İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
546 546 müstəmləkəçiliyinin yaratdığı Azərbaycan sovet ideyası – kosmopolit azərbaycançılıq olmuşdur. Bu gün ən çox təəssüf doğuran odur ki, bəzi hallarda SSRİ dövründə və ondan əvvəllər yaranmış milli və antimilli ideyaların mahiyyəti və məzmunu araşdırılmadan, onlar arasındakı fərqlər göstərilmədən hansısa hökmlər çıxarılır, xüsusilə sovet dövründə təməli qoyulmuş saxta beynəlmiləlçi və kosmopolit ruhlu azərbaycançılıq bəzi hallarda milli ruhlu azərbaycançılıqla eyniləşdirilir. Başqa sözlə, bəzən bilərəkdən və ya bilməyərəkdən kosmopolit azərbaycançılıq Azərbaycan milli ideyası kimi qələmə verilir, üstəlik «üçlüy»ə, o cümlədən türkçülüyə qarşı qoyulur. Bu zaman SSRİ dövrünün məhsulu olan kosmopolit azərbaycan- çılığın türkçülüyə qarşı qoyulması isə məntiqi cəhətdən əsaslı görünür. Çünki bu halda sovet dövründə olduğu kimi, Azərbaycan ədəbiyyatı, Azərbaycan mədəniyyəti, Azərbaycan tarixi və Azərbaycan dili türk mədəniyyəti, türk dili, türk tarixi və türk ədəbiyyatından tamamilə fərqli şəkildə qələmə verilir. Halbuki Azərbaycan dilinin, ədəbiyyatının, mədəniyyətinin və tarixinin nüvəsini məhz türklük təşkil etmişdir və edir də. Ancaq Azərbaycanda indinin özündə də bəziləri hesab edirlər ki, türk mədəniyyəti, türk dili, türk ədəbiyyatı və s. yalnız Türkiyə türklərinə məxsusdur. Bu mənada, artıq Azərbaycan xalqının öz mədəniyyətini, ədəbiyyatını, dilini, milli kimliyini türk adlandırması doğru deyildir. Şübhəsiz, bütün bunlar həqiqəti özündə əks etdirmir. Çünki Azərbaycan Respublikası müstəqil dövlət olmaqla yanaşı, həmişə türklüyün nüvəsi olmuş və olmaqda da davam edir. Bunu, son dövrlərdə Azərbaycanın Türkiyə və Orta Asiyanın türksoylu dövlətləri ilə yaxından əməkdaşlıq etməsi, bir sıra ortaq təşkilatların (Türkdilli dövlətlərin www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 547
sammiti, Türksoy, Türk Parlament Assambleyası, TAKM və s.) yaranmasında aparıcı rol oynaması da göstərir. Bu baxımdan, bizcə, hazırda Azərbaycan üçün önəmli məsələlərdən biri də məhz Türk dövlətləri arasında birliyin inkişaf etdirilməsidir. Ancaq dəqiqləşdirmək lazımdır ki, Türk birliyi dedikdə konkret nəyi nəzərdə tuturuq. Çünki bu, bir qədər geniş anlamdır. Burada söhbət konkret milli kimliyini, milli dilini, milli dövlətini türk olaraq qəbul edən toplumlardan gedə bilər. Ancaq bu məsələlərdə də bir qədər obyektiv və subyektiv səbəblərdən dolayı problemlər var. Məsələn, «Türk birliyi»nin içərisində nəzərdə tutulan ölkələrin (Türkiyə, Azərbaycan, Türkmənistan, Özbəkistan və b.) bir yerə toplanması Türkdilli dövlətlərin sammiti adlandığı halda, orada bir araya gələnlərin əksəriyyəti rus dilində danışırlar. Əlbəttə, problem yalnız sammitin adı, yaxud da oraya toplaşanların hansı dildə danışmaları ilə bağlı deyildir. Əsas problem bu türk dövlətlərinin