıdır  xoş  sölıbotə  diııi  ilə  im anı.
S öyiədi,  X aq an iy a,  eşq  uca  sövt  ilə,  - 
Nə  böy ü k   işdir,  o y an ,  gör ki,  n o d ir  pcym anı.
( T i N   131 
D

---

T Ö H F Ə T Ü L -İR A Q E Y N
(
p a r ç a l a r
)
FƏXRİYYƏ
S ə n ə tk a rlıq   n əd ir,  b ilm ə k   istəsən ,
G əl  on u n   sirrini  sə n   m ə n d ə n   öyrən.
K am al  m ay asm d a  b ir zorrə  idim , 
G ü n əş  m ə q a m ın a   qalxıb  yüksəldim .
İndi  söz  gü n əşi  a lə m d ə   m ən əm , 
Ş a irlə rd ə n   üç  qat  ucadır rü tb əm .
D ö v rə m d ə   ay  kim i  g ə z irlə r  onlar, 
İlham   m ayasım   m ə n d ə n   alanlar.
M ə n siz  b ir h e ç d irlər,  p arlasalar  da, 
A rd ım ca  sü rü n ə r  o n lar dünyada.
G ecə  solğun  işıq  saçsa  da  q ə m ə r, 
G ü n əş  doğan  kim i  o  g özdən  itər.
9
GÜNƏŞƏ  XİTAB  VƏ 
Q I Z I L I  
MƏZƏMMƏT
U şağa  xoş  g ə lo r  qırm ızı,  sarı,
Kişi  g e tm ə z   ləlo,  qızıla  sarı.
G ü l-ç iç ə k   o x şay ır  qızıla,  ləlo,
O d u r  tez  solaraq,  verilir  yelə.
P islik  z a tın d a d ır qızılın  əslo n ,
Ö lü m ə  m ə h k u m d u r h ə r p islik   edən.
H ə r  kim   qızıl  y ığ ıb   tö k sə  k isə y ə , 
K isə  tə k  b o ğ azı  k e ç ə r  ilg əy ə.
K im in   q ızıld a d ır gücü,  y ə q in   bil, 
Q ızılın   q u lu d u r,  sahibi  deyil.
B ir m ö h n ə t  o d u d u r cana  s im ü -z ə r, 
D üz  o la r q ızıla  d e y ilsə  “a z ə r ” .
Z ə rd ü ştü n   ad ın ın   ə v v ə lid ir  “z ə r ” , 
Z ə rə   arx alan ır  a tə şp ə rə stlə r.
Z ə r  n ə d ir?   S ö n m ü ş  bir  a təşd ir,  ancaq 
O n a  m ə n   d e y ə ıd im :  bir ö lü   to rp aq .
Ü rək   ç e şm ə sin d ə n   tutulm uş  g özü 
B elə  sö n m ü ş  o d la   açılm az,  düzü.
T am ah   d ə m irin d ə n   g ey in sən   paltar, 
Q ızıl  o  p altara  m iq n atis  olar.
Bu  d ə m ir g eyim i  çıxarsan  ə g ə r,
Q ızıl  m iqnatisi  sə n d ə n   əl  ç ə k ə r.
Q ızıl  h ə m   o ğ ru d u r,  həm   d ə   ki,  dilbər: 
O  ikiüzlüdür,  o n d an   üz  d ö n d ər.
B ütə  o x şasa  da  o  d ilb ə r pəri, 
S ındırm aq  la z ım d ır  elə  b ütləri.
Q ızıla  X aqani  salın c a   n ə z ə r 
D edi:  b ü tp ə rə s td ir  q ız ılp ə rə stlə r.
O,  büt  sın d ırm ağ ı  ö y rən ib   ço xdan, 
A tə şp ə rə stliy in   q açm ış  odundan.
A ltıb aşlı  d ü n y a  arz u la r  insan,
Q ızıl  y ed d ib aşlı  ilandır,  inan.

