Iii. Uluslararasi
Yüklə 6,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Seyyid Mir Hamza Nigari ve Çokkültürlülük
696 III BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ TÜRK DÜNYASI MƏDƏNİ İRSİ SİMPOZİUMU Karabağ’da doğup yaşamıştır. Öncelikle atalarının Karabağda yaşamaları ve toplum nezdinde büyük bir saygıyla karşılanmış olmaları yukarıdaki âyeti doğru okuyup tatbik ettiklerini göstermektedir. İslam coğrafyasında yüzlerce yıldır görülen çokkültürlülük Batıda 1970’lerde Kanada’nın öncülüğünde resmi olarak tartışmaya açılmıştır. Kendi kültürel özgünlüklerini birinci sınıf vatandaşlar ile aynı şekilde yaşama isteği duyan göçmenler başlatmıştır bu tartışmayı (Mackey, 1999: 70). Kanada tarafından kabul edilen çokkültürlü toplumsal yaşam ilkesel olarak ABD, Avustralya ve Büyük Britanya’da yayılmaya başlamıştır. Küreselleşme ile birlikte hemen herkes tarafından hoş karşılanmakla birlikte çokkültürlülüğün tanımı ve standartları konusunda ortak bir tanım ve ilkeler mevcut değildir. Ancak genel manada çokkültürlülük azınlıkların devlet tarafında asimilasyona maruz bırakılmadan kültürel farklılıklarını dışlanmadan olabildiğince özgürce yaşamalarına imkan sağlanması olarak tarif edebiliriz (Grillo, 1998: 176). Çokkültürlülüğün kabul edildiği toplumlarda azınlık gruplar kendi özel kimliklerini ve kültürlerini korumaları için cesaretlendirir (Kivisto, 2002: 36). Buna karşın çokkültürlülüğü desktekliyor görüntüsü altında çoğunluğun oluşturduğu baskın ve hakim kültür etnik ve kültürel farklılık temelinde kurumsallaşmış bir ideoloji haline de dönüşebilir ( Hewitt, 2005: 147). Bu durumun önüne geçmek için çokkültürlü toplumların yaşama hakkına sayyı duydukları azınlıkları politik olarak da tanımalıdır (Kivisto, 2002: 36). Aksi halde çokkültürlüğün tanımı, sınırları ve hoşgörüsü güce sahip çoğunluk tarafında empoze edilecektir. Ki böylece çokkültürlülük adı altında asimilasyondan çok farkı olamayan bir devlet çokkültürlülüğü oluşacaktır (Mavkey, 1999). Günümüz Batı toplumuna değerlendirdiğimizde özellikle müslüman azınlıkların kendi kültürlerini yaşama konusunda yeterli derece de hoşgörü ve politik atmosferin oluşturulmadığından şikayet ederler. Onların bu eleştirilerine karşılık batılılar da Müslümanların, batıda İslamlaşmayı yaymak ve güçlendirmek için sosyal bir kimlik aracı olarak kullanıp küçük bir toplum oluşturma çabası olarak değerlendirmektedir (Jocelyne, 2000; 89- 91).
Çokkültürlülüğün günümüz dünyasında uç ve makul denilebilecek varyantları üzerine entelektüel tartışmalar yanında idelojik temelli liberal ya da muhafazakar siyasi çevrelerde de eleştiriler devam etmektedir (May, 1999: 11). Zira çokkültürlülük bazı büyük ve baskın toplumsal çevreler tarafından, kültürel farklılıkları ve fiili normları katı bir şekilde sınırlandırmak amaçlı kullanılmaktadır. Onlar için diğer azınlık kültürler, büyük kültürü çok fazla değiştirmeden, onu zenginleştirmek üzere küçük katkılar sağlayan basit bir rolden fazlasına sahip olamaz. Bu nedenle çokkültürlülüğü yanlış tanımlanan ve net olmayan bir kavram olduğu, bundan ötürü de ülkelere göre çok farklı işlevlere sahip olduğu görülür (Vincent, 2003: 43). Elbetteki ülkelerde görülen bu farklılık o ülkelerin sahip oldukları toplumsal özelliklere göre değişmektedir (Grillo, 1998. 194). Sosyolojik bir gerçek olarak bir toplumun bir başak alt kültüre göstereceği hoşgörüyü o toplumumun sahip olduğu dini inançla direkt ilgilidir. Zira bugün dahi çatışmaların ve toplumsal gerginliklerin derin izlerine bakıldığında dini muhtevayı görmek hiç de zor değildir. İslam dini açısından değrlendirildiğinde ise Hz. Peygamber döneminden itibaren bütün müslüman toplumlarda gayr-i Müslümanların kendi inançlarını yaşama haklarına sahip olduğunu görürüz. Çokkültürlülük konusunda çeşitliliği zenginlik olarak gören, farklı dini yaşama hususunda Müslümanlara savaş açmadıkları takdirde kendi dinlerinde yaşayabilecekleri iznini veren İslam’ın binlerce
