Immunologiya doc

=iladi (1 ml =onda 2000 ta limfotsit b
ы
ladi). 
Markaziy immun tizimi a`zolari - timus va bursa (Fabrius xaltachasi) 
nomidan ularga tobe b
ы
lgan limfotsit tizimlari: T-tizim va V–tizim (T-
limfotsitlar va V–limfotsitlar) 
ы
z nomlarini olishgan. 
T–tizim shujayraviy immun tizim reaktsiyalarini, V–tizim esa gumoral 
immun reaktsiyalarni amalga oshiradi. 
SHujayraviy immun reaktsiya sekinlashgan tipdagi yu=ori sezgirlik 
reaktsiyasi, 
ы
sma shujayralarini emirilishi, transplantatni k
ы
chirish 
reaktsiyasiga javob bersa, gumoral immun reaktsiyada antitanalar shosil 
b
ы
ladi. 
Ы
zak xujayralar murtakda (
zarod
ы
sh
) sari=lik xaltachasida, keyin esa 
embrional davrda =on shosil =iluvchi jigarda, etuk organixzmda esa suyak 
k
ы
migida doimo shosil b
ы
ladi va limfatik a`zolarga tar=aladi. Bu 
shujayralarning bir =ismi =on or=ali timusga borib, bir necha marta 
b
ы
linadi, differentsirovkani 
ы
taydi va timusgormonlari (timozin, timopoetin) 
ta`sirida yangi antigenlik xususiyatiga ega b
ы
ladi. Timus markaziy immun 
tizimining eng mushim a`zosi b
ы
lib, shakllanishi embrional rivojlanishning 
4-oyida tugallanadi. Uning p
ы
stlo= =ismi limfotsit t
ы
plamlariga boy, ma\iz 
=ismi esa markazga y
ы
nalgan epitelial xujayralardan iborat. 
Voyaga 
etgan 
odamlarda 
timus 
25-27 
yoshdan 
boshlab 
involyutsiyaga uchraydi va keyinchalik uning 
ы
rnida yo\ t
ы
=imasi 
rivojlanadi. 9-12 yoshli bolalarda timusning massasi maksimal (30-40 
gramm), yangi tu\ilgan cha=alo=larda esa 10-15 gramm b
ы
lib, umumiy 
o\irligining 0,5% tashkil =iladi. YAngi tu\ilgan cha=alo=larning talo\i 11 
gramm, yuragi 24 gramm, =al=onsimon bezi 4 gramm atrofida b
ы
lishini 
etiborga olsak, ancha yirik a`zo ekanligini k
ы
ramiz. 
1960 yillardagi tajribalarda organizmdan, ya`ni yangi tu\ilgan 
shayvonlarning timusi butunlay olib tashlanganda, ularning =onida 
limfotsitlar juda kam b
ы
lishi, antitanalarning shosil b
ы
lmasligi, operatsiya 
=ilingan shayvonlarda infektsiyalarga nisbatan =arshilik xususiyati 
y
ы
=oladi, k
ы
chirib 
ы
tkazilgan begona t
ы
=ima k
ы
chib tushmaydi. Bu 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

16 
tad=i=otlar natijasida T-tizimning faolligiga =arish jarayoniga sham ta`sir 
k
ы
rsatishi ma`lum b
ы
ldi. 
 
