Iii. Uluslararasi
Yüklə 6,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6- Muhacirlerin Yaşadıkları Meseleler
712 III BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ TÜRK DÜNYASI MƏDƏNİ İRSİ SİMPOZİUMU bu talihsiz insanları, imparatorluğun çeşitli dominyonlarında güven içinde yerleştirilmelerini sağlayacak önlemleri alabilmek için Osmanlı hükümeti, buradaki Rus maslahatgüzarı ile müzakere halindedir. Anladığıma göre, Rus Maslahatgüzarı Bab-ı Ali ile bazı düzenlemelerin yapılması konusunda kendi açısından her hangi bir sorun bulunmadığını ve bu iş için hükümetine başvurduğunu ve talimat beklemekte olduğunu belirtmiştir. HENRY L. BULWER” (Şahin, 2016: 2789) XIX. yüzyılın ikinci yarsında daha etkin olarak Kafkasya’da yaşanan bu dram Avrupa devletleri kendilerini birinci derecede ilgilendiren bir mesele olarak bakmadıklarından duyarsız kalıp çok fazla tepki göstermemişlerdir (Göktepe, 2007: 82, Yel, Gündüz, 2008: 959). Fakat Rusya’nın daha da güçlenerek Karadeniz’in tarafsızlığını kabul etmeyip buradaki ticareti engellemeye çalışması üzerine başta İngiltere olmak üzere diğer Avrupa devletleri menfaatleri gereği bu gelişmelerle ilgilenmeye başlamışlardır. 1864’te Petersburg’da görevli bulunan İngiltere sefiri Lord Lord Napyer, Kont Russel’a yazdığı mektupta, Rusların Kafkas halklarını zorla vatanlarından çıkararak çok kotu şartlar altında sürgün ettiğini, vatanlarında kalmak isteyenlere izin verilmediğini ve çok sayıda insanın Osmanlı Devleti’ne göç etmek mecburiyetinde kaldığını ifade etmiştir. Bunun dışında İngiltere Osmanlı Devleti’ne göç etmek zorunda kalan Kafkas muhacirlerine yardım parası toplama amaçlı Londra’da bir cemiyet kurmanın dışında bir yaptırımda bulunamamış ve bütün dünya bu haksız muameleyi seyirci kalmıştır (Göktepe, 2007: 82). 6- Muhacirlerin Yaşadıkları Meseleler XIX. yüzyılın en geniş kapsamlı muhaceret harekâtı olan Çerkes kabilelerinin anayurtlarından sürgünü; kendi topraklarından sürülmeleri ile başlayan yaşadıkları meseleler kesin iskân bölgelerine yerleştirilmelerine kadar devam etmiştir. Yaşanan bu meseleleri üç başlıkta değerlendirmek mümkündür:
Çerkes muhacirlerin öncelikli yaşadıkları mesele sevk edilmek için Kafkasya’nın Karadeniz limanlarına sürülmeleriyle başlayan ve sevk edilmeleri esnasında görülen aksamalar ve tehlikelerdir. Kafkasya’nın Karadeniz limanlarından kendilerini Osmanlı coğrafyasına götürecek gemileri uzun bir süre buralarda beklemek zorunda kalan Çerkes muhacirleri açlık, sefalet, hastalık ve mevsimin olumsuz şartlarından perişan oldukları gibi çoğu da telef olmuştur (Bala, 1977: 384). Çünkü kendilerini Anadolu’nun Trabzon ve Samsun Limanlarına taşıyacak Osmanlı gemilerini beklerken yiyecek, giyecek ve parasız olarak perişan halde üç dört ay açık havada tutulmuşlardı. Daha Anadolu topraklarına ulaşamadan açlık, hastalık ve soğuktan toplu ölümler başlamıştı. Örneğin; Tsemez’de bekleyen Çerkes muhacirlerinin sayısı 25.000 iken açlık, hastalık ve sefaletten, bunlardan yalnızca 15.000’i yolculuğa çıkabilmiştir (Papşu, 2003: 123). Çerkes kabilelerinin sevkiyatını Rusya, kendi savaş ve ticaret gemileri ile sağlarken, yasak olmasına rağmen göçmen taşımak isteyen kayık ve sandallara da açık pasaport verilerek taşıma izni vermişti. Karadeniz’in azgın dalgalarında eski ve dayanıksız kayık ve sandallarla yapılan yolculuklarda, hem kapasitenin çok üzerinde göçmen bindirilmesi hem de ulaşım vasıtalarının en ufak bir fırtınada batması, günlerce denizde kalan göçmenlerin yiyecek, su sıkıntıları ile beraber açlık,
