İdris Hacızadı
Yüklə 3,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
İdris Hacızadə ―Dünyamızın bəzəyidir insanlar‖
ənənə və rituallar, dünyanın yaranması barədə erkən təsəvvürlər, miflər və rəvayətlər, inanclar, tapınmalar, dünyanın və insanın törənişi və yüksəlişi ilə bağlı bəlli dörd müqəddəs ünsür – Su, Od, Yel və Torpaqla bağlı etiqadlar, eləcə də bayram məcmuunun tam və pozulmaz qəliblərdə yetgin formatda xalq içərisində yaşamaqda olan el variantıdır. Xalqımız Novruzla bağlı elə silsilə rituallar və nəğmələr yaratmışdır ki, milli əmək və məişət həyatının bütün etnoqrafik görüntüləri onlarda öz bədii əksini tapmışdır. Holavar və sayaçı sözləri, ―Qodu-qodu‖, ―Səməni‖, Əkin və biçin, Günəşi, Yağışı və Küləyi çağırış nəğmələri, çoban nəğmələri, nehrə və cəhrə nəğmələri, toxuculuq və boyaqçılıq həyatını əks etdirən bədii nümunələr və başqaları bu cəhətdən diqqət çəkəndir. Novruz nəğmələrinin bir çoxunda erkən simvolik, fetişist, animist, magik görüşlər öz əksini tapmışdır. Bayram mərasimlərində Yaz və Qış rəmzlərinin qarşılaşması, şaxtanın, dumanın obrazlaşdırılması, böyük və kiçik çillənin özünəməxsusluqlarını əks etdirən bədii detallar güclüdür. Novruzun ən mühüm estetik dəyərləri mərasimlərin böyük əksəriyyətini söz, musiqi və nəğmə ilə elə zinətlənmişdir ki, bütün bunlar adamın könlünü, zövqünü oxşayır.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
İdris Hacızadə ―Dünyamızın bəzəyidir insanlar‖
Bayram ideallarında insanların bolluğa, firavan və əmin-aman həyata coşğun çağırış istəyi dayandığı kimi, torpağı
əkib-becərməyə, onu dirçəltməyə sonsuz məhəbbətdə əks edilir. Onlarda belə bir əxlaqi dəyər güclüdür ki, insan firavan və xoşbəxt həyatı yalnız öz əlinin zəhməti, alnının təri ilə qazana bilər. Novruz bayramı etiqadlarında insanlara qayğı, diqqət, ədalət idealları başlıca yer tutur. Cəmiyyətdə bərabər, rahat yaşam tərzi formalaşdırmağa, xəstələrə, qocalara, kimsəsizlərə əl tutmağa çağırış ifadə olunur. Bu məqsədlə də bayram günlərində min bir nemətlə zəngin xonçalar bəzədilir, xəstələrə, qocalara, kimsəsizlərə, el
ağsaqqallarına bayram xonçalarında müxtəlif bayrampayı, bayram şirniyyatı və başqa Novruz nemətləri göndərilər, ehtiyacı olanlara bayram yardımları göstərilər və beləliklə, bütün el-oba tam şəkildə bayram şənliklərinə qatılar, Novruz günlərində cəmiyyətdə bir növ maddi tarazlıq yaranırdı. Novruzun başlıca simvollarından olan bayram xonçaları bir-birindən fərqli olardı. Nişanlı qızlara göndərilən xonçalarla ağsaqqal və
ağbirçəklərə göndərilənlər öz tərtibinə görə fərqlənərdi. Qız-gəlin üçün bəzədilən xonçalar daha dəbdəbəli olar, bayrampayları və gənclərə verilən hədiyyələrlə zənginliyi ilə seçilərdi. Yaşlı www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
İdris Hacızadə ―Dünyamızın bəzəyidir insanlar‖
insanlara göndərilənlər də səliqəli tərtibi və hədiyyələri ilə daha xoşagələn olardı. Bayramın humanist dəyərləri təkcə bunlarla yekunlaşmazdı. Bayram günlərində el arasında daha səmimi münasibətlər yaranar, insanlar bir-birinin evinə bayramlaşmağa, qohumgördüyə gedər, nişanlı qızlara bayram xonçaları aparılardı. Küsülülər barışar, evlərdə şadlıq, xoş əhval, mehribanlıq hökm sürərdi. Dövlət də ölkədə bayramı rövnəqləndirər, meydanlarda şənliklər təşkil edilər, tamaşalar göstərilərdi. Təqsirkarların cəzası bağışlanar, günahkarların cəzaları yüngülləşdirilər, bir sıra hallarda isə ökədə geniş əfvetmə fərmanları verilərdi. El- obada bir-birindən incik düşənlər bayramlaşıb kinə, ədavətə, qan davalarına son qoyardı. Eldən ayrı düşənlər evinə qayıdar, əsirlər əfv edilib bağışlanar, illərlə doğmalarından ayrı düşənlər yenidən öz yurdlarına qayıdardılar. Göründüyü kimi, Novruz həm də yüksək mənəvi- əxlaqi dəyərləri ilə cəmiyyəti irəli aparan, onu saflaşdıran, insanları sülhə, dostluğa səfərbər edən böyük tərbiyə məktəbi idi. Novruzda demək olar ki, bütün ritual, mərasim silsiləsi və yüksək etik-estetik dəyərləri bərpa edilmişdir. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
İdris Hacızadə ―Dünyamızın bəzəyidir insanlar‖
Bayram yüzilliklər ərzində türk, eləcə də Şərq xalqları içərisində geniş şəkildə yayılmış, yeni-yeni tayfalar, xalqlar arasında şöhrətli kütləvi şənliklərlə zəngin yaz bayramı kimi tanınmışdır. Xalqımızın XIX yüzillikdəki Türkmənçay tarixi faciəsindən sonra imperiya ideoloqları müxtəlif yollarla Novruzu milli yaddaşdan silib ilhaq etdikləri ərazilərdə yeni-yeni bayramları dəbə mindirməklə onu gözdən salmasına, Sovetlər dönəmində Novruz üzərinə qadağa və yasaqlar qoyulmasına baxmayaraq, xalq öz məişətində və yaddaşında onu qoruyub-saxlaya bilmişdir. Fərəhli haldır ki, cəmiyyətimiz dədə-babadan miras qalmış Novruz əxlaqi dəyərlərini bu gün də yaşadıb davam və inkişaf etdirməkdədir. Azərbaycan xalqı öz Müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra – 1993-cü ildə Novruz bayramı prezident Heydər Əliyevin sərəncamı ilə ümumxalq bayramı elan edilmiş, onun üzərindən bütün qadağalar götürülmüş, xalq Novruzu hər yerdə özünün böyük bayramı kimi kütləvi şənliklərdə qeyd etməyə başlamış, Novruz beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilərək dünyaya sürətlə yayılmağa başlamışdır. Novruz bayramının xalqımıza məxsusluğunu, onun Azərbaycan xalqının arxaik düşüncəsilə bağlılığını Yüklə 3,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|