İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
179 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum alýyordu. Kastlara bölünme, çalýþma bakýmýndan uyumsuzluk yaratý- yor, sömürücülere, feodal devlete karþý onlarýn ortak savaþýmlarýný engelliyordu. Ortaçað boyunca, devlet biçimleri, Hindistanda, olduðu gibi kalmadý. 4. yüzyýlýn baþýnda, Hindistanýn kuzeyinde kurulan Guptalar Ýmparatorluðu, 5. yüzyýlýn sonunda Heftalit Hunlarýnýn saldýrýlarý al- týnda daðýlýp parçalandý. Kuzey Hindistan, küçük [sayfa 208] çapta bir- çok prensliklere bölünmüþtü. Hindistan topraklarýnýn geri kalaný da, bölünmüþ durumdaydý. 12. ve 13. yüzyýllarda, Doðu Ýranda yaþayan ve özellikle Türklerden oluþan kabileler, Kuzey Hindistaný ele geçir- diler. Fatihler, Hindistanda feodal bir devlet olan Delhi Sultanlýðýný kurdular ve egemen feodal tabakayý oluþturdular. Onlarýn müslü- man olmalarý, yerli halkla aralarýndaki çeliþkileri keskinleþtiriyordu. Köylülerin anti-feodal ayaklanmalarýna kargý kendilerini gü- venlik altýna almak ve Moðol kabilelerinin saldýrýlarýný püskürtebil- mek üzere müslüman feodaller, merkezî feodal devleti saðlamlaþtýrmak için önlemler aldýlar. Arabistanda Feodalitenin Evrimi Bir özellik: siyasal birliðin çekirdeði, dinsel topluluk oldu. Mek- kenin Kureyþ kabilesinin Haþimî ailesinden bir tacir olan Muham- met Mustafa, islâmlýðýn, müslüman dininin kurucusu oldu (570-632). Mekkenin ileri gelenleri, Kabeye tapýnma dininin yýkýlmasýnýn nedeni olan yeni dinin, Mekkenin siyasal etkisini azaltmasýndan ve Arap kabileleriyle olan ticaret baðlarýný baltalamasýndan korkuyor- lardý. Onun için Muhammet ve müritlerinin, Medineye gidip yer- leþmek üzere, 622de, Mekkeden ayrýlmalarýný saðladýlar. Bu tarih, ay yýlýna dayanan yeni bir müslüman takviminin baþlangýcý sayýldý. Medinede müslümanlar, Eyuk ve Hazdarj Arap kabilelerinin reisleriyle ittifak kurdular. Muhammet, sekiz yýl Mekke ile savaþtý. Savaþ, o zamana deðin Mekkenin müttefiki olan Hicazýn bedevi kabileleri kendilerinden yana geçince, Muhammetin müritlerinin zaferi ile sonuçlandý, 630 yýlýnda, Mekke teslim oldu. Kureyþliler müslüman oldular, ve ayný zamanda, Kabe ile birlikte Mekke, islâ- miyetin merkezi ve müslüman müminlerin yýllýk hac yeri oldu. Mu- 180 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum hammet, Allah tarafýndan gönderilmiþ peygamber olarak kabul edi- liyordu. [sayfa 209] Mekke, Muhammet tarafýndan ele geçirildikten sonra, Ara- bistanýn büyük bir parçasý üzerinde iktidar, müslüman cemaatine geçti. Bu cemaatin baþý Muhammet, en yüksek manevî, idarî, adlî ve askerî otoriteyi elinde bulunduruyordu. Muhammetin ölümünden sonra, ilk halife, (peygamberin ar- dýlý) kayýnbabasý Ebubekir oldu. Müslüman cemaatinin baþý, imam- lýk görevlerini (manevî liderliði) ve emirlik görevlerini (laik yönetimi) kendisinde topluyordu. Ebubekir (632-634) ve ikinci halife Ömer (634-644), Arabistanýn birleþtirilmesini tamamladýlar ve bütün Ara- plarý müslüman yaptýlar. Ayný zamanda, Araplar, Küçük Asyanýn Akdeniz ülkelerinin ve Orta Asya ülkelerinin fethine giriþtiler. 636da Araplar, Bizans ordusunu ezdiler, Suriye ve Filistini ele geçirdiler. Öte yandan Iraký istilâ ettiler ve Perslere karþý birçok zaferler kazandýlar. 641 ve 645 arasýnda Mýsýrý ele geçirdiler, ve 7. yüzyýlýn ilk yarýsýnýn baþlarýnda Ýrana hükmettiler. 