İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 559
hamımızın vətəni və dövlətidir və s.) irəli sürülərək onun yaranması və inkişaf mərhələləri səthi şəkildə təqdim olunur. Bu mənada, hazırda milli ideologiya ilə bağlı əsas problemlərdən biri milli-türk ruhlu azərbaycançılıqla SSRİ ideoloqlarının ortaya
atdıqları «xalqlar dostluğu»- «beynəlmiləlçi» ruhlu azərbaycançılıq arasında dəqiq təsəvvürlərin olmamasıdır. Bu fərqlər nəzərə alınmadan ümumilikdə azərbaycançılıq türkçülük ideyasına qarşı qoyulur ki, bununla da səhv nəticələr çıxarılır. Hətta, iddia olunur ki, ümumilikdə azərbaycançılıq və
türkçülük bir-birinə eynilikdən daha çox alternativlik təşkil edir. Deməli, ilk növbədə bu yanlış təsəvvürü aradan qaldırmaq lazımdır. Bunun üçün isə, türkçülük və azərbaycançılığı müqayisə etməzdən öncə, milli-türk ruhlu azərbaycançılıqla «xalqlar dostluğu»-«beynəlmiləlçi» ruhlu azərbaycançılığı bir-birindən ayırmaq lazımdır. Yalnız bu halda bəlli olacaq ki, türkçülük hansı azərbaycançılığa alterantiv, hansı ilə isə eynilik təşkil edir. Fikrimizcə, bu məsələlərə aydınlıq gətirmədən türkçülüyü azərbaycançılığa və yaxud əksinə azərbaycançılığı türkçülüyə qarşı qoyanlar, müəyyən mənada SSRİ ideoloqlarının ideyalarını yaşatmaqla məşğuldurlar. Ən maraqlısı isə odur ki, azərbaycançılıq və türkçülüyü bir-birinə alterantiv kimi görənlər Sovet ideoloqlarının bu yönlü mülahizələrini də tamamilə inkar etmirlər. Çağdaş dövrdə milli-türk ruhlu azərbaycançılığı yaradan türkçülükdən bəzən SSRİ-nin Azərbaycanı işğal etdiyi 1920-1930-cu illərin ab-havası fonunda bəhs olunur. Həmin dövrdə Sovet rəhbərliyi və onların ideoloqları türkçülük ideyasının Azərbaycan türklərinin yaddaşından silmək üçün təxminən 20 ilə qədər (1920-ci ildən 1936-cı www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
560 560 ilədək) çalışdılar. Ancaq bu milləti asanlıqla diz çökdirə bilməyəcəklərini, yəni tək-tək onları öldürməklə, yaxud da müxtəlif şirinlikdirilmiş təkliflərlə işin bitmədiyini görüb 1930-cu illərdə bir tərəfdən kütləvi repressiyalara əl atmış, digər tərəfdən separtizmin əsaslarını işləyib hazırlamışlar. Unutmaq lazım deyil ki, sovet rəhbərliyi yalnız kütləvi repressiyalardan sonra türkçülüyü və onun Azərbaycanda bariz təcəssümüsü olan milli ruhlu azərbaycançılığı rəsmən qadağan etmiş, dünənə qədər milli kimliyi türk, milli dili türk dili adlanan bir millətin üstündən amanzıcasına xətt çəkmişlər. Yəni demək istədiyimiz odur ki, o zaman da türkçülüyü əngəl kimi görənlər olmuşdu. Ancaq onda türkçülüyü inkişafa əngəl kimi görənlər sovet rəhbərliyi və onların Azərbaycandakı əlaltıları idilər. Onlar deyirdilər ki, Azərbaycanın gələcəyi ancaq rus xalqı, onun mədəniyyəti, dili, ədəbiyyatı, əlifbası, bir sözlə rusun nəyi varsa onunla bağlıdır. Güya, türk kimliyi, türk mədəniyyəti, türk dili, türk ədəbiyyatı, bir sözlə türklüyə aid nə varsa, hamısı gerilikdir, inkişafa əngəldir. Çox təəssüf ki, bu gün də türkçülüyü başqa formada gerilik, Azərbaycanın inkişafına, hətta, güya, liberalizmə, modernləşməyə və demokratiyaya əngəl kimi görənlər tapılır. Bütün bunlar türkçülüyün mahiyyətini saxtalaşdırmaqdan başqa bir şey deyildir. Hələ, 20-ci əsrin əvvəllərində Ə.Ağaoğlu, Ə.Hüseynzadə, M.Ə.Rəsulzadə və başqa mütəfəkkirlərimiz türkçülüyün, o cümlədən onun bariz nümunəsi olan milli ruhlu azərbaycançılığın liberalizmə, demokratiyaya zidd olmadığını, əksinə onlarla üst-üstə düşdü- yünü elmi-nəzəri cəhətdən əsaslandırmışlar. Bu baxımdan hər hansı mənada azərbaycançılığın yaranmasında mühüm rol oynayan türkçülüyü liberalizmə, demokratiyaya, modernləş-
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 561
məyə zidd sayanlar ya məsələnin əsil mahiyyətini bilmirlər, ya da bilərəkdən bu cür mülahizələr irəli sürürlər. Unutmaq olmaz ki, bütün zamanlarda və indinin özündə də, müəyyən istisnaları nəzərə almasaq, hər bir dövlətdə onun aparıcı nüvəsini əsasən, bir millət təşkil etmişdir. Digər etnik azlıqlar isə, həmin dövlətlərin tərkibində müəyyən nüfuzlarına görə bu və ya digər dərəcədə iştirak etmişlər və ya edirlər də. Hətta, əgər bir dövlətin (İsveçrə, Kanada, Belçika və b.) yaranmasında və hazırkı durumunda iki ayrı-ayrı millət eyni rolu oynamışdırsa, bu da həmin dövlətin Konstitusiyasında (milli dil və s.) öz əksini tapmışdır. Yəni hər bir inkişaf etmiş dövlətdə başa düşürlər ki, vətəndaşlıq, yurddaşlıq yəni dilindən, etnik mənsubiyyətindən asılı olmyaraq yaşadıqları dövlətdə bərabər hüquq və azadlıqlara malik olmaları ilə yanaşı, bu ölkədə əksəriyyəti təşkil edən bir millətin milli kimliyinə, milli dilinə də göz yumula bilməz. Bu mənada, Azərbaycan Respblikasında yaşayan Azərbaycan türklərinin də hər hansı formada milli dilinin və milli kimliyinin Konstitusiyada öz əksini tapması istəyi təbiidir. Fikrimizcə, bunu etnik azlıqlara qarşı şovinist siyasət, yaxud da dövlətçiliyə qarşı təhlükə kimi dəyərləndirmək doğru deyildir. Ona görə də milli ruhlu azərbaycançılıqla türkçülüyü bir-biri ilə uzlaşdırmaq əvəzinə, əksinə onları bir-birinə tamamilə alternativ kimi qələmə vermək Azərbaycan dövlətinin bu günü və gələcəyi üçün çox təhlükəlidir. Azərbaycan milli ideyası dedikdə kosmopolit, ya da qeyri- müəyyən bir ideya deyil, türkçülüyə, vətənçiliyə, dövlətçiliyə, islamçılığa, modernləşməyə əsaslanan milli
ruhlu azərbaycançılıq önə çəkilməlidir. Çünki milli ruhlu Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|