I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİ

M al  v ə  şö h rət  sah ib id ir bu  gün  alçaq   adam lar. 
N ə fsə   ə s ir olan larm   b a z a rıd ır b u  b azar.
Bu  ötərgi  q ə m   ev in d ə   v arsa  şad lıq   ə s ə ri,
O nlar olar  şad  ki,  y o x d u r  in san lıq d an   x əb əri.
T ə rk   et  d ü n y a  m ə c lisin in   o  y u x arı  başını, 
A lçaq lard ır  o  m əc lisin   y e y ən   d ad lı  aşını.
Y axşı  adam   p islik   g ö rü r bu  d ü n y ay a  g ə lə n d ə n , 
N ey ləsin   b u   d ünya,  an caq   p islik   g ə lir  ə lin d ən .
Ç alış,  alçaq   ad am lard an   tik ə  alm a  dünyada, 
O nlar  səni  rü sv ay   e d ə r,  g e d ə r h ö rm ə tin   bada.
Ü zd ən   p arlaq   o lsalar  da,  iç lərid ir  qapqara, 
A yna  adı  v e rm ə k   o la r  bu  c ə h ə td ə n   onlara.
Q anm azların  ə lin d ə d ir v a r-d ö v lə tin   ham ısı, 
Sanki  İsa  sü frə sin ə   q o n u b   eşşək   arısı.
N a m ə rd lə rlə   x a d im lə rd ir  tutan  b u   gün  cahanı, 
Bu  dö v ran d ır  x a c ə lə rlə   x əsislə rin   dövranı.
Ey  X aqani,  p ak   d u y ğ u y la  b ə z ə   h ə r  b ir  sözünü,
O   d ü nyada  b ir  ın ə q a m a   çatdır  barı  özünü.
37
K im   rahatlıq  n işan   verər?  -   v erm əz, 
K im   b ə la d a n   am an   verər!  -   v erm əz.
B irc ə   azad  n ə fə s   d ilə rk ə n   m ə n   -  
R u zig arım   b ir  an  v erər?  -   v erm əz.
Q ə lb im iz d ə   a lə m   d ü y ü n lən d i,
Ç ə rx   o n u   b ir  a çan   v erər?  -  v erm əz.
( J e ^   226 
^ X )
B ir  k əs,  ax ır,  ü rə k  q əm i  dağ ıd an   -  
B ir  x e y irx ah   nişan  verər?  -   verm əz.
A xırı  odlu  ah ım ın   gəm isi  -  
S ah ilə  d o ğ ru   yan  verər?  -   v erm əz.
D alğ alar q ırsa  gom im i,  b ir k ə s  -  
Y e lk ə n ə   b ir tə k a n   verər?  -  verm əz.
A x ta rır  ədli  g ö y d ə  X aqani,
H aqqım   asim an   verər?  -  v erm əz.
38
Q əlbim dəki  bu  d ə rd im i  d ə rm a n ə   satm aram , 
Sağlıq  da  ü stəlik   v e rə lə r canə,  satm aram .
Dorman  m oni  ə ritd i,  fə q ə t  dord  b əsləd i,
Xoşdur  bu  d ə rd -q ə m ,  onu  d ə rm a n ə   satm aram .
Ey  xaco,  biz  obos  y cro   bazaro  gəlm işik ,
Son  şadlığı,  m ən   iso  qom i  an ə  satm aram .
Dord  ilo  kö n lü m ü   yaşadan  m üştori  hanı?
Bu  sirri  m ən   d o d a q la rı  x ən d an ə  satm aram .
Ney  tək,  d o d a q la rın d a n   alıb  sirri  dostların,
01  sirri  h ə m d ə m im   olan  insanə  satm aram .
Dilsiz  n cy əın ,  g ö z ü m d ə n   olar  faş  sirlər,
Başqa  yol  ilə  onları  can an ə  satm aram .
M əhv  olm u şam   bu  m ə h v d ə d ir v arlığım   m ən im , 
Bir böylə  y o x lu ğ u   iki  y üz  can ə  satm aram .
K əskin  q ılınc  hanı  k i,  v e rə   b aşım a  nicat?
M ən  ol  q ılın cı,  tac  v e rə ,  su ltan ə  satm aram .
( J r ^   227

