247
Onların əsas vəzifəsi – bu ərazilərdə qərbyönümlü rejimləri
devirm
ək və qlobal cihadı genişləndirimək üçün plasdarm
yaratmaqdan ibar
ətdir.
Bundan ötrü onlar h
ər vasitədən: populist şüarlardan, terror
aktlarından, partlayışlardan istifadə edirlər.
Müs
əlman dünyasının professional inqilabçıları – müca-
hidl
ərdir. Onlar qarşısına islam inqilabını bütün dünyaya yaymaq
m
əqsədini qoymuşlar. Müasir mücahidizmin əsas mənbəyində
1928-ci ild
ə Britaniya xüsusi xidmət orqanları tərəfindən yara-
dılmış “Müsəlman qardaşları” cəmiyyəti durur. Bu cəmiyyəti
yaratmaqda Londonun m
əqsədi Britaniya müstəmləkə siyasətinə
qarşı çıxan müsəlman dünyasınn milli və dini birliyini parçala-
maqdan ibar
ətdir.
“Soyuq müharib
ə” zamanı Britaniya estafeti ABŞ-a ötürdü.
ABŞ isə Qafqazda və Orta Asiyada dini narazılıqları süni surətdə
q
ızışdıraraq əvvəl SSRİ-də, indi isə Rusiyada vəziyəti gərgin-
l
əşdirir. “Müsəlman qardaşları”nın idarə mərkəzlərinin böyük his-
s
əsi Münhendə, Hamburqda, Parisdə, Londonda və b. Avropa
m
ərkəzlərində yerləşir.
Mücahidl
ərin əsas ideologiyası – islamçılıqdır. İslamçılığın
iki
əsas cərəyanı mövcuddur. Bu cərəyanlardan biri ağlar – gizli
sufi t
əşkilatlarının üzvləridir. Bu cərəyan daha çox liberal elitanı
v
ə ziyalıları özündə birləşirən bir cərəyandır. Onun öz təsirini daha
çox göst
ərdiyi ölkə Türkiyədir. Berə ki, müasir Türkiyə üçün
s
əciyyəvi cəhət məhz yeni dünya düzənində “Türkiyə” dinindən
daha çox etnik s
əpgidə çıxış edir. İkinci cərəyan olan - qırmızılar
-
əsasən “müsəlman qardaşları” cəmiyyətinin əsasında meydana
çıxan qurumlardır. Onların “mayakı” vəhabizm adını almış siyasi
islamçılıqdır. Vəhabizm qlobal cihadın avanqardı hesab olunur.
İslamda bu ideya cərəyanı xristianlıqda protestantlıq, sosializmdə
bolşevizmlə eynilik təşkil edir. Onun əsas maliyyə dəstəyi narkotik
ticar
ət kontrobandası və həmçinin Səudiyyə Ərəbistanı, Pakistan
v
ə başqa ölkələrdir.
İndiki dövrdə “qırmızı”ların dayaq bazası, generatoru Əfqa-
nıstandır. Hansı ki, cihad burada vəhabizmin övladlarından sayılan
talibanizm bayrağı altında aparılır.
248
Çeçenistan hadis
ələrinin ilk dövrü “ağlar”ın, sonrakı dövrləri
m
əhz “qırmızılar”ın təsiri altında baş vermişdi. Çeçnistan
inqilabının “Dudayev” dövrü (1991-1996-cı illər) “mədəni oyanış”,
“azadlıq əldə etmə” istiqaməti götürmüşdü və ona “mədəni”, “zi-
yalı” C.Dudayev rəhbərlik edirdi. O, terrorizmdənkənar, terrorçu
fondlarından ehtiyat edən adam idi. Onun xarici işlər naziri Ş.Beno
deyirdi ki, C.Dudayev respublikaya daxil olan çekl
əri yoxlatmağı
əmr etmişdi. O əmin olmaq istəyirdi ki, bu pullar ölkəyə terror-
çulardan daxil olunmur. Amma C.Dudayevin ölümünd
ən bir neçə
il sonra 1999-cu ild
ə Çeçen cihadının siması “Ərəb Çe-Gevarı”
X
əttab oldu. Simvolu isə terror aktları və şəhidlər, əsas himayədarı
is
ə “Müsəlman qardaşları” oldu.
Yaxın Sərq terrorçularına qarşı müharibədə qələbə qazanmaq
üçün gücü
əsasən iki istiqamətə yönəltmək, yəni terrorçuluğu məhv
etm
əklə yanaşı onları yaradan səbəbləri də aradan qaldırmağa
yön
əlmiş siyasi prosessləri qaydaya salmaq lazımdır. Məhz
rusların Çeçenistandakı hərəkətləri bu istiqamətdədir.
Son dövrl
ər dünyada əsas qaynar nöqtələrin İslam dininə
m
ənsub xalqların yaşadığı bölgələrin olduğunu da nəzərdən qaçır-
maq olmaz.
