İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
191 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum ler, kendi kendilerini yönetme hakkýný, angarya ve haraçlarý azalt- ma ve düzenleme hakkýný elde etmek için senyörlerine karþý, amansýzca savaþýyorlardý. Biraz sonra, kentlerin kendi baðrýnda, üst tabakalarla, kendileri de kent belediyesinin yönetimine katýlmak isteyen zanaatçý loncalarý arasýnda ve ensonu, bir yanda zengin kent- lilerle zanaat ustalarý, öte yanda kalfalar ve çýraklar olmak üzere, bunlar arasýnda savaþým baþladý; bu sonuncularý, halkýn en yoksul tabakalarý da destekliyordu. Halk Ayaklanmalarýnýn Rolü Köylülerin sýnýf savaþýmý, çoðu zaman yoksul kentliler tarafýn- dan destekleniyordu. Bu gibi durumlarda, toplumsal çeliþkiler büs- bütün alevleniyordu. 13. ve 14. yüzyýlda, köylü ve yoksul kentli ayaklanmalarý dalgasý hemen hemen bütün Avrupayý kapladý. Küçük Çobanlar isyaný denen 1251 isyanýný; Hollandanýn güneyin- deki ve Fransadaki 1320 halk hareketini; 1305 ve 1307 yýllarý arasýnda Ýtalyayý sarsan ve Dolcino tarafýndan yönetilen hareketi; Fransada, [sayfa 223] 1357 ve 1358in Etienne Marcel ve Jacqueire ayaklanmasýný; Ýngilterede, 1381de, Wat Tyler isyanýný; Bohemyada 15. yüzyýlýn baþýnda Hussiteler (hüsçüler) devrimci hareketlerini belirtmek ge- rekir. Büyük halk ayaklanmalarý, Asyada, açýlýp geliþmiþ feodalite çaðýný belirledi. Baðdat Halifeliðinde, 8. ve 9. yüzyýllarda halk ayak- lanmalarýndan; Delhide (Kuzey Hindistan) 14. yüzyýlýn baþýnda, Hacý Molla yönetimindeki yoksullarýn baþkaldýrmasýndan; Çinde 9. yüz- yýlda köylü savaþýndan ve 14. yüzyýlda Kýrmýzý Mendiller hareke- tinden; Korede, 1233teki ve 15. yüzyýlýn ikinci yarýsýndaki baþkaldýrmalardan sözedilmektedir. 15-16. yüzyýllarda Japonyada isyanlar oldu, vb.. Bu halk hareketlerinin herbirinin kendi özellikleri vardý. 1320 halk hareketi ve Jacquerie ayaklanmasý, meta-para iliþkilerinin hýzlý geliþmesi sýrasýnda artan sömürüye karþý, yýðýnlarýn yanýtý oldu. 1320 hareketi, özellikle Yahudi tefecilere yönelmiþti. Jacquerie ayaklan- masý, aslýnda, köylülerin yýðýnsal yoksullaþmasýna neden olan Yüz- yýl Savaþlarýnýn sonucuydu. Jacquerie ayaklanmasýna katýlanlarýn bir tek programlarý vardý: bütün feodal senyörlerin varlýðýný orta- dan kaldýrmak. Feodal topraklara saldýrýyorlar, köylü angarya liste- 192 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum lerini yakýyorlardý. Wat Tyler isyaný, tersine, iki program ileri sürüyordu. Bunlar- dan biri, köylülerin kiþisel baðýmlýlýðýnýn kaldýrýlmasýný, angaryanýn yerine bir küçük çiftlik kirasýnýn konmasýný vb. istiyordu. Öteki pro- gram, daha devrimci oldu. Bu programýn yandaþlarý, yalnýz kiþisel baðýmlýlýðýn kaldýrýlmasýný deðil, senyörlerin kendi topraklarýna ekle- dikleri komünal topraklarýn geri verilmesini, kilise topraklarýnýn köylü- lere verilmesini ve çeþitli toplumsal tabakalarýn hukuksal bakýmdan eþit olmasýný istiyorlardý. Ortaçað Avrupa tarihinin en büyük anti-feodal hareketi olan hüsçülerin {hüssites) savaþlarý, bir köylü savaþýmýnýn, [sayfa 224] bir ulusal kurtuluþ hareketinin ve bir ruhban zümresine karþý savaþýmýn öðelerini içinde topluyordu. Hareket, adýný, dikkate deðer Çek yurttaþý, halk kurtuluþunun savunucusu Jean Hussten aldý. Katolik kilisesine karþý, büyük laik senyörlere karþý, Alman imparatoruna karþý savaþýma giriþen, o çað Çek toplumunun çeþitli sýnýf ve taba- kalarýnýn yoksul köylü ve kentliler, varlýklý köylü ve kentliler ve küçük soylularýn herbiri, kendilerine göre istemlerini sýraladýlar. Hüsçülerin