I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİ

S ə n ə   d ay ə  əlu b   to rp aq ,  sü d ü n   əm din,  ə m ə r qanın, 
B ü tü n   qanın  o  sü d d ə n d ir k i,  v erm iş  d a y ə   püstam .
C a v a n la r qanıdır,  içm ə,  ə lin d ə   tu td u ğ u n  b ad ə -  
Ki,  to rp aq   m e y n ə lik d ə n   q ay tarıb   öz  içdiyi  qanı.
G ö z ə l  z a lim lərin   n əfsi  kim i,  x u n x ar b u   dünyanın -  
İçi  o lm u ş  m əzarıstan ,  eşik d ə   b ağü bostam .
X o ra sa n   bir h ə rə m d irsə ,  M ə lik şa h d ır  o na  K əbə, 
S ə m ə rq ə n d  b ir  fə lə k d irsə ,  b ir u ld u zd u r Q ə d ə r xanı.
Q ə d ə r  xan  öldü,  b ir gün  d ə   S ə m ə rq ə n d   etm ədi  n a lə , 
M ə lik şa h   getdi,  b ir k əs  g ö rm ə d i  ağ lar  Xorasanı.
M ə lik şah   “o d -s u ”  adlandı,  su  axdı,  a tə şi  söndü,
K ül  oldu,  to rp ağ a  döndü,  m ə k a n   q d d ı  Sifahanı.
V u ra rk ə n   S ə n c ə rə   şəb x u n u   G urxan  fateh   adlandı, 
Ə c ə l  G urx an a  şəb x u n   v u rd u ,  kor  oldu  şəbistanı.
G ö rü n   X aq an iy ə  h ü m m ə t  n e c ə   im kan  yaratm ış  ki, 
B u  gün  yiiz  fə ls ə fə   ustadım   saym az  da  X aqani.
2
Ş aham ,  m ən im   ə lim d ə d ir  bu  söz  m ülkü,  söz  diyarı, 
Bü  d ü n y ad a  tə k   m ə n im d ir  söz  m ülkünün  ixtiyarı.
N a d ir-n a d ir m ə n a la rın   M ə ry ə m in ə   ru h   verən əm , 
U ca,  y ü k sək   fık irlərin   a lə m in ə   hakim   m ənəm .
M ə n ə m   ağlın  Şah  T uğ an ın   ə v ə z   e d ə n   qabil  vəkil, 
F ə z ilə tin   g ə lin in ə   sahib  o!an  cavanam ,  bil.
G ey ib   h ik m ə t  zireh in i,  ç a ğ ırıram   h ə r if  b u   dəm , 
İlh am lard an   sü frə  açıb,  u c a   səslə:  -   gəl,  -  deyirəm .
122
M ən im   b ak ir  sö zlə rim d ir  x a siy y ə td ə   ruh  tilsim i, 
M ənim   q ə lb im   n u rla n d ırır ağdları  işıq  kim i.
Sehr düzən   şa irlə rə   sapı  v e rə n   bil  m ə n ə m ,  m ən! 
B ütün  şeir zərrab ları  h ey   k im iya  a lır  m ən d ən .
O   H əssanm   q ə lb in   y e y ə n   bu  n ə z m im in   h əsrə tid ir, 
O   Söhbana  şillə  vuran  b u   n ə srim in   q ü w ə tid ir.
İlham ım ın  B üraqı  da  h an sı  y erd ə  salarsa  nal,
F ə lə k   ənu  döy ü ş  üçün  k ə sk in   q d ın c  e d ə r dərh al.
M übaliğə  deyil  əsla:  “p ap ağ ım d ır -   ə z ə liy y ə t, 
G u şən işin   insanlara  don  tik irə m  -   ə b ə d iy y ə t” .
Y er üzündə  k ö lg ə   kim i  sak in əm sə;  d iq q ə t  et  bir: 
Ə sərlərim   g ü n ə ş  kim i,  m ə n z il-m ə n z il  d ünya  g əzir.
B u  ustadm   adı  n əd ir?  -   biri  d eyir h e y ra n -h e y ran ,
O  biri  də  so ru şu r  ki:  bu  seh rk ar g ə lm iş  h ardan?
Q ə n aətin   şahlarşahı  ə m r v erən   an d an   b əri,  -  
U zansan  da  çatm az  m ə n ə   tam ah ın   o  b o ş  ə lləri.
Şirin  m ədhim   əhl  ad am a  g özəl  şərab   o lar  h ə r  an; 
T utiyanı  q ay ırırlar  a lə m   içrə  turş  qoram dan.
D ilim   g ö y lə r x ə z n ə sin in   açarıdır,  b u n u   bil  sən,
Bu  iddiam   sübut  olur  M ə h ə m m ə d in   sö zlərin d ən .
D ə fin ələr,  x ə z in ə lə r  iç in d ə y ə m   h ə r  zam an ,  bax, 
O n lar  isə  inci  tapm aq  h ə v ə s ilə   ə lə r   torpaq.
B u  aləm ə  g ə lə n   g ü n d ən ,  ağlın  m ə n ə m   b ir çırağı, 
O n la r  isə  k o rd u r tam am ,  g ö rm ə y irlə r  heç  uzağı.
D ərrak əm in ,  q ü d rə tim in   d ü şm ə n id ir bu  paxıllar, 
B ax,  bu  sehri,  x ariq ən i  e y lə y irlə r o n lar  inkar.