hakimiyyətlərindən daha çox ayrı- ayrı müstəqil ölkələrdə yaşayan, ancaq əsasən eyni soyu, dili, mədəniyyəti və tarixi paylaşan türk xalqlarının bir-birlərini hansı şəkildə dərk etmələri, qəbul etmələri ilə bağlıdır. Məsələn, SSRİ dövründə bu imperiyanın tərkibində yaşamağa məcbur olan Orta Asiya, Krım, Tatarıstan, Qafqaz, Sibir və başqa türk toplumları arasında iqtisadi, mədəni və s. əlaqələr heç də pis deyildi. Sadəcə, həmin dövrdə türk toplumlarının əsas əlaqə vasitəsi rus mədəniyyəti, rus dili, rus ədəbiyyatı idi. Qırğız, özbək, qazax, türk (Azərbaycan), türkmən, tatar və başqaları məhz məcbur olaraq rus dili və mədəniyyəti vasitəsilə bir-biri ilə əlaqə saxlayırdılar. Şübhəsiz, bütün bunlar nə qədər müstəmləkəçiliyə xidmət etsə də, müəyyən qədər onlar bir-biri ilə təmas yarada bilirdilər. Ancaq bu ölkələr müstəqil olduqdan sonra həmin səviyyədə eyni təmasları yarada bilməmişlər. Yalnız son zamanlarda bu istiqamətdə www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
548 548 müəyyən addımlar atılmışdır ki, bəzi türk ölkələri heç də ortaq türk mədəniyyəti, ortaq türk dili və s. əsasında əlaqələrin yaradılmasında maraqlı görünmür. Bu, nə deməkdir? Bu onun göstəricisidir ki, SSRİ dövründə Mərkəz, yəni Moskva türk toplumlarını kölə halına gətirmək üçün türk dilini, türk mədəniyyətini, türk ədəbiyyatını və s. assimilyasiya etmiş və onun əvəzinə həmin xalqların şüuruna rus dili, rus mədəniyyəti və s. yürütmüşdür (Halbuki, rus mədəniyyətinin, rus ədəbiyyatının və sairənin əsas yaradıcılarından biri də elə türklərin özüdür). Bu gün isə biz könüllü şəkildə türk mədəniyyətinə, türk dilinə, türk ədəbiyatına, türk fəlsəfəsinə sahib çıxmaq istəmirik. Bütün bunları nəzərə alaraq hesab edirik ki, Azərbaycan türk dövlətlərinin birliyinin yaranmasında öz aktiv iştirakını əməli şəkildə də ortaya qoymalıdır. Bunun üçün ilk növbədə, Azərbaycan türklərinin milli dili olan türk dili hər hansı formada Azərbaycanın Əsas Qanunda öz əksini tapmalıdır. Bunu, vaxtilə Azərbaycan Cümhuriyyətinin liderləri dövlət məktəblərində ortaq türk tarixi, türk ədəbiyyatı, türk mədəniyyəti, türk dili tədris etməklə Türk Federasiyasının tərəfdarı olduqlarını bariz şəkildə nümayiş etdirmişlər. Bizə elə gəlir ki, bu baxımdan Azərbaycan Cümhuriyyəti (1918-1920) dövründə irəli sürülmüş Türk Federasiyasının yaradılması ideyası yenidən gündəmə gətirilməli, ilk növbədə bu addımı Türkiyə və Azərbaycan türk dövlətləri atmalıdırlar. Burada daha bir incə məsələ, Türkiyə və Azərbaycan türklərinin eyni millət olması (identiklik) və eyni dili paylaşması ilə bağlıdır. Fikrimizcə, eyni millət adını daşımaq və eyni dili paylaşmaqla, heç də bir ölkə digər ölkənin varlığını gölgə altında qoymur. Əslində Türkiyə Cümhuriyyəti daxilində yaşayanlar Türkiyə vətəndaşları olduğu kimi, Azərbaycan Cumhuriyyəti
Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|