---

Z əh rin i n u ş  ed ib   o  q ılm c m   g ü lə -g ü lə  -  
B alda  d ə y işsə lə r,  o n u   y ü z  şan ə  satm aram .
Ə m m am əm i  q a d ın lar ü ç ü n  çad ra  ey ləd im ,
A d əm   g e y ə n   o  x ə lə ti-ə lv a n ə   satm aram .
B ə h ra m ə   şah  v erdi  lə ç ə k ,  b ir te lin   o n u n  -  
R ü stəm   g e y ə n   d ə b ilq ə y ə ,  x ü fta n ə   satm aram .
Y anm ış  c iy ə rlə rim ə   o la n   örtü  x am   g ö n ü n  -  
B ir  z ə rrə sin  y ü z  ə tlə s i-ta b a n ə   satm aram .
H ə r h ə ftə   b ir g e c ə m   ki,  k e ç ə r y a r  ilə   m ən im ,  -  
A ltı  günü  ə v ə z   v e rə   b ig an ə,  satm aram .
Şah  x id m ə tin d ə sə n m i?   -   soruşdun,  ded im   ki,  yox, 
B ir  an  azad lığ ı  şaha,  x aq an ə  satm aram .
X aqani  istə m ə z   v e rə   alçaq lara k ö n ü l,
B ə lə m d ə   k ə h f  itini  o  şey tan ə  satm aram .
İsanın  iy n əsin i  qara  q ə lb ə   v e rm ə rə m ,
M ə ry ə m   telini  p ə rd ə n i  y ırtan ə  satm aram .
39
V ar  idi  m ə n im   v ə fa lı  yarım ,
X oş  keçdi  o n u n la  ruzgarım .
Y ıxdı  evim i  b u   b ə d n ə z ə rlə r,
S oldu  m ə n im   b u   bağım ,  b aharım .
V arlı,  b ə rə k ə tli,  bollu  sü frəm ,
O ld u   n ə   y a m a n   b u   gün  güzarım !
O y n ard ı  ə lim   x ə z in ə   ilə,
Y o x d u   y a şa y ışd a   intizarım .
Z ö v c ə m   v a r  ik ə n   şirin  gülüşlü,
G ö zy aşları  o ld u   indi  yarım .
( J r ^ .   228
M ə n  ki,  b e lə   k im səsiz  deyildim ,
V arım d ı  m ə n im   bir h əm fıkarım .
Y a r yox,  o  b ir  ö m rə  yadigardı,
V a r idi,  d e m ə k  ki,  yadigarım .
B ir  sirrim ə  k im sə  o lm az  agah,
S irdaşdı  m ə n ə   o  gülüzarım .
Q ə m   q o rx u su   b ilm əy ird i  könlüm ,
Q ə m lə r d ağ ıd an d ı  q əm g ü sarım .
Q o m sizliy im in   qəm in  çək ird im ,
Ə ld əy d i  m ə n im   h ə r ixtiyarım .
Ş adlıq  atını  çapardım   onda,
A rtırd ı  o  y a rla   bu  vüqarım .
Ə sdi  n ə   z am an   bu  q əm   x əzan ı,
S oldu  b u   g ö z ə l  könül  baharım .
D ərd   şax əm i  kəsdi,  q əm   köküm ü,
Q aldı  n ə   k ö k ü m ,  n ə  b ə rg ü   barım .
B ir n ey  kim i,  ö z  odum la yandım ,
V ar  idi  k ö n ü ld ə   çün  şərarım .
H ə r b ir  k ə s ə   sö y ləsəm ,  inanm az:
O lm u şd u   m ə n im   d ə  b ir nigarım .
Y arsızlığ ım ı  g ö rü b   düşündüm :
V arm ış  g ö rə s ə n ,  m ən im   d ə   yarım ?
40
B u  dünyanın  zatın d a,  b ax,  heç  in safd an  y o x d u r əsər, 
R ahatlıqçün,  s ə a d ə tç ü n   y aranm ayıb  sanki  b ə şə r.

