İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
188 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum minler) anlamlarýna gelen Ýslâm ve müslümanlar (müslim) söz- cüklerine deðin, yürürlükte olan sömürü ve köleleþtirme rejimini onaylýyordu. Müslümanlarýn kutsal kitabý Kuran, servet eþitsizliðini, Allah tarafýndan konulmuþ ve bu yüzden de deðiþmez bir kural olarak ele alýr. Hýristiyanlýkta olduðu gibi, islâmiyet de, yoksullara, yeryü- zündeki acýlarýnýn ve sefaletlerinin [sayfa 219] avuncunu öteki dünyada aramayý öðütler. Budizm Yayýlmasý ve etkisi bakýmýndan budizmin de, dünya dinlerin- den sayýlmaya hakký vardýr. Budizm, söylenceye göre, kurucusu olan Budanýn adýndan gelmektedir. Brahmanizmin bazý tezlerinden baþlayarak eski Hindistanda geliþmiþ olan budizm, baþlangýçta, köle sahipleri sýnýfýnýn resmî dini oldu. Ortaçaðda, hindu dini, zamanla budizmi Hindistandan kov- du, ama budizm, bu kez komþu ülkelerde yeni müminler buldu. Çinde, MS 1. yüzyýlda yayýlmaya baþladý ve 4. ve 7. yüzyýllar arasýn- da doruðuna vardý. Daha sonra, Çinde, konfüçyüs dini, egemen din oluyor; ama konfüçyüs dini, hiçbir zaman, budizmi tümüyle ortadan kaldýramadý. Budizm, Çinden Koreye, Japonyaya, Siyama, Birmanyaya, eski Kamboçyaya, Hindi-Çin yarýmadasýnýn öteki ül- kelerine, Seylanda, Nepale, Moðolistana yayýldý. Buda dininin ideolojisine göre, görünür dünya, bir yanýlsa- madan, ahiret mutluluðunun yeri ya da nirvâna olan mistik bir ruh- sal ilkenin yanýltýcý gösterisinden baþka bir þey deðildir. Bu ilke, öteki dinlerde Tanrý ile kiþileþtirilen kavramlara uygun düþer. Yaþam yalnýzca acýlardýr, tek kurtuluþ nirvânayý aramaktýr. Daha sonra, buda öðretisi de, cennet-cehennem kavramlarýný kabul etti; bu da, buda dinini geniþ yýðýnlarca daha kolay kabul edilir hale getirdi ve, ayný zamanda onun, feodal senyörler sýnýfýnýn resmî dini, toplumsal eþit- sizlikleri haklý göstermek için getirilmiþ bir din olma görevlerini güç- lendirdi. Anti-Feodal Ýdeolojinin Ýlerlemesi Ýdealist ve dinsel öðretilerin (Avrupada hýristiyanlýk, Asya ve 189 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum Afrikada müslümanlýk ve budizm vb.) ideolojik [sayfa 220] egemenliði, karþýt akýmlarýn varlýðýný ortadan kaldýramýyordu. Baskýlara ve kovuþturmalara karþýn, ortaçað toplumunun ile- rici öðeleri, materyalist fikirleri kullanýp yararlanmaya çalýþýyorlardý. Týpký antikçaðda olduðu gibi, feodalite de, felsefeler arasýnda amansýz bir savaþým dönemi oldu. Katolik tanrýbilimciler (Thomas dAguin ve baþkalarý), en baþta antikçaðýn bazý idealist filozoflarýna ve anlamýný bozduklarý Aristote- les öðretisine dayanarak ortaçaðýn dinsel anlayýþlarýný hazýrladýlar. Arap düþünürleri ise, antikçaðýn materyalist anlayýþlarýný, özellikle Aristotelesin materyalist öðelerini ortaçað anlayýþlarýna sokmaya yardým ettiler. Bu düþünürler arasýnda, en baþta Ýbn-i Sinayý (Avicen- ne) ve Ýbn-i Rüþdü {Averroes) belirtmek gerekir. Ýbn-i Rüþdün görüþleri, Demokritosun görüþüne çok yakýndý. Ýbn-i Rüþd, madde- de bir nesnel gerçeklik ve atomlarda ise maddî parçacýklar (part- küller) görüyordu. Her bireye özgü olan ölümlü canýn yanýnda, bilince ulaþma anýnda can (nefs-i ruh) ile birleþip kaynaþan bir evrensel akýl kabul ediyordu. Ýnsanlarýn toplumsal durumlarýndan baðýmsýz olarak entelektüel eþitlikleri konusundaki demokratik