---

K im in  g ö zlərin i  p ə rd ə lə y ib   zər, 
A ynaya  b ax sa da,  g ö rm əz  o  gözlər.
Sən  ey  g ö v h ə rlə rə   g özəl  rə n g   verən, 
H ə r  şey ə  b ir  surət,  b ir ahən g   verən.
D ünyada h ə r k ə s ə   əziz,  m ehriban, 
H am ıya  d ay ə  tə k   b ir n ə z ə r salan.
G ünəş!  S ə n   h ə r  şey ə  nüfuz  edirsən, 
Ç ox  böyük,  çox  u c a   olsan  da,  b ə z ə n  -
E n irsən   ü stü n ə   qara  torpağın,
A yağı  altın d a  h ə r  b ir  alçağın.
Ey  k im sə d ə n   işıq  ə sirg ə m ə y ə n , 
M ə n d ə n   ə sirg ə d in   onu  bəs  n ə d ə n ?
D ostdan  üz  ç e v irm ək   dosta  n ə  layiq? 
Bu  sifət  gö rü n m ü ş,  d ü şm ən ə  layiq
Şirvan  şə fə q in ə   q ərq   olub  tam am ,
B əs  n iy ə  m ən   b elə  qaranlıqdayam ?
D ərdim i  açm ağa  b ir  h ə m n ə fə s  yox, 
Xoş  sö h b ə t  e tm ə y ə   yaxın  bir  k əs  yox;
M ö h n ətlə,  sinəsi  dağlı  qalm ışam . 
K im səsiz,  ayağı  bağlı  qalm ışam .
Pars  odu  piiskürür  dodaqlarım dan, 
Hind  x o n cəri  edib  q əlb im i  şan -şan .
Q apı  halqası  tok  asılıyam   m ən; 
S ızlaram   h ə r y c tən   nam ərd  əlin d ən .
B ir  daş  parçası  tok  başsız,  ayaqsız 
Q aranlıq  b u caq d a  qalm ışam   yalqız.
f f r N   134
B aşım a  bir  ç ə k ic   z ə rb əsi  d əy d i,
“ Ə l i f  ’  q a m ə tim i  “m im ”  kim i  əydi.
B u  qo ca  d ü n y an ın   ustadısan  sən; 
X alq ın   q ap ısın d a  h ə m işə lik sə n .
M ə n   qapı  h alq ası  olm uşam ,  deyə 
A h ım   h a lq a -h a lq a   y ü k sə lir  göyə.
E lə  ki,  bu  a h la r  sin əm d ən   axır,
M ə n im   b oğazım ı  y an d ırıb -y ax ır.
M ö h tə şə m   b ay rağ ın   y ü k sə lə n   zam an  
M in  düyün  açırsan.  N ə  o la r  bir  an
M ə n im   d ə  g ö zü m ü n   p ə n c ə ro sin d ə n  
B axasan  b ir  anlıq  ü rəy im ə  sən...
Ç o x d u r  p ə n c ə rə si  g ünə  baxanlar;
H ə r  halda  m ə n im   də  b ir  p ə n c ə rə m   var.
K im in  q ap ısın a  sən  nur  səp irsən ,
G ə lir  ruzusu  da  dal  p ə n c ə rə d ə n .
N ə rg iz   kor  o lsa   da,  şux  baxışı  var, 
B aşsızdır,  lakin  o  qızıl  tac  qoyar.
Elo  ad am lara  üzük  v crirsən   -■
Ki,  onu  torpağa  atırlar  h ə m ən ...
Ü stü n d ə  bir  qızıl  olsa  sü frən in ,
O  süfroni  yero   çırp m azlar  yəqin.
B alıq  tək  p u llu d u r  ancaq  o  insan,
E lm in  d ə ry a sın d a   olm uş  h ə r  zam an!
D ö v lət  n ə  b iliy in ,  nə  h ü n ərin d ir, 
M ə n sə b   d ə,  s ə rv ə t  d ə  n ak əslo rin d ir.
135

---