---

B u  aləm d ə  d ə rd ü   q ə m d ə n   azad,  ra h a t  y a şam aq çü n  
Z ə m a n ə n in   an asın d an   d o ğ u lm am ış  b irc ə   n ə fə r.
F əla k ə tin   d alğ asın d an   tə k c ə   o n la r q u rta ra r ki,
H ə lə   varlıq  d ən izin in   lim an ın a  g ə lm ə m iş lə r.
K im   içm işdir z ə m a n ə n in   q ə d ə h in d ə n   b ir  ş ə rb ə t  ki, 
Ö ldürücü  z ə h ə rlə rlə   o lm am ışd ır  o  b ə ra b ə r?
S öylə,  n ecə  qorusun  ki,  a lə m   sə n i  b ə la la rd a n ,
O n u n   özü  b ə lalard an   q o ru n m a q ç ü n   q a lx a n   g ə z ə r.
F ə lə k   öm ür  saray ın a  la ğ ım   atan  b ir o ğ ru d u r,
Ə b ə s  y erə  ə y ilm ə m iş  o n u n  b o y u   k a m a n   tə h ə r.
A su d əlik   ax tarm a  sən,  m avi  ç a d ır  a ltın d a   gəl 
A lə m  bilir,  o lm am ışd ır  b ir k im sə y ə   b u   m ü y ə ssə r.
D öz  aldığın  yaralara,  çü n k i  b ü tü n   in san lara 
Y ara vurar,  m ə lh ə m   v e rm e z   m ü rü v v ə tsiz   b u   fə lə k lə r.
M a tə m sə ra   y aran m ışd ır,  bax,  bu  a lə m ,  an la  bunu!
S ən   fələy in   m avi  rən g li  p altarın a  sal  b ir n ə z ə r.
Ey  X aqani,  bu  d ü n y an m   v ə d in ə   s ə n   q u laq   asm a! 
Q ay d a  budur,  v ə fasızın   v ə d ə s in d ə   o lm a z   k ə sə r.
41
N eylim ,  z ə m a n ə   d ə rd in ə   m ə lh ə m   ta p d m a y ır, 
D ərm an çü n   ax tarır b ü tü n   aləm ,  tap ılm ay ır.
H eç  bir  ü rək   bu  g ö y lərin   altın d a  b ir zam a n  
Ş üm şad  kim i  tazəv ü   x ü rrə m   ta p d m a y ır.
H ə r  kim   o tu rsa  p ə n c ə rə s in d ə   bu  g ö y lə rin  
C ə n g i-z ə m a n ə d ə n   o  m ü sə lm a n   ta p d m a y ır.
< 3**^  230
Y oxdur  sevinc,  ol  q ə m ilə   h əm n işin ,  könül! 
C əm şid,  qoşul  bu  m a tə m ə ,  x atəm   tapılm ayır.
Əfsus,  ö m r  sazını  k ö k d ə n   salıb  ə c ə l,
M atəm   y axınlaşır,  am m a  n e y i-m a tə m   tap d m ay ır.
X aqani,  ol  n ə fə s   ki,  h əy atın   qən im id ir,
B əsdir,  sin ə n d ə   q ə b rə   göm ,  h ə m d ə m   tap d m ay ır.
42
G ü n ə şə   b ə n z ə y ə n   bir oğlum   vardı, 
B asdırdım   m ə n   qara  to rp ağ a  nagah.
A nası  d ö zm əd i  oğul  d ə rd in ə,
Ə lim lə  d əfn   etdim   onu  da,  ey  vah!..
U lduz  tə k   b ir  qızım   var  idi,  onu 
Q abil  bir  o ğ lan a  verdim   b ir  sabah.
Q ızım ı  d a m a d ə   v erərək ,  dedim :
Q ızdı  to rp ağ a  tapşırıram ,  ah!
M on  qaldım ,  b ir  d ə  ki,  Ə bdul  M ocidi,
B ir A llah  qoy  olsun  ona  da  pənah.
Y oxsa  da  Ş irvanda  havadarı  heç,
B əsd ir  yar  o larsa  ona  b ir A llah.
43
O Ğ L U M   R O Ş İ D O D D İ N İ N   Ö L Ü M Ü N O
(T  o r k i b b o n d )
Dord  bir d ə rd   deyil,  yazm aq  üçün  d o ftər  açıın, 
Öııır çatm ış  başa,  m üm kün  daha  olm u r  p ə r  açıın.
İki  ciddi  gileyim   v a rd ır əlin d ən   fələy in ,
İki  d ü nyaya  sığ ışm az,  h ə r birini  gor  açım .
d f N   231 
^ X )

---