tez, Ýbn-i Rüþdün görüþleri arasýnda seçkin bir yer tutuyordu. Ýbn-i Rüþdün fikirleri, onlarý kendi kýtalarýna özgü toplumsal ve ekonomik koþullara ve orada yerleþmiþ olan materyalist gelene- klere uygulayan Batý Avrupanýn öncü düþünürleri tarafýndan kulla- nýldý. Materyalist fikirler, ilerici öðelerin iktidardaki feodaller sýnýfýna karþý savaþýmýnda çok yararlý bir silah oldu. Fransada, Siger de Brabant, materyalist anlayýþýn önde ge- lenlerinden biri oldu. O, Latin averroizminin (Ibn-i Rüþd-cülüðü- nün) kurucusu oldu ve anti-feodal ideolojinin teorik temelini yarattý. Siger de Brabantýn öðretisi, Boèce de Dacienin çalýþmalarý ile de- steklendi. Ortaçað materyalizminin ilk ifadesi, adcýlýk denen, 13. [sayfa 221] yüzyýlda cisimleþen idealist akým oldu. Bu akýmýn yandaþlarý (özellikle Ýngiliz filozoflarý Duns Scot ve Guillaume dOccam) dünya- nýn maddî niteliðini tanýyorlar, doðada her þeyin ilkesini, bilince göre ilk veriyi görüyorlardý. Evrenin tanýnabilir olduðunu da benim- siyorlardý. Bununla birlikte onlarýn materyalizmi diyalektik deðil, mekanikçi idi. Daha sonra, (13. yüzyýlýn sonundan 15. yüzyýla ka- dar) adcý felsefede idealist öðelerin güçlendiði görüldü. 190 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum Mezhep Sapkýnlýklarý Anti-feodal muhalefet, varlýklý burjuvaziye olduðu kadar köylü- lere ve yoksul kentlilere de dayanýyordu. Dine ve hüküm sürmekte olan kiliseye karþý savaþýma sýký bir biçimde baðlýydý. Öyleyse, burjuva mezhep sapkýnlýklarýndan ve köylü mez- hep sapkýnlýklarýndan sözedilebilir. Sýnýf savaþýmýnýn ideolojik bir biçimini oluþturan mezhep sapkýnlýklarý, sýk sýk feodal iktidara karþý silahlý ayaklanmalarla birleþiyordu. Bazan, kentli ve köylü muhale- feti, resmî dine düþman olan mistik öðretilerde ifadesini buluyordu. Ýdealizme ve dine karþý bu savaþým, materyalizmin ve mo- dern tanrýtanýmazlýðýn ortaya çýkýþýný hazýrladý. 7. HALK YIÐINLARININ ANTÝ-FEODAL SAVAÞIMI Anti Feodal Savaþýmýn Ýktisadî Temeli Feodal sömürü, köylülerin ve zanaatçýlarýn sert direnmesi- nin nedeni oluyordu. Emekçi yýðýnlarýn feodallere karþý yürüttükleri sýnýf savaþýmýnýn kökeninde, küçük iþletmenin iktisadî baðýmsýzlýðý ile üreticinin emeðinin bir bölümünü vermek zorunda olduðu feo- dal senyör karþýsýndaki ekonomi-dýþý baðýmlýlýðý arasýndaki çeliþki vardýr. Bu savaþýmýn biçimleri, tarihsel somut koþullara: üretici güçle- rin düzeyine, üretim iliþkilerinin biçimlerine, siyasal [sayfa 222] kurum- larýn niteliklerine baðlý bulunuyordu. Feodal toplumun geçtiði üç dönem boyunca, yýðýnlarýn (en baþta da köylülerin) sömürücülere karþý savaþýmýnýn nedenleri, amaçlarý ve biçimleri deðiþmiþtir. Elbette ki, her yanda angaryalar- dan, ve senyörlere karþý öteki yükümlülüklerden kurtulmak isteði vardý, ama, ancak feodalitenin toplumsal bir biçimlenme olarak daðýlýp parçalanmasý sýrasýndadýr ki, emekçilerin sýnýf savaþýmý, dü- zenin temellerini yýkabildi. Feodal üretim iliþkileri, hâlâ, üretici güçle- rin ilerlemesine elveriþli olmakta devam ediyorlardý. Yukarda söylediðimiz gibi, yukarý-ortaçaðda köylülerin savaþýmý, kölelik düzenine karþý yöneltilmiþti. Kentlerin ortaya çýkýþý ve meta-para iliþkilerinin ileri atýlýmý ile ayýrdedilen feodalitenin ikinci aþamasý, özellikle zorlu fýrtýnalarla kendini gösterdi. Avrupada kent- Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|