yrim omillar (komplement, gistamin, geterogen moddalar, elektrolitlar, 
kaltsiy va magniy tuzlari, limfokinlar) fagotsitozni kuchaytiradi, immun 
organizmda fagotsitar reaktsiya spetsifik antigenlar tufayli kuchayadi. 
Fagotsitoz organizmning spetsifik shimoyasida sham mushim 
ashamiyatga ega, chunki aynan makrofaglar antigenlarna =ayta ishlab, 
immunokompetet shujayralarga ular t
ы
\risidagi ashborotni ta`minlab beradi. 
Organizmning nospetsifik rezistentligi shimoya-adaptsion jarayonlarga 
bo\li= 
b
ы
lib, 
ular 
«stress», 
shujayralar 
areaktivligi, 
bakteriyalar 
interferentsiyasi deb ataladi. Nospetsifik rezistentlikning gumoral omillariga 
organizmning 
turli 
suyu=liklarida 
b
ы
ladigan 
moddalar 
(lizotsim, 
komplement, properdin, eritrin, leykin va bosh=alar) kiradi. Lizotsim 
s
ы
lakda, k
ы
z yoshida, bal\amda, =onda, sutda, shuningdek tu
g`
ima va 
organlarda b
ы
lib, grammusbat bakteriyalarga nisbatan bakteriotsit ta`sirga 
ega, chunki bakteriya xujayrasi tash=i devordagi peptidoglikanni 
parchalaydi. 
Grammanfiy 
bakteriyalarda 
peptidoglikan 
bakteriya 
xujayrasining ichki devorida b
ы
lganligi sababli lizotsimga chidamli b
ы
ladi. 
Komplement – odam va shayvonlar =on zardobining me`yoriy tarkibiy 
=ismi b
ы
lib, shar bir ma`lum bir xususiyatga ega 9 komponentdan 
(fraktsiyadan) iborat. Komplement ayrim bakteriya va shujayralarni eritadi, 
spetsifik immunologik reaktsiyalarda ishtirok etadi (viruslarni neytrallashda, 
allergik reakiyalarda, lizisda). 
Organizmning 
nospetsifik 
shimoyasida 
organizmdagi 
normal 
mikrofloraning bosh=a mikroorganizmlarga antogonistik xususiyatlarga ega 
ekanligi sham mushim ashamiyatga ega. 
Tu\ma imunitet deb ayrim turdagi organizmlarning bosh=a turdagi 
organimzlarda uchraydigan infektsion kasalliklarga chidamligiga aytiladi 
(turga oid immunitet). Misol uchun, odam it chumasiga (
ы
latiga), yirik 
=oramol 
ы
latiga, tovu= xolerasiga (vabo) chalinmaydi. SHayvonlar esa 
sifilis (zashm), gonoreya, =orin tifi bilan kasallanmaydi. Turga oid immunitet 
uzo= evolyutsiya natijasida yuzaga kelgan b
ы
lib, ushbu turdagi 
organizmning fiziologik va biologik xususiyatlari bo\li= b
ы
lib, nasldan-
naslga 
ы
tadi. 
Ortirilgan immunitet individium tomonidan embrional rivojlanish 
davrida yoki shayot davomida orttiriladi va =uyidagilar bilan far= =ilinadi: 
1. 
+at`iyan spetsifik b
ы
ladi. 
2. 
Nasldan-naslga 
ы
tmaydi. 
3. 
Absolyut emas, ya`ni y
ы
=olib ketishi mumkin. 
4. 
Sun`iy usulda yaratilishi mumkin va bir individumdan 
ikkinchisiga 
ы
tkazilishi mumkin. 
Ortirilgan immunitet 
1 tabiiy va 2 sun`iy immunitetlarga b
ы
linib, shar biri aktiv (faol) va 
passiv (nofaol) b
ы
ladi. Tabiiy faol immunitet kasallikni boshdan 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

17 
kechirganidan s
ы
ng shosil b
ы
ladi, tabiiy passiv immunitet yangi tu\ilgan 
cha=alo=larda b
ы
lib, onadan =orinda rivojlanganda y
ы
ldosh or=ali va 
tu\ilgandan s
ы
ng ona suti or=ali 
ы
tadi. 
Sun`iy immunitet vaktsina yuborilganidan s
ы
ng (faol immunitet) yoki 
immun zardobi, immunoglobulinlar yuborilgandan s
ы
ng (passiv immunitet) 
shosil b
ы
ladi.