İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri

 
238 
göz  d
ə yumur). Bəs Rusiya kimi böyük bir dövlət xırda xalqlarla 
münasib
ətini niyə tənzimləyə bilmir? 
Tanınmamış  Abxaziyadakı  biabırçı  seçkilərdə  Rusiyanın 
“balta siyas
əti” özünü göstərdi. Hələ  seçkilərə  qədər Abxaziyada 
v
ətəndaş  cəmiyyəti  formalaşmamışdır.  Onlar  prezident Ardzinba 
v
ə onun tərəfdarlarının özbaşınalığından cana doymuşdular. Bunu 
bil
ə-bilə  rus təbliğatçıları  abxazlara  ona  səs verməyə  çağırır,  əks 
t
əqdirdə  Xadjibayevə  səs versələr,  onları  Acarıstanın  taleyi  göz-
l
ədiyini və sərhədləri bağlayacaqları ilə hədələyirdilər. Bu kövrək 
Qafqaz m
əsələsinə Rusiyanın “baltalı” yanaşması idi. 
Gürcü-
osetin  münaqişəsi gürcü və  osetinlər  arasında  milli 
dözümsüzlüyün n
əticəsidir. Hər iki xalq provoslavdır. Cənubi Ose-
tiyada  etnik  qrup  olan  kudarlılar,  Şimali  Osetiyada isə  ruslaş-
dırılmış  iranlılar  məskunlaşmışlar.  Cənubi Osetiyada millətçiliyin 
əsas mənbəyi Aristraxa görə  Balkariya ilə  sərhəddə  yaşayan  və 
Şimali Osetiyanın siyasi və təsərrüfat həyatında vacib rol oynayan 
etnik qrup-diqorlar hesab olunurlar. Bel
ə  ki,  diqorların  əksər 
hiss
əsi müsəlmanlardırlar. Məhz separatçılıq təşəbbüsləri onlardan 
çıxır.  Diqorlar  antirus  əhval-ruhiyyəli  Şimali  Qafqazın  mürtəce 
islam t
əşkilatları  ilə  əməkdaşlığa  səy edirlər.  Əslində  isə  müasir 
münaqişənin kökləri çar Rusiyada  dövrünə  gedib  çıxır.  O  dövrdə 
Gürcüstan hakimiyy
əti və  kilsə  osetinlərə  qarşı  assimilyasiya 
siyas
əti  yürüdürdü.  Rusiyanı  vətəndaş  müharibəsi  zamanı  Cənubi 
Osetiya  üsyan  qaldıraraq  menşevik  Gürcüstanından  ayrılıb  Sovet 
Rusiyasının tərkibinə keçmək istədi. 
Osetinl
ər qeyd edirlər ki, 1774-cü ildən onlar Rus imperi-
yasının tərkibinə  daxil  olmuşlar.  Qış  dövründə Osetiyanın cənubi 
v
ə şimalı arasında dağ keçidi vasitəsilə kommunikasiyaların olma-
ması  Valdıqafqazda  onun idarəsini çətinləşdirirdi.  Bunu  nəzərə 
alan çar R
usiyası  Cənubi  Osetiyanı  1801-ci ildə  Rusiyanın 
t
ərkibinə  qatılan  Şərqi Gürcüstanun  ərazisində  yeni  yaradılmış 
Tiflis quberni
yasının tərkibinə daxil etdi. O dövrdən gürcülərin bu 
ərazilərə siyasi müdaxiləsi davam etməyə başladı. 
Gürcü m
ənbələri təsdiq edirlər ki, osetinlər  alanların  varis-
l
əridir və onların tarixi əsasən Şimali Qafqazla bağlıdır. 

---

 
239 
1917-ci ild
ə  Rusiya imperiyasının  süqutundan  sonra  Cənubi 
Osetiya yeni yaranmış Gürcüstan  Deokratik Respubilkasının tərki-
bind
ə qaldı. Şimali Osetiya isə Terek Sovet Respublkasının tərki-
bind
ə idi. 
Gürcüstanda Sovet hakimiyy
əti qurulduqdan sonra Cənubi 
Osetiya onun t
ərkib hissəsi  oldu.  Əslində  Moskva  Osetiyanın 
c
ənub hissəsini Gürcüstanın tərkibinə daxil etməkdən ikitərəfli fay-
dalandı. Bir tərəfdən, gürcüstan ərazisində mərkəzi sovet hakimiy-
y
ətinə loyal münasibət bəsləyən və tamamilə ondan asılı olan əhali 
qrupu sakin olurdu. Dig
ər tərəfdən isə, Gürcüstan rəhbərliyinin bu 
əraziyə  olan  çoxdankı  iddiaları  təmin olunurdu. Sonralar 1922-ci 
ild
ə Cənubi Osetiya Muxtar vilayəti yaradıldı. 
Bel
əliklə, osetinlər  SSRİ-nin milli-ərazi təşkili  nəticəsində 
süni sur
ətdə  iki hissəyə  ayrıldı.  Lakin 1990-cı  ilin  iyunun  20-də 
q
əbul  edilmiş  Gürcüstan Ali Sovetinin qərarına  əsasən 1922-ci il 
İttifaq sazişini və 1921-ci ilin 25 fevralından bu yana qəbul edilmiş 
bütün hüquqi aktlar v
ə sazişləər qanundankənar və etibarsız hesab 
olundu. 
XX 
əsrin 80-ci illərinin  sonlarında Gürcüstanda  qeyri-gürcü 
əhalinin  diskriminasiyası  ilə  müşayət olunan millətçilik hərəkatı, 
Gürcüstanın tərkibindəki muxtar qurumların ləğvi uğrunda çıxışlar 
başlıdı. Belə  bir  şəraitdə  Cənubi Osetiya siyasətçiləri təşkilat-
lanmağa başladılar, 1989-cu ildə gürcü dilinin dövlət dili elan edil-
m
əsindən istifadə edən osetin siyasətçiləri Gürcüstandan ayrılmağa 
v
ə Rusiya ilə birləşməyə cəhd edirdilər. 
Bütün bunlar gürcü-
osetin  münaqişəsini labüd etdi və  bu 
münaqişə  silahlı  müdaxiləyə  çevrildi. Belə  girgin vəziyyət iki il 
davam etdi v
ə  1992-ci ilin iyunun 24-də  Rusiya, Gürcüstan və 
Osetiya müqavil
əsi ilə başa çatdı. 1992-ci ildən 1995-ci ilə qədər 
C
ənubi Osetiya faktiki olaraq “dondurulmuş” vəziyyətdə oldu. 90-
cı  illərin  II  yarısından  başlayaraq  Gürcüstanın  geosiyasi 
mövqeyinin  armtası,  regionun  dünyanın  “güc  mərkəz”ləri olan 
dövl
ətlərin strateji maraq dairəsinə  daxil  olması,  bu  münaqişəni 
yenid
ən qızışdırdı və gürcü-rus müharibəsinə çevirdi. 
Bel
ə ki, Rusiya SSRİ dağıldıqdan sonra digər respublikaları 
əldən verməmək və onların birtərəfli olaraq Qərbə inteqrasiyasının 

