İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 549
sərhədləri çərçivəsində yaşayanlar da Azərbaycan vətəndaşlarıdır. Ancaq bütün bunlarla yanaşı, hər iki müstəqil ölkənin vətəndaş- larının böyük əksəriyyətinin türk kimliyini, türk dilini, türk ədəbiyyatını, türk fəlsəfəsini və sairəni paylaşması çox təbii bir haldır. Bizcə, modernləşmənin vacibliyi, dövlətçiliyin qorunması, bütün etnik azlıqların maraqlarının nəzərə alınması adı altında türkçülüyün az qala radikal millətçilik, tarixə qovuşmuş və milli ruhlu azərbaycançılıqdan tamamilə fərqli bir ideya kimi qələmə verilməsi doğru deyildir. Hər bir milləti yaşadan və onun varlığını təsdiq edən milli ideyadır. Milli ideyanın son nöqtəsi isə milli və müstəqil dövlətin yaranmasıdır. Əgər biz Azərbaycan türkçülüyü ideyasını – azərbaycançılığı doğru şəkildə mənimsəsək, dünya xalqları arasında milli varlığımızı sona qədər sürdürmək çətin olmaz. Ancaq bu cür mənəvi-ideoloji məsələlər üzərində çalışan tədqiqatçı kimi hesab edirik ki, milli kimliyini, milli dilini, milli mədəniyyətini, milli tarixini (tarix fəlsəfəsini), milli ədəbiyyatını, bir sözlə milli mənlik şüurunu vaxtında dərk etməyən bir millət, bir toplum üçün dünya millətləri arasında özünü ifadə etmək də çətin olar. Çünki hər bir millətin tarix fəlsəfəsi o millətin keçmiş təcrübələri olmaqla yanaşı, eyni zamanda milli prinsiplərinin, milli şüurunun da arxividir [246, 135]. Hər bir Azərbaycan vətəndaşının milli mənəvi dəyərləri, yəni vahid vətəni, vahid dövləti qorumaq baxımından milli ruhlu azərbaycançılıq ideyasının vacibliyini dərk etməsi ilə yanaşı, Azərbaycanda sayca çoxluq təşkil edən türklərlə, azlıq təşkil edən etnik qrupların (talış, ləzgi, tat, avar və b.) kimliyinə və dilinə sahib çıxmaları da təbii qarşılanmalıdır. Əks təqdirdə bir dövlətdə sayca əksəriyyəti təşkil edən Azərbaycan türklərinin, eləcə də etnik azlıqların keçmişi ilə gələcəyi arasında bağ qırılar, bununla www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
550 550 da vahid millətin üzvləri vəhdətlikdən parəkəndəliyə üz tutarlar. Xüsusilə də, Azərbaycan Respublikasının yaranmasında mühüm rol oynayan və onun nüvəsini təşkil edən Azərbaycan türklərinin azərbaycanlı siyasi kimliyi ilə yanaşı, türk kimliyini və türk dilini qəbul etmələrini də təbii qəbul etmək lazımdır. Çünki hər hansı millətin varlığı o zaman əbədiyyən mümkün olar ki, L.N.Qumilyovun təbrincə desək, millətin və yaxud etnik birliyin hər hansı fəal qurucusu özünü əcdadlarının tutduğu xəttin davamçısı kimi görür və ona-milli ideyaya nə isə əlavə etmək istəyir. Bir növ üzərində keçmişlə varisliyin itməməsi və gələcək nəsilə ötürülməsi üçün, hansısa milli bir missiyanın olmasına inanır [263, 93]. Azərbaycan türkləri ilk növbədə, onun aydınları belə bir missiyanın məsuliyyətini dərk edirlər. Məhz bu milli missiyanı dərk etməyin nəticəsi kimi də, onlar dövlətçilik, vətənçilik, xalqçılıq mənalarında milli ruhlu azərbaycançılıq ideyasının vacibliyini irəli sürməklə yanaşı, Azərbaycan türklərinin etnik kimliyini və milli dilini də qoruyub yaşatmağa çalışırlar. Çünki bunlar olmadan Azərbaycan milli ideyasından – azərbaycançılıq- dan bəhs etmək mümkün deyildir. Ən azı ona görə ki, milli ruhlu azərbaycançılıq ilk növbədə, Azərbaycan türklərinin müstəqil etnik kimliyi və milli dili uğrunda mübarizə nəticəsində yaranmış, bunun nəticəsi olaraq 1918-ci ildə Azərbaycan Cümhuriyyəti qurulmuşdur. Azərbaycan Cümhuriyyəti isə, digər etnik azlıqların rolunu azaltmadan, ancaq Azərbaycan türklərinin də aparıcı rolunu inkar etmədən keçmişdən süzülüb gələn milli mənəvi dəyərlərin çağdaş dövrün tələblərinə uyğunlaşdırılmış milli ideya- sının nəticəsi idi. Sadəcə, əvvəlki dönəmlərdə də olduğu kimi (Ağqoyunlular, Qaraqoyunlular, Səfəvilər, Qacarlar və b.), Azərbaycan türkləri yeni qurduqları dövləti yalnız bir türk dövləti
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 551
kimi görməmiş, ona görə də yeni dövlətə «Azərbaycan» adı verməklə bütün azərbaycanlılar üçün ortaq nöqtədən çıxış etdik- lərini rəsmən ortaya qoymuşlar. Ancaq bununla yanaşı, Azərbay- can milli ideoloqları təbii haqları olaraq Azərbaycan Cümhuriy- yətinin dövlət dilini türk dili elan etmiş və bayraqlarında türklüyü ifadə etmişlər ki, istər Cümhuriyyət dövründə, istərsə də bir müddət Sovet Azərbaycanı dövründə (1937-ci ilədək) etnik azlıqlar tərəfindən bu heç bir narazlıq ilə qarşılanmamışdır. Ancaq yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, sonrakı dönəmlərdə artıq sovet ideoloqları vahid Azərbaycan dövlətçiliyinin təməlini sarsıtmaq, milli mənlik şüurunu zədələmək üçün bir tərəfdən Azərbaycan türkçülüyü ideyasına – milli azərbaycançılığa qarşı hücuma başlamış, digər tərəfdən türklər başda olmaqla azərbaycanlı siyasi kimliyi altında bütövləşən, vahidləşən siyasi bir milləti on üç etnik «millət»ə – erməni, fars, rus, kürd, talış, ləzgi və başqalarına bölmüşlər [154 a ,
Azərbaycanın bir gün müstəqil yaşaya biləcəyinə və həmin müstə- qillik dövründə mərkəzdənqaçma meyillərinə hesablamışlar. Bunun ən bariz nümunəsi hazırda mövcud olan Dağlıq Qarabağdakı erməni separitzmidir. Ancaq müstəqil Azərbaycan Respublikasının həyatında bu yeganə hal olmamış, başqa etnik azlıqlar arasında da müəyyən dövrlərdə (1992-1993-cü illərdə) mərkəzdənqaçma halları baş vermişdir. Ona görə də, milli şüurumuzda baş verən dəyişiklərdən doğru nəticə çıxarmalı, keçmişlə bu gün arasında varislikdən, ya da milli şüurun bərpasından bəhs edərkən elmi obyektivliyi gözləməli və süni, kosmopolit düşüncələrdən uzaq olmalıyıq. Bu baxımdan bugünkü azərbaycançılıq ideyası sovet dövründə zorla şüurumuza yeridilmiş kosmopolit azərbaycançılığa deyil,
Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|