Eyni zamanda müs
əlman azadlıq hərəkatında, sözsüz ki,
əlahiddə əhəmiyyətə malik, bir çox hallarda həmin hərəkatın əsas
stimulu v
ə ideoloji bazası olan İslamın rolunun, potensial imkan-
larının dərk edilib qiymətləndirilməsi baxımından da çeçen azadlıq
h
ərəkatının öyrənilməsi son dərəcə zəruridir.
Şimali Qafqazda ilk münaqişə çeçenlərlə inquşlar arasında
baş verdi. Tarix boyu bu iki xalq bir-birinə o qədər qaynayıb-
qarışıb ki, onlar özlərinə “vazkar” yəni “bizim xalq” deyirlər. La-
kin Rusiyanın ənənəvi “Parçala, hökm sür!” siyasəti “Vaynax
Respublikası”nı Çeçenistana və İnquşetiyaya parçaladı.
1990-
cı ilin noyabrında RF xalq deputatları qurultayının
q
ərarına əsasən Çeçnistan və İnquşetiya ayrılan zaman regionların
s
ərhədləri müəyyənləşmədi. 1992-ci ildə “Çeçen-İsgeriya”nın par-
la
menti İnquşetiya ilə sərhəd xəttini 1934-cü ildə olduğu kimi
q
əbul etdi. 1993-cü ildə R.Auşev və C.Duduayev arasında separat
müqavil
ə imzalandı ki, buna əsasən Sunjenski rayonu İnquşetiya-
249
ya, Çernovodsk v
ə Assinovski yaşayış məntəqələri Çeçenistana
verildi. Amma Dudayevin ölümünd
ən sonra Çeçenistan, İnquşeti-
ya
ya qarşı torpaq iddiası qaldırdı. İndi həm inquşlar, həm də çeçen-
l
ər Sunjenski rayonunu özününkü hesab edir. 2001-ci ilin
yanvarında Çeçenistanda inzibati mərkəzi Sernovodsk olan
Sunjenski rayon
u yaradılmışdı. İnquşların Sundenski rayonunun
çah
əsi 881 km
2
-
dir. Burada neft yataqları mövcuddur.
Repre
ssiyaya uğramış xalqların reabilitasiya problemi, əsasən
ərazi reabilitasiyası çox böyük partlayışa səbəb oldu. Şimali
Qafqazda ikinci
ən böyük etno-siyasi münaqişə osetin-inquş müna-
qi
şəsidir. Onun da kökləri 1944-cü ilə gedib çıxır. 1944-cü ilin
yanvarın 31-də SSRİ DTK-nın qərarına əsasən Çeçen-inquş MSSR
l
əğv olunaraq 100 minə yaxın inquş Qazaxıstana sürgün edilmişdir.
SSRİ dağıldıqdan sonra RF parlamenti “İrticaya məruz qalmış
xalqlar haqqında” qərar qəbul etdi. Həmin qərara əsasən Sibirə,
Qazaxıstana sürgün edilmiş Qafqaz xalqlarının təkcə hüquqları
deyil, h
əm də əvvəlki inzibati-ərazi bölgələri də özlərinə qaytarıl-
malı idi. Bu qərar Şimali Osetiyada narahatçılıq yaratdı. Onların
sürgünd
ən sonra sahib olduqları inquşlara məxsus münbit
Priqorodik rayonunu qaytarmaq ist
əməməsi 1992-ci ilin oktyabrın
31-d
ə inquşlarla osetinlər arasında münaqişəyə səbəb oldu. Həmin
gün Şimali Osetiyada soyqırım baş verdi.
Rus siyas
ətçiləri Çeçenistandakı hadisələri Rusiyanın bu
regiondakı milli və geosiyasi maraqlarına açıq meydan oxumaq
kimi qiym
ətləndirirlər. Rusiya Geosiyasi Ekspertiza Mərkəzinin
direktoru A.Q.Dugin qeyd edirdi ki, müasir Rus dövl
ətinin
efektivliyi bu gün indikatorun bir nöqt
əsi ilə - Şimali Qafqazdakı,
əsasən Çeçenistandakı vəziyyətlə qiymətləndirilir. Rusiyaya qarşı
çıxış edən qüvvələr qarşılarına Rusiyada, xüsusilə Şimali Qafqazda
v
əziyyəti gərginləşdirmək, postsovet məkanında Rusiyanın təsirini
l
əğv etmək, sonra isə RF timsalında Avrasiya məkanını
bölüşdürmək məqsədi qoymuşdular. Rusiya dilemma qarşısındadır.
O siyasi c
əhətdən o qədər zəifdir ki, regiona daxil olan xarici
qüvv
ələrin qarşısını ala bilmir. Həm də o qədər kasıbdır ki, öz gücü
il
ə bu bölgədə fəaliyyət göstərə bilmir. Rus liderlərinin bir hissəsi
başa düşürlər ki, indiki yeni dövlətlərdəki demoqrafik proses onu
Dostları ilə paylaş: |