---

 
240 
qarşısını  almaq  üçün,  Pribaltika  respublikalarını  çıxmaq  şərtilə, 
dig
ər respublikaların daxil olduğbu MDB qurumunu yaradaraq bu 
yolla özünün postsovet m
əkanında  təsirini  saxlamağa  çalışır. 
N
əzərə  almaq  lazımdır ki,  digər bölgələrə  nisbətən Qafqaz-Xəzər 
d
ənizi bölgəsi öz etnik tərkibinə  görə  Rusiya üçün cənub 
s
ərhədlərində ən təhlükəli bir zonadır. Bu baxımdan da Rusiya öz 
g
ələcək  ərazi  bütövlüyünün  saxlanması  naminə  Cənubi Qafqazda 
tam h
ərbi və siyasi nəzarəti ələ keçirməyə çalışır. Məhz ona görə 
d
ə  Rusiya öz sərhədlərinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi 
istiqam
ətində  iqitsadi və  hərbi-siyasi cəhətdən Qərbə  üz  tutmuş 
Gürcüstana t
əzyiq vasitəsi olaraq sərhəd bölgələrində  yerləşən 
Abxaziya v
ə Cənubi Osetiyanı dəstəkləməklə, bu qurumlara maddi 
v
ə  hərbi kömək etməklə  strateji  əhəmiyyət kəsb edən  ərazilərə 
n
əzarəti öz əlinə  almağa  çalışır. Həmçinin son zamanlarda bu 
qurumların əhalisinin əksəriyyətinə Rusiya vətəndaşlığı verərək öz 
g
ələcək təsirlərini, bölgəyə  müdaxilə  etmək niyyətini 
qanunil
əşdirmək siyasəti yeritdi. Gürcüstanın  Cənubi Osetiyaya 
hücumları  Rusiyanı adekvat tədbirlər görməyə  sövq etdi. Bundan 
başqa, Gürcüstanın son zamanlarda regionda Rusiya amilini nəzərə 
almayaraq bu dövl
ətin əleyhinə olaraq birtərəfli siyasət yeritməsi, 
Q
ərblə, xüsusilə  ABŞ-la müttəfiqlik etməsi  və  NATO-ya daxl 
olmaq ist
əyini Rusiya öz təhlükəsizliyinə zidd hesab edirdi. 
Dem
əli rus-gürcü müharibəsini  yetişdirən  əsas amillər kimi 
biz m
əhz Gürcüstanın NATO ilə,  ABŞ-la  sıx  strateji  müttəfiqlik 
siyas
ətini, gürcü hərbi hissələrinin NATO tərəfindən yenidən 
qurulmasını,  bir  çox  hərbi obyektlərin və  bazaların  NATO-nun 
istifad
əsinə verilməsini, Rusiya hərbi hissələrinin ölkə ərazisindən 
çıxarılmasını,  Gürcüstan  rəhbərliyinin Rusiya əleyhinə  yönəlmiş 
xarici siyas
ətini və Rusiyanı düşmənçilikdə ittiham etməsini və s. 
göst
ərmək olar. 
Bütün bunlar 2008-ci ilin avqustun 8-d
ə Gürcüstanın Cənubi 
Osetiyaya qoşun yeritməsinə gətirib çıxartdı. 
SSRİ dağıldıqdan sonra dünya dövlətləri Rusiyadan ayrılmış 
mütt
əfiq  respubilkaların  ərazilərini  olduğu  sərhədlərlə  qəbul 
etdil
ər. Deməli, həm Abxaziya, həm də  Cənubi  Osetiya 
Gürcüstanın  hüquqi  əraziləridir. 1992-ci ildən  başlayaraq  neçə 

---