İ n f o r m a t I k a
Yüklə 3,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İ N F O R M A T İ K A
- İnternetdə axtarış
- Axtarış sistemləri
İ N F O R M A T İ K A ____________________________________________________________ 381 edilmişdir:
WWW (World Wide Web – Ümumdünya hörümçək toru);
Elektron poçtu (E-mail) - xidmət növü;
FTP (File Transfer Protocol) – faylların çox asanlıqla ötürülməsinə imkan verən protokol;
protokolu. Bu “ telekonfrans (UseNet)” kimi də göstərilir;
Gopher – fayl mübadiləsinin daha mükəmməl sistemi;
TelNet – uzaqda yerləşən terminal protokolu. WWW
ümumdünya hörümçək toru olub, bütün Web serverlərini özündə birləşdirir. Veb keçidlərdə saxlanılan sənədlər (Veb–səhifələr) İnternet xidmətinin ən çox yayılmış informasiya növü sayılır. İnternet dedikdə ilk növbədə WWW nəzərdə tutulur. Əslində Veb İnternet xidmətlərindən biridir. Veb özündə mətn, görüntü, səs, videoklip, animasiya kimi multimedia elementlərini və hətta birbaşa efirdə xəbərlər və konsertlərin yayımını birləşdirir. WWW monitorun seçilmiş sahəsində mausun düyməsini sıxmaqla bir sənəddən və ya kompüterdən digərinə keçməyə imkan verir. WWW-nin proqram təminatından istifadə edərək kompüterlərin manitorunda mətnlər, qrafiki təsvirlər, video-audio informasiya görüntüləri alınır. Veb İnternetin geniş resurslarına, şəkil, musiqi kliplərinə və filmlərə müraciəti təmin edir. Veb digər sistemlərdən fərqli olaraq iki xüsusiyyətə malikdir. Veb multimedia hiper-müraciətinin interaktiv vasitəsidir. Hipermüraciət İnternetin müxtəlif resursları arasındakı müraciətdir. Hipermüraciət sənədi adicə mətn sənədidir. Onlar digər mətn sənədlərindən rənglərinə və altlarından xətt çəkilmələrinə görə seçilirlər. Veb - qlobal multimedia kommunikasiya sistemi olaraq, informasiyanın ötürülməsinin yeni üsuludur. Hipermətn - hipermüraciətləri istifadə edən elektron sənəddir. Veb səhifələrində informasiya hipermətnlərlə yaradılır. Hipermətn müəyyən sayda mətn sənədlərinin istinad edilməklə birləşdirilməsi texnologiyasıdır. Hipermətn özlüyündə mətn sənədidir. Onun tərkibi digər sənədlərdə saxlanılan materiallara müraciət etməklə toplanmış mətnlər toplusundan ibarətdir. Xüsusi hazırlanmış brauzer proqramları (Veb mühitində və İnternetdə axtarışa və baxışa imkan yaradan, həmçinin istifadəçinin kompüterində işləyən xüsusi proqramlar) var. Bu proqramlara
deyilir. Müxtəlif şirkətlər tərəfindən yaradılmış bir çox brauzer proqramları mövcuddur. Lakin daha çox istifadə olunan Microsoft şirkətinin Internet Explorer və yaxud Netcape şirkətinin Netcape Communicator proqramlarıdır. Brauzerlərin köməyi ilə istifadəçi Veb səhifələrinin birindən digərinə təkcə Veb keçidlərinin əhatəsində deyil, başqa yerlərdə də keçməklə Veb səhifələrində hipermüraciətin daxilindəkilərə baxış keçirə bilər. Buradan aydın olur ki, Veb səhifələri bir-biri ilə İnternet daxilində ixtiyari şəkildə əlaqəlidirlər. Odur ki, informasiyanın bu şəkildə təqdimi WWW, hipermətndə informasiyanı təqdim etmək üçün istifadə edilən dil isə HTML (Hyper Text Markup Language) adlanır.
İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________ 382 Veb səhifələrində hiperistinad mətnlərindən başqa digər formalarda da (qrafik, səs, video və multiplikasiya) informasiya təqdim olunur. Bu
adlanır. Hipermediya qlobal İnternet şəbəkəsində məlumatın işlənməsini və təqdimini həyata keçirən texnologiya hesab edilir. Bu məqsədlə HTML dilinin imkanlarını artırmaq lazımdır. Hipersənədlərin ötürülməsi üçün HTTP (HyperText Trasnfer Protocol – Hipermətn Ötürülmə Protokolu) adlanan protokol işlənib hazırlanmışdır. Veb-serverə müraciət edərək istənilən səhifəni tapmaq və onu ekrana çıxarmaq mümkündür. Lazım olan informasiyanı İnternetdən almaq üçün ən sadə üsul axtarılan resursun ünvanını göstərməkdir. İnformasiyanı İnternetdə saxlamaq üçün URL (Uniform Recource Locator - Universal ünvanlar)ından istifadə edilir. URL ünvanı iki hissədən ibarətdir: sol hissə istifadə olunan protokolu göstərir, sağ hissə isə şəbəkənin (uyğun serverin adı) hansı yerindən resursların verildiyini bildirir. Bu hissələr bir-birindən iki nöqtə ilə ayrılır:
http://serverin adı/yol/fayl
Ünvanların sol tərəfindəki http:// yazılışı WWW-də http://WWW müraciəti göstərir. Bu Hyper Text Transfer Protocol - hipermətn ötürmə protokolu kimi oxunur.
İnternetdə axtarış . Veb–sənəd tərkibində mətn, digər sənədlərə, qrafiklərə, audio və video təsvirlərə hiperistinad olan sənədi özündə əks etdirir. Hiperistinad üzərində mausun düyməsini sıxdıqda, ünvanı göstərilən sənədə və ya audio/video təsvirlərə keçid yerinə yetirilir.
informasiyanı əldə etmək olar. İnternetdə işləməyin əsasını istifadəçinin kompüterini İnternet serverlərinə qoşmaq, məlumatı axtarmaq və tapılan məlumatı kompüterdə oxumaq təşkil edir. İnternetdə işi asanlaşdırmaq üçün xüsusi axtarış serverləri yaradılır. İnternet serverlərdə, saytlarda yerləşən məlumatlar haqqında verilənlər bazası toplanır. Bu proqramlar axtarış sistemləri (Yandex, Rambler, Google, AltaVista, Toema, WiseNut, Euroseek, Yahoo və s.) adlanır. İstifadəçi İnternetin bir sıra axtarış proqramlarından (axtarış serveri, axtarış sistemləri) istifadə edə bilər. Belə sistemlər müntəzəm olaraq işləyirlər. Xüsusi proqramların köməyi ilə Veb serverlər şəbəkədə məzmunla bağlı məlumatlar toplayır. Aşağıda populyar axtarış serverlərin bəzilərinin ünvanları verilir: ● http://www.rambler.ru ● http://www.yahoo.com ● http://www.excite.com ● http://www.google.com İstifadəçi İnternetdə hər hansı bir informasiyanı axtarırsa, axtarış sistemlərinə açar sözləri daxil etməlidir. Axtarış bir sözə, bir neçə sözə və ya ifadəyə uyğun icra olunur. Yüklə 3,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|