İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
556 556 Azərbaycan milli ideyası–azərbaycançılıq yalnız Azərbaycan türklərinin və entik azlıqların (talış, kürd, ləzgi və b.) deyil, Azərbaycandakı milli azlıqlar (yəhudi, rus, alman, polyak və b.) üçün də qəbul edilən bir ideologiyaya çevrilmişdi. Doğrudur, sonrakı dönəmlərdə Azərbaycandakı bəzi milli azlıqlar, o cümlədən ruslar və ermənilər Azərbaycan Cümhuriyyətinin süqutunda müəyyən rol oynadılar. Ancaq bütün hallarda, müəyyən bir dövrdə milli-demokratik dəyərlərə əsaslanan azərbaycançılığın ən azı vətən və dövlət ideologiyası kimi üstünlüyünün olması faktı da danılmazdır. Çox təəssüflər olsun ki, «üçlüy»ə əsaslanmaqla yanaşı, özündə vətənçilik, dövlətçilik və demokratik dəyərləri də birləşdirən Azərbaycan milli ideyası-azərbaycançılıq Azərbay- can Cümhuriyyəti işğal olunduqdan sonra sovetləşmə adı altında əvvəlcə təzyiqə və təqibə, daha sonra isə təhrif və simasızlaşdırmaqla üz-üzə qalmışdır. Belə ki, ilk dövrlərdə SSRİ rəhbərləri və ideoloqları Azərbaycan milli mütəfəkkir- lərinə təzyiq göstərərək onları Türk və İslam dünyasından ayırmağa çalışmış, bu məqsədlə də onları pantürkist, panislamist adı altında repressiya etimişlərdir. Hətta, bu məsələdə onlarla bir yerdə sosializm uğrunda mübarizə aparan, ancaq milli-mənəvi dəyərlərə sadiq qalmağa çalışan N.Nərimanov, Ə.Xanbudaqov kimi şəxsiyyətlərə qarşı belə bolşeviklər amansız davranmışlar. Beləliklə, milli ruhlu azərbaycançılığın təməl prinsiplərindən biri olan siyasi millət birliyini çoxlu etnik və gəlmə «millətlər»ə parçalayan sovet ideoloqları bir tərəfdən Azərbaycan üçün yeni problemlərin, xüsusilə də separtizmin əsasını qoymuş, digər tərəfdən Azərbaycan türklərinin milli kimliyinə və milli dilinə qəsd etmişdir. Bunu, süni şəkildə ört-
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 557
basdır etmək üçün isə «Azərbaycan dili» və «Azərbaycan milləti» (etnik mənada) ortaya atılmış, sovet alimləri isə «yeni millətin» dilini və milli kimliyini əsaslandırmaq üçün mübarizəyə başlamışlar. Türk kimliyinin və türk dilinin qadağan olması, əvəzində Azərbaycanda Azərbaycan türkləri ilə yanaşı, ən azı 13 «millət»in meydana çıxmasından sonra, irəli sürülən «yeni millət» və «yeni dil» ideyası milli mənlik şüurunun məhvinə yönəlmişdir. Belə ki, sovet ideoloqları bir tərəfdən Azərbaycan türklərinin milli mənlik şüurunu məhv etməyə çalışmış, digər tərəfdən sovetləşmə, «xalqlar dostluğu»- «beynəlmiləlçilik» adı altında
kosmopolit şüur
formalaşdırmağa çalışmışlardır. Bu «xalqlar dostluğu»- «beynəlmiləlçilik» ideologiyasına görə,
Azərbaycan türklərinin milli kimlikləri və milli dilləri naməlum «azərbaycanlı» etnik kimliyi və «Azərbaycan dili» adı altında unutdurulmalı, ancaq bu zaman digər etnik azlıqlar isə bu prosesdən kənarda saxlanılmalı idi. Etiraf edək ki, sovet rəhbərləri və ideolqları bu məsələdə Azərbaycan türklərinin milli şüurunu xeyli dərəcədə zədələməyə nail olmuşlar. Belə ki, sovet ideologiyasının təxribatı olan bu «yeni mllət» və «yeni dil» ideyası bu günə qədər də aktuallığını qoruyub saxlamaqdadır. Ən acınacaqlısı odur ki, bu faktordan nəinki Azərbaycanın xaricində, hətta daxilimizdə də sui-istifadə edənlər olmuşdur və indi də var. Belə ki, SSRİ dövründə meydana çıxan «yeni millət» və «yeni dil»in varlığını Azərbaycanın daxilində müdafiə edənlər bu zaman ilk növbədə, etnik azlıqların maraqlarını önə çəkmişlər. Hələ, SSRİ dövründə bəzi Azərbaycan alimləri (İ.Əliyev, F.Məmmədova və b.) bu amillərdən çıxış edərək
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
558 558 yazırdılar ki, «yeni dil» və «yeni millət» türklərlə deyil, ya qafqazdilli etnoslarla, ya da irandilli etnoslarla bağlıdır. Hətta, onların iddiasına görə, qədim dövrdə Azərbaycanda türklər deyil, qafqazdilli albanlar, ya da irandilli etnoslar ermənilərdən öncə bu bölgədə yaşamış, onlar son əsrlərə qədər burada aparıcı millət olmuşlar. Şübhəsiz, bütün bunlar SSRİ dövrünün rəhbərlərinin və ideoloqları tərəfindən ortaya atılmış, milli-türk ruhlu azərbaycançılığa qarşı yönəlmiş «xalqlar dostluğu»-«beynəlmiləlçi» azərbaycançılığın yeni dövrdəki təzahürləridir. Azərbaycan türklərinin milli kimliyinin və milli dilinin qəsdinə yönəlmiş «xalqlar dostluğu»-«beynəlmiləlçilik» ideologiyasının həyata
keçirilməsində isə bəzi yerli alimlərin maraqlı olması da başa düşüləndir. Əgər sovet rəhbərləri və ideoloqlarına Azərbaycanın nüvəsini təşkil edən türklərin məhvi maraqlı idisə, bu yolda geniş imkan yaratdıqları bəzi yerli alimlərə də öz «millət»lərini təsdiq etdirmək önəmli idi. Bu baxımdan, Sovet Rusiyasının «parçala və hökm sür!» siyasətinə uyğun olaraq Azərbaycan dövlətinin nüvəsini təşkil edən türklərin məhv edilməsi, əvəzində çoxlu «millət»lərin yaradılması prosesi dünənimizin acı bir reallığıdır. Bu gün həmin reallıqları dərk edib nəticə çıxarmaq əvəzinə, bir çoxları hələ də SSRİ rəhbərlərinin və ideoloqlar- ının vaxtilə müəyyənləşdirdikləri «xalqlar dostluğu»-«beynəl- miləlçilik» ideologiyasını davam etdirməklə məşğuldurlar. Sadəcə, SSRİ dövründə bütün bunlar «xalqlar dostluğu»- «beynəlmiləlçilik» ideologiyası adı altında həyata keçirildiyi halda, indi onu azərbaycançılıq əvəz etmişdir. Bu zaman azərbaycançılıq dedikdə isə, daha çox ümumi müddəalar (biz azərbaycanlılarıq, Azərbaycan vətəndaşlarıyıq, Azərbaycan Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|