---

B ir n e ç ə   h aqq  tap d alay an   Y u sifə   d ə  dedi  hədyan, 
M ə h ə m m ə d in   sö zlərin i  y a la n   saydı  n e ç ə   nadan.
M ə n a   yurdu  H in d istan d a A d ə m  kim i  tu td u m   q ərar, 
S ə n ə t  yurdu  Ç in d ə  “m ə rd ü m -g iy a ”  o lm u ş  bu  ulaqlar.
Q u rşu n   kasa  içi  k im i  q a p q arad ır ü rə k lə ri,
C iv ə   qabı  ağzı  k im i  b ə rk  b ağ lan ıb   v er  əlləri.
S anki  o n lar q u ld u rlu ğ u n  m ə k tə b in i  b itirm işlər,
K ü frə   qardaş  olub,  sə fa   d o stların ı  itirm işlər.
M ə n   ki,  M isrin  ə z iz iy ə m ,  lə y a q ə tsiz   bu  adam lar, 
B azarlard a v e y illən ib ,  o rd a -b u rd a  nam u s  satar.
H aq lıd ırlar b ir  s ə b ə b lə   o n la r  olsa  m ə n ə   düşm ən, 
Ç ünki  Süheyl  u ld u z u   tək   ö ld ü rü rəm  b ic lə ri  m ən.
P ey m an əm in   d am cıların   o n la r  içir  susuzluqdan,
O n lar  m ən im   sirr  sü frə m d ə n   tö r-tö k ü n tü   iste r h ə r  an.
B ey in lərin   lax lad aram   b ir  fıl  kim i  z ə rb ə m le   m ən, 
Ç ıx ard aram   ilan  tək i  m ə n   onları  d ərisin d ən .
O n lar -  A d  qoşunu,  m ən im   ycl  qanadlı  q ə lə m im   var, 
O n lar  Y əcu c  tay fasısa,  ın ə n im   nitqim   bir  sur olar.
Ə b əs  y c rə   ö z lərin i  X a q a n iy ə   b ə n z ə d irlə r,
H eç  g ö zəl  yaz  b u lu d u n a  b ə n z ə y ə rm i  q ab a  süngər?
Q am ışlıq d a  q arğ ıların   g ö rü n sə   də  rə n g lə ri  bir, 
B irisin d ən   ş ə k ə r çıxır,  d ig ə rin d ə n   quru  həsir.
M isg in ,  m əğ m u n   e şid ə rk ə n   şerim d ək i  fəsah əti 
B e y n i-b a şı  alov  tu tu r,  artır  m ən ə  küdurəti.
D e y irlə r ki,  ö zü m ü zü k   d ə n iz   güclü  o  X aqani,
B əli,  o n lar  X aq an id ir,  o rtasın d an   atsan  “q a ” nı.
Ə q lə  ağır y ü k   d aşıd an   m ə n im   könlüm ,  b əy am m d ır, 
Q ə lə m   sey rə  ç ıx an   z am an   söz  ü zən g i  tutanım dır.
Z əm an ən i  x ə lq   e y lə y ə n   b ir A llaha  and  olsun  ki,
D övran  m ə n im   d ö v ram m d ır,  zam an  m ə n im   zam anım dır.
Şeriyyətin  q ıt  o ld u ğ u   b u   əy y am d a,  a ləm   bilir,
A c  q əlb ləri  q o n aq   e d ə n   m ə n im   şirin  lisam m dır.
D ünya  m ən im   n arın cım ın   ətri  ilə  çulğalanıbdır,
Ç ünki  m ən a  b a ğ -b a ğ ç a sı  m ən im   yaşıl  bostanım dır.
H ə r  axm ağın  h ə rz ə liy i  in c itm ə y ir  ə sla   m əni,
Bu  dünyada  y o x d u r  tay ım ,  m eydan  m ə n im   m eydanım dır.
Ç o x   tez  çatır  ş ə rq ə ,  q ə rb ə   m onim   könül  m ək tu b larıın , 
Ç ün  fəloyin  g ö y ə rç in i  m ə n im   x ə b ə r yayanım dır.
M ən əm   m ən a  y a ra tm a q d a   şairlərin  p ey ğ ə m b ə ri,
Söz  m öcüzü  v a rsa   o g ər,  bu  gün  m ən im   b əy an ım d ır.
Son,  cy  m ə n ə   pis  sö y lo y o n ,  bir  gün  şim şək   soni  vursa, 
Ö lü b   gctson,  bil,  o  şim şə k   m ənim   ahım ,  foğanım dır.
H ocv  cdorkon  sö y ü ş  sö y m o k   xasiy y ətim   dcyil  m ən iın , 
Ə lim dəki  q ə lə m   m ə n im   z o r if  m ən a yazanım dır.
4
Z am an  b aşa  v u ran d a  Sənainin  dövrünü,
Bu  şcir  d ü n y a sın d a   o  gün  X aqan  doğuldu.
G e td isə  d ə   Q ə z n ə d ə   bir  sahir torpaqlara,
Şirvan  e lin d ə   sa h ir b ir növcavan  doğuldu.

---