International refereed journal of design and architecture print issn

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar 
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:144 K:240
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
 (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
60
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
     Şekil 2. Karakurt Rölöve Planı 
Karakurt, 42.35 x 38.20 m. olan dış ölçüle-
riyle  dikdörtgen  bir  plan  şemasına  sahiptir. 
Yapı, mevcut haliyle geniş avlu etrafında sı-
ralanmış  yönetici  odası,  12  adet  konaklama 
odası ve kuzey cephesinde, birinin içinde sı-
cak su havuzu bulunan iki adet ılıca odasın-
dan  oluşmaktadır. Ayrıca,  yapıda  güney  du-
varı boyunca eklenmiş ahır bölümleri bulun-
maktadır. Yönetici  odası  ile  ılıca  odalarının 
üzeri  kubbe,  konaklama  odaları  ile  eyvanın 
üzeri ise beşik tonozla örtülüdür. Yapının dış 
duvarları tamamen sağırdır. Odaların kapı ve 
pencereleri  ise  avluya  açılmaktadır.  Yapıya 
güneyden, iki ahır bölümü arasında bulunan 
giriş holünden kemerli taç kapı görünümünde 
iç portal kapısı ile önce eyvana, buradan da 
avluya girilmektedir. Hem açık hem de kapalı 
bölümlere sahip olan Karakurt han-ılıcasının 
açık kısmı avludan, kapalı kısımları ise avlu 
etrafında  sıralanmış  konaklama  ve  servis 
odaları ile ahırlardan oluşmuştur. İşlev ağır-
lıklı tipolojide yapının sahip olduğu barınak 
ve servis alanları aşağıda sıralanmıştır:
1. Barınak mekânları;
•
 Yolcuların barındığı mekânlar
     (konaklama odaları),
•
 Hayvanların barındığı mekânlar 
     (at, eşek ahırı ve develik).
2. Servis mekânları;
•
 Yönetici veya sosyal amaçlı oda,
•
 Ilıca mekânları 
   (soğukluk ve ılıca havuzu odası),
•
 Avlu (açık servis alanı).
Diğer yandan, Yavuz (1976 s:199) eş odaklı 
plan  tipine  sahip  hanların  Anadolu  Selçuk-
lu  mimarisinin  en  verimli  olduğu  13.  yy’da 
yapıldığını belirtmiştir. Yavuz’a göre (1991: 
201) eş odaklı planın merkezinde avlu bulun-
maktadır. Bu planlarda avlu yalnızca yolcu-
lara  ayrıldığından,  avlu  etrafında  yolcuların 
gündüz  ve  gece  kullanıma  ayrılmış  eyvan 
ve  odaların  dışında  başka  mekânlar  bulun-
mamaktadır. Eş odaklı planlarda hayvanların 
insanlardan ayırılıp, yolculara daha konforlu 
konaklama ortamı yaratmak gibi, fonksiyonel 
açıdan insancıl bir arayışın etkisi söz konusu-

---

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar 
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:144 K:240
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
 (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
61
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
dur. Eş odaklı planlarda en iç halkadan baş-
layarak, 
i. bir avlu
ii. konaklama odaları, eyvan ve servisler
iii. ahırlar bulunmaktadır (Yavuz, 1976: 201). 
Bu bağlamda, Karakurt han-ılıcasının da bu 
tiplemeye uygun olarak üç halkadan oluşan eş 
odaklı bir plana sahip olduğu görülmektedir. 
Karakurt’da ilk halkayı planın merkezindeki 
avlu oluşturmaktadır. Avlunun etrafında sıra-
lanmış konaklama ve servis odalarıyla eyvan, 
planın  ikinci  halkasını  oluşturmaktadır.  Pla-
nın son halkasında ise ahırlar bulunmaktadır. 
Karakurt  han-ılıcası  eş  odaklı  plan  tipiyle, 
Maraş’ın  Elbistan  kasabasında,  1232-1234 
tarihleri arasında yapılmış Eshab-ı Kehf Han, 
Antalya-Burdur  yolunda  1236-1246  yılları 
arasında yapılmış Kırkgöz Han, Alanya-Kon-
ya yolu üzerinde 1236-1246 yılları arasında 
yapılmış Kargı Han ile benzer özelliklere sa-
hiptir (Şekil 3). 
Şekil 3. Eshab-ı Kehf Han İle Kırkgöz   
Han Planı (Bektaş 1999: 66-128)
Karakurt Önge’nin (2007: 54), oturma alan-
larına göre yaptığı sıralamada, avlulu tipler-
de  en  büyüğü  4500  m2  alanlı Aksaray  Sul-
tan Han ile en küçüğü 850 m² alanlı Eshab-ı 
Kehf Han arasında, 1621 m²’lik alanıyla orta 
büyüklükteki