savaþlarý, Avrupanýn birçok ülkelerinde, devrim- ci hareketin geliþmesine katkýda bulundu. Çindeki Kýrmýzý Mendiller isyaný da, yabancý boyunduruðu- na karþý savaþýma baðlandý. Hareketin sloganlarý monarþikti: isyan- cýlar zaferi kazandýktan sonra, imparatorluk iktidarýný kurdular. Dinsel ideolojinin etkisi de büyük oldu. Dinsel sloganlar, Japon köylülerinin ayaklanmasý sýrasýnda da kullanýldý. Bu isyanlar, köylülerin durumunun kötüleþmesinin, derebeylik haraçlarýnýn artmasýnýn, tefecilere olan borçlarýn büyü- mesinin sonucuydu. Baðdat Halifeliðinde, ayaklanmalar, köleliðin dertlerini göze- tiyordu. 8. yüzyýlýn sonunda Gurganda büyük bir köylü hareketi kendini gösterdi. Orada, belki de tarihte ilk kez, emekçi yýðýnlar, isyanýn amblemi olarak kýrmýzý bir bayrak kullandýlar. Harekete ka- týlanlar Kýzýl Bayraklýlar (Sourkh Alem) adým taþýyordu. 9. yüzyý- lýn birinci yarýsýnda, basýnda Babek olmak üzere köylü savaþý patlak verdi; Babek isyaný, bu ülkelerdeki en büyük halk isyaný oldu; Azerbaycana ve Kuzey-Batý Ýrana yayýldý. Emekçilerin kötü yazgýlarýnýn düzelmesini amaçlayan köylü savaþlarý, feodal toplumun üretici güçlerinin ilerlemesine katkýda 193 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum bulundu. Öyleyse bu savaþlarýn önemi, devrimci ve, nesnel olarak da, ilerlemenin etkeni olmasýndaydý. Köylülerin dilekleri, genel ola- rak, feodal angaryadan [sayfa 225] kurtulmak ve iþledikleri topraklara sahip olmak isteðinden ileri gitmiyordu. Bazý ayaklanmalarda, bütün haraç ve angaryalarýn kaldýrýlmasý isteminde bulunmaya cesaret bile edemiyorlar, onlarýn azaltýlmasýný istiyorlardý. Ýstemleri az olur- sa, egemen sýnýflardan ödünler koparabileceklerini bile düþünü- yorlardý. Ýsyancýlarýn örgütten yoksun oluþlarý gibi, köylü çalýþmasýnýn özel koþullarýnýn gerekli sonucu olan daðýnýklýklarý gibi, deneyimli önderlerin bulunmayýþý ve köylülerin bilgisizliði de bütün bu isyan- larý yenilgiye götürdü. Halk Yýðýnlarý Savaþýmýmýn Ruhban Zümresine Karþý Olma Niteliði Ýnsanlarýn manevî yaþamýnýn en çok dinsel imgeler ve göste- rilerle belirlenmiþ olduðu ortaçaðda, kilisenin genel etki ve nüfu- zundan dolayý halk yýðýnlarýnýn savaþýmý, sýk sýk rahipler zümresine karþý bir nitelik alýyordu. Bunun içindir ki, onlarýn toplumsal protes- tolarý, (çok çeþitli görünüþler altýnda) bir mezhep sapkýnlýðýnýn çiz- gilerini, yani egemen toplumsal düzenin bir eleþtirisi niteliðini alýyordu. Bu protesto, otoritesiyle yürürlükteki düzeni onaylayan res- mî kiliseye karþý savaþýmla sonuçlanýyordu. Emekçiler çoðu kez dinden esinlendikleri imgelerden yararlanýyorlardý. Mezhep sapkýnlýðý, çeþitli biçimlere bürünüyordu. Emekçiler, resmî ayin yöntemlerine, bellibaþlý dinsel dogmalara, çok büyük bir feodal mülk sahibi olarak kilisenin kendisine, rahipler zümresine, keþiþlere, egemen sýnýfýn temsilcilerine karþý olduðu gibi, kilise yara- rýna olan yükümlülüklere de karþý koyuyorlardý. Her dinsel sapýþýn üstü örtülü toplumsal ve iktisadî nedenleri vardý. Bu hareketlerin niteliði, þu ya da bu ülkenin iktisadî düzeyin- den, sýnýf güçleri oranýndan ileri geliyordu. Ama mezheplerinden sapanlarýn dinsel fikirleri, kendi kendilerine ortaya çýkývermiyordu, onlarýn daha önceki anlayýþlarýnýn [sayfa 226] evrimini yansýtýyordu. Bu- nunla birlikte, bu fikirler iliþkilerinin, yani insanlar arasýndaki iktisadî ve toplumsal iliþkilerin deðiþmesi ile birlikte evrim gösteriyorlardý. Avrupada, mezhep sapkýnlýðý biçiminde kendini gösteren Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|