İ n f o r m a t I k a
Yüklə 3,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İ N F O R M A T İ K A
- TelNet
- Protokol
İ N F O R M A T İ K A ____________________________________________________________ 387 NNTP protokolunun tətbiq edildiyi sistemlərdəndir. Məlum olduğu kimi hazırda hər bir dəqiqə ərzində dünyada minlərlə konfranslar, görüşlər keçirilir, diskussiyalar edilir, müəyyən problemlər ətrafında fikir mübadiləsi aparılır, onlar barəsində müəyyən məqalələr çap edilir və s. Məhz İnternetin xəbər xidməti vasitəsilə belə fəaliyyətlər bir yerə yığılaraq sistemləşdirilir və müəyyən mövzuya marağı olan istifadəçilərə bu yığıncaqlarda interaktiv iştirak etmək imkanı yaradılır. UseNet gündə 24 saat, ildə 365 gün fəaliyyət göstərən bir sistemdir. O gün ərzində təxminən 5 minə yaxın (bəzi hallarda daha çox) mövzunu əhatə edən görüşlərin keçirilməsinə imkan verir. UseNet sistemi vasitəsilə müəyyən mövzunu seçmək, gedən “söhbətləri” izləmək və hətta həmin mövzuya aid məqalə də göndərmək olar. Bəzi qrupları (adətən müəyyən elmi məqalələri) “idarəedən”lər vardır və onlar daimi olaraq müəyyən mövzu ətrafında gedən söhbətləri və məqalələri diqqət mərkəzində saxlayırlar. Əgər göndərilən məqaləni həmin görünüş mövzusunda uyğun hesab etmirlərsə, onu UseNet sistemində dərc etmirlər və ya müəyyən vaxt məhdudiyyəti qoyurlar. Gopher FTP protokolunun kompüterlərarası fayl mübadiləsinin öhdəsindən yaxşı gəlməsinə baxmayaraq, bu sistemdə fayllarla işləmək üçün digər zəruri vasitələr yoxdur. Buna görə fayl mübadiləsinin daha mükəmməl sistemi olan Gopher işlənib hazırlanmış və İnternetin xidmətləri sırasına daxil edilmişdir. Gopher sistemi fayla təkcə onun ünvanına, domen adına görə deyil, həm də onun tərkibinə görə, yəni faylın əhatə etdiyi mövzuya görə də axtarılır. Gopher ekranında menyu sistemi vardır. Baş menyunun hər bir elementi Gopher-in konkret funksiyasını xarakterizə edir. Gopher sisteminin quruluşu istifadəçiyə imkan verir ki, o FTP və TelNet (uzaqda yerləşən terminal protokolu) kimi sistemlərlə inteqrasiya olunmuş formada işləsin. Belə ki, istifadəçi baş menyunun elementlərindən birini seçməklə sistem Gopher-serverdən kənara çıxaraq fayl axtarışını FTP və TelNet serverlərdə davam edə bilər. Hazırda mövcüd olan Gopher-serverlərin siyahısı bir neçə mindən artıqdır. Bütün Gopher kompüterlər (serverlər) - indekslər vasitəsilə Gopherspase (Gopher mühit) adlanan vahid axtarış sistemi formasında birləşdirilmişdir. Əgər FTP sistemi şəbəkə vasitəsilə müəyyən proqramların axtarışı üçün nəzərdə tutulubsa, Gopher sistemi ünvanların, kitab kataloqlarının, sorğu materiallarının, bir sözlə mətn informasiyasının axtarışı üçün işlənib hazırlanmışdır.
yerləşən və İnternet şəbəkəsinə qoşulan kompüterin resurslarından istifadə etməyə imkan verir. TelNet sistemi vasitəsilə şəbəkəyə qoşulmuş istənilən host kompüterə müraciət etmək, onun sisteminə müəyyən əmrlər vermək, həmin kompüterlərdə mövcud olan istənilən proqramı yükləmək və s. əməliyyatları yerinə yetirmək mümkündür. Bu zaman istifadəçinin kompüteri bilavasitə host kompüterə (uzaqda yerləşən terminala) “çevrilir” və istifadəçi özünü həmin kompüterin ekranı arxasında oturmuş hiss edir.
İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________ 388 İNTERNETDƏ ÜNVANLAŞDIRMA (TCP/IP PROTOKOLU) TCP/IP-nin (Transmission Control Protocol/İnternet Protocol) iş prinsipi İnternetə qoşulmuş istifadəçinin məlumatını, sənədlərini və fayllarını kiçik informasiya paketləri vasitəsilə uzaq məsafədə yerləşən nöqtələrə göndərməkdir. Kiçik paketlərə bölünmüş informasiya İnternet xətlərində bir-birindən asılı olmadan göndərilir. Bundan başqa paketlərdə verilənlər nişanlanırlar ki, bunun köməkliyi ilə qəbul olunma ardıcıllığı pozulsa belə, nəticədə fərdi kompüter nişanlara uyğun informasiyanı qəbul edir. Əgər göndərilən informasiya müəyyən olunmayan səbəbdən xətdə itərsə, kompüter həmin informasiyanı nişanın köməkliyi ilə təkrar sorğu edir və göndərilən informasiyaya uyğun olan məlumatı və ya faylı bərpa edir. TCP/IP 1970-ci illərdə kompüterlərin və müxtəlif tip şəbəkələrin əlaqələndirilməsi məsələsinin öyrənilməsi nöqteyi-nəzərindən maliyyələşdirilərək yaradılmışdır. TCP/IP heç bir firma və ya şirkət tərəfindən konkret olaraq maliyyələşdirilmir. Bu səbəbdən də istənilən şəxs və ya firma İnternetə qoşularaq milyonlarla istifadəçi ilə əlaqə yaradır, informasiyanın göndərilməsində və ya qəbul olunmasında bilavasitə yaxından iştirak edir. Kompüter şəbəkələrində standartlaşmanın əsasını şəbəkə qarşılıqlı vasitələrinin yaradılmasında coxsəviyyəli yanaşma təşkil edir. Beləliklə, sistemin qovşaqlarının qarşılıqlı əlaqəsi üçün müxtəlif səviyyələrdə protokollar istifadə edilir.
mübadilə edən xəbərlərin ardıcıllığını və formatını təyin edən qaydalardır. Sadə dildə desək, protokol şəbəkədə kompüterlərin bir-biri ilə ünsiyyət dilidir. Şəbəkələrin qovşaqlarında və bütün səviyyələrində onların qarşılıqlı əlaqəsini iyeararxik təşkil edən protokol yığını
adlanır. İnternetdə əsas protokol TCP/IP protokoludur. Bu protokollar steki aşağı səviyyədə fiziki, kanal səviyyələrinin yuxarı səviyyəsində isə tətbiqi səviyyənin protokollarını (FTP, Telnet, poçt protokolu SMTP, WWW hipermətn servis xidmətini və s.) təşkil edir. İnternet vasitəsilə informasiyanı ötürmək, müxtəlif insanlarla əlaqə yaratmaq və s. bu kimi işləri həyata keçirməkdən ötrü fərdi kompüterlərdən istifadə etmək lazım gəlir. Məlumdur ki, istifadə edilən kompüterlər müxtəlif firmalar tərəfindən (məsələn, UNIX, Amiga, IBM və s.) istehsal olunur. Bu səbəbdən də onların birgə işləməsi üçün kompüterlər mütləq bir-biri ilə eyni dildə danışmalıdırlar. Yaranan çətinliyi TCP/IP protokolu aradan qaldırır və kompüterlər arasında körpü rolunu ifa edir. TCP/IP protokolu tərkibinə və tətbiqinə görə aşağıdakı qruplara bölünən protokollardan ibarətdir:
İki kompüter arasında verilənlərin ötürülməsini idarə edən nəqliyyat protokolundan;
Yüklə 3,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|