7. yüzyýlýn sonunda ve 8. yüzyýlýn baþlarýnda, Araplar, Kuzey Afrikayý ve Ýberik yarýmadasýnýn yarýsýndan çoðunu fethettiler. Ele geçirilen ülkeler, baþlarýnda Emeviler hanedaný ol- mak üzere, hilâfeti oluþturdular (661-750). Baþkent, Mekkeden Þama (Suriyeye) nakledildi. Arap hilâfeti, güçlü köleci iliþkilerin kalýntýlarýnýn sürdürüldüðü feodal bir devlet oldu. Ele geçirilen ül- kelerde, Araplar, kural olarak, toplumsal üretime katýlmýyorlardý. Halk, halifenin hazinesine aynî ya da nakit olarak bir toprak vergisi, haraç ve bir de baþ vergisi, cizye ödüyordu. Fatihler, ele geçirdikleri ülkelerin ekonomisinin, daha üstün olan kültürlerin ve daha çok geliþmiþ olan toplumsal iliþkilerin etki- si altýnda kaldýlar. Araplarýn baðýmlý kýldýklarý ülkelerdeki feodal iliþkiler, en yetkin ifadesini, Abbasî hanedaný zamanýnda Baðdat hilâfetinde (750-1258) buldu. Hilâfet merkezi, Halife Mansur tarafýn- dan, 762de, Dicle [sayfa 210] üzerinde kurulmuþ olan Baðdat kentine nakledilmiþti. Arap aristokrasisi, Baðdatta, tekelci durumunu yitir- di. Artýk egemen rol oynayanlar, Ýranlý feodallerdi ve onlarýn yardý- mý ileridir ki, Abbasîler iktidara geldiler. Hilâfet ülkelerinin çoðunluðunda, daha eski çaðlarda olduðu gibi, devlete ait feodal mülkiyet aðýr basýyordu. Topraklarýn bir bölü- mü, halife ailesine aitti. Bazý yurtluklar özel mülkiyetti (mülk deni- 181 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum len topraklar, Batý Avrupadaki alleu denilen yurtluklara uygun düþüyordu). Feodal toprak mülkiyetinin bir biçimi ikta (toprak payý fief) oldu. Topraklar, ömür boyunca ya da belirli bir zaman için, görülen hizmet karþýlýðý olarak veriliyordu. Burada, zilyedliði baþkasýna de- vredilmeyen dinsel kurumlara ait vakýflarý da belirtelim. Batý Avrupadan farklý olarak, 9. yüzyýlda, Baðdat hilelinde, meta-para iliþkileri daha ileri gitmiþti. Bu durum, deðiþimin geniþ ölçüde geliþmesiyle, zanaat sanayiinin yoðunlaþtýðý kentlerin de büyüyüp geniþlemesine yardým eden canlý bir iç ve dýþ ticaretle açýklanabilir. Kölelik, Baðdatta, büyük rol oynuyordu. Köleler aðýr sulama iþlerinde, pamuk tarlalarýnda, madenlerde kullanýlýyorlardý. Köleler, çoðunlukla zencilerdi, yani Afrika kökenliydiler. Feodal baský, ayaklanmalarýn nedeni oluyordu. 9. yüzyýlda, Baðdat Hilâfeti, Babek tarafýndan yönetilen bir köylü isyaný (815- 837) ve zenci kölelerin ayaklanmasý (869-883) ile önemli ölçüde sarsýldý. Arap egemenliðine karþý baðýmlý halklarýn savaþýmý, feodal iliþkilerin geliþmesi, yerel senyörlerin güçlenmesi, 9. ve 10. yüzyýl- larda hilâfetin daðýlýp parçalanmasý sonucunu verdi. Birçok baðým- sýz devlet kuruldu. Tasarruflarýný ve siyasal iktidarýný yitirmiþ olan Abbasî halifeleri, artýk yalnýzca müslümanlarýn baþý (imam) idiler. Mýsýr, Tulunidler daha sonra da Fatimiler hanedaný tarafýndan yöne- tilen baðýmsýz [sayfa 211] bir devlet oldu. Kuzey Suriye, antikçaðda olduðu gibi Doðu Akdenizin baþlýca kentlerinden biri olmakta de- vam eden Antakya ile birlikte, 969da, Bizanslýlar tarafýndan ele geçi- rildi. Suriyenin geri kalan bölümleri, Lübnan, Filistin, Hamdaniler baðýmsýz devletini kurdular (929-1003); buralar, daha sonra. Mýsýrlý Fatimiler tarafýndan ele geçirildi. Ýranda, Orta Asyada ve baþka yerlerde de baðýmsýz devlet- ler kuruldu. Müslüman ülkelerin yöneticileri Baðdat halifesini, an- cak kendilerine berat eden dinsel lider olarak tanýyorlardý. Afrika Kýtasýndaki Devletler Bu dönemde, gözkamaþtýrýcý uygarlýklar, Afrika kýtasýnda Sah- ranýn güneyinde de geliþiyor. Feodal devletler ortaya çýkýyor. Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|