713 III BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ TÜRK DÜNYASI MƏDƏNİ İRSİ SİMPOZİUMU susuzluk ve hastalıklar sonucunda büyük tehlikeler ve kayıplar yaşanmıştır (Şahin, 2016: 2790). Bunun yanında Fevait-i Osmaniye, tersane-i Amire, Tuna, Bursa adlı Osmanlılara ait olan gemiler ve Rus kumpanyaları ile tüccarlara ait gemilerin kiralanması yoluyla da göçmen nakli yapılmaktaydı (İpek, 2006: 41). Göçmenler için vapurların organize edilmesi Bahriye nezaretinin sorumluluğunda idi. Muhacirlerin nakli için bir kısmı insanlık adına bir kısmı da para kazanmak amacıyla Karadeniz sahillerindeki çok sayıda balıkçı ve denizci, taka ve sandallarıyla muhacirlerin taşınmasına başladılarsa da bu vasıtaların çoğu küçük olduğundan kapasitelerinin üzerinde yolcu almaları sonrasında batmaları, insan kaybına sebep olmasından bunların göçmen nakli yapmaları yasaklanacaktır. Anayurtlarından sürülen Çerkes muhacirlerin sayılarının az olduğu dönemlerde, Çerkes kabileleri doğrudan doğruya Kafkasya’dan İstanbul’a getirmişler, buradan da Anadolu coğrafyasında farklı farklı bölgelere yerleştirilmişlerdir. Fakat 1859- 1864 yıllarından itibaren kitlesel olarak sürgün edilen Çerkes muhacirleri Kafkasya’nın, Taman, Tuapse, Anapa, Tsemez, Soçi, Adler, Sohum, Poti, Batum limanlardan gemilere bindirilerek, deniz yolu ile Osmanlı Devleti’nin başta Trabzon olmak üzere Samsun, Sinop ve İnebolu gibi iskân bölgelerine en yakın Karadeniz limanlarına taşınmaktaydılar (BOA. DH. MKT 1324/47,BOA. Y. A. HUS 175/112). Daha sonra muhacir sayısının büyük artış gösterdiği zamanlarda ihtiyaca göre Giresun, Batum, Akçaabat, Fatsa ve Ayancık iskeleleri de kullanılmaktaydı (Habiçoğlu 1993: 78-79). Muhacirler beraberlerinde götürmek istedikleri hayvanlarını ve eşyalarını vapurlara almadıkları için ya anayurtlarında terk ya da yok pahasına satmak mecburiyetinde kalmakta idiler (Erkan, 1996: 83, Firuzoğlu, 1999: 692). Çerkes muhacirlerinin Osmanlı coğrafyasına gitmek için bekletildikleri Karadeniz Limalarında yiyecekleri tükenmiş ve giyecekleri perişan bir durumda yola çıkarılmaları yanında vapurlara haddinden fazla göçmenin alınması dolayısıyla sağlık şartlarının bozulmasıyla tifüs gibi salgın hastalıklar baş gösterince daha Anadolu kıyılarına çıkmadan yoğun ölümler meydana gelmiştir. Nitekim 18 Mart 1878’de İstanbul’a iki mavna dolusu muhacirin cesedi getirilerek Karacaahmed mezarlığına defnedilmişlerdir (Erkan, 1996: 86)
. Çerkes muhacirlerin yolculukları sırasında maruz kaldıkları ve içerisinde düştükleri feci durumları Trabzon’daki Rus konsolosu, tehcir işlerini idare etmekte olan General Katraçef’e yazdığı raporda, muhacirlerin yaşadıkları trajediyi ifade etmesi bakımından çok manidardır: “Türkiye’ye gitmek üzere Batum’a 70.000 Çerkes geldi. Trabzon’a çıkarılan 24.700 kişiden şimdiye kadar 19.000 kişi ölmüştür. Şimdi orada bulunan 63.900 kişiden her gün 180-250 kişi ölmektedir. Samsun civarındaki 110.000 kişi arasında her gün vasati 200 kişi can veriyor. Trabzon, Varna ve İstanbul’a götürülen 4650 kişiden de günde 40-60 kişinin öldüğünü haber aldım.” (Berkok, 1958: 529). Muhacirlerin nakilleri kış mevsimlerinde de sürdürüldüğünden soğuktan kaynaklanan sıkıntılarda onları hayli zorlamaktaydı. Nitekim 1863-1864 kış çok soğuk geçmiş. Osmanlı ülkesine gelmek için limanlarda vapur bekleyen muhacirlerden çok sayıda kişi soğuk ve hastalıktan hayatını kaybetmiştir (Firuzoğlu, 1999: 691- 692). Bu da muhacirlerin hayati tehlikeleri bile hiçe sayarak göçe yönelmelerinin, anayurtlarındaki hayat şartlarının ne denli ağır olduğunu göstermesi bakımından çok önemlidir.
Yüklə 6,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|