697 III BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ TÜRK DÜNYASI MƏDƏNİ İRSİ SİMPOZİUMU yıllık örnekliğine rağmen modern dünyanın yeni keşfetmiş olduğu çokkültürlüklük, kültürel ve insani değerlerin yaşantılanmasından ziyade, küreselleşme ve liberal- kapitalist değerlerin modern toplumlarda yerleşmesi için araç olarak kullanılması nedeniyle tartışmalı bir kavram olmuştur (Brah, 1996: 227). Sonuç olarak toplumsal çeşitlilik ve zenginliğin tesis edilmesi yerine çokkültürlülük rasyonel-liberal hedeflere ulaşmak adına küçük kültürleri şekillendirmek ve kontrol etmek için kullanılmaktadır (Parekh, 2000: 81). Bütün bu tartışmalardan sonra Bonnett, çokkültürlüğü toplumları ve devletleri daha iyi kontrol etmek için tasarlanmış sofistike bir model olarak tarif etmiştir (2000). Seyyid Mir Hamza Nigari’nin yaşadığı dönemde vermiş olduğu mücadele yeni kurulmaya çalışılan dünya düzeninin kültürel çeşitlilik ve çok kültürlülük algısına bir karşı duruştur. Müslüman Karapapak toplumunun kendi yurtlarından çıkarılarak, o coğrafyayla birlikte ürettiği kültürü yavaş yavaş etkisizleştirmek için farklı inanca sahip milletleri büyük kitleler halinde ikamet ettirerek kültürel çatışma yaratıp daha sonra da azınlık durumuna düşürme siyaseti uygulanmıştır.
Küreselleşme ve iletişim teknolojileri ile insanların, kültürlerin ve inançların birbirine yakınlaştığı günümüzde çatışmaların arttığı ve insanların yalnızlaştığı gerçeği, hedeflendiği gibi çokkültürlülüğün büyük faydalar sağlamadığına işaret eder. Aslında küreselleşmeye sebep olan kapitalizmin pazar ihtiyacından önceki süreç olan hammadde bulma sorunu 19. ve 20. yüzyılda da sanayi üretimi ile toplumlara ve onların kültürlerine benzer bir şekilde baskı ile yön vermeye çalışmıştır. Gelişmiş teknoloji öncülüğünde askeri kuvvetler aracılığıyla büyük savaşlar başlatılmış, ülkeler sömürgeleştirilmişti. Hamza Nigari’nin doğup büyüdüğü Karabağ’da Çarlık Rusya’sının başlattığı bu emperyal ve zorla şekillendirme hârekatı, Karapapakların göçe zorlanarak onların topraklarına Ermeni, Rus ve Gürcülerin yerleştirilmesi Batının çokkültürlülüğe nasıl baktığının bir diğer örneğidir, zira dünyanın diğer coğrafalarında batılı ülkelerin ekonomik saikler yüzünden insanlara ve onların değerlerine karşı yapmış oldukları zulümler malumdur. O dönemin zor şartlarında yetişmiş, birçok kez yer değiştirmek zorunda bırakılmış Seyyid Mir Hamza Nigari her türlü olumsuzluğa karşın almış olduğu tasavvufi eğitim gereği ümmet birlikteliğinden yana; mezhep tartışmalarından uzak olmuştur. Zira seyyid olmakla birlikte Karapapakların yurdunda doğup büyümüş Hıristiyan Ermeni, Gürcü ve Rusları tanımış olan Hamza Nigari, memleketinden göç etmek zorunda bırakılınca Müslümanların arasında gereksiz bir kavga olan alevi-sunni çekişmesinin manasızlığını ifade eder; “Allah’ı, Muhammed’i, Ali seven
330). Müslüman coğrafyalarının işgallere maruz bırakıldığı o dönemde bizzat cephelere giderek savaşan Hamza Nigari Müslümanlar arasında sonradan ihdas edilmiş, suni-şii/âlevi gibi ayrılıkları inkâr ederek tevhid üzere Müslümanları birleştiren Hz.peygamber ve Hz.Ali şahsiyetlerine muhabbetini dile getirerek küçük siyasi ve kültürel farklılıklardan ziyade müslüman kimliğine vurgu yapmıştır. Hamza Nigari, Hz. Peygamber’e olan muhabbeti ile birlikte kendisinin de seyyid olduğunu gösteren “sülale-i tahire” ifadesini kullanarak o yolda can vermek arzusunda olduğunu dile getirir (Divan- ı Seyyid Hamza, 2003: 88). Yine Hamza Nigari mahşer günü kalbinde Hz. Peygamber aşkı, beraberinde Al-i aba zümresi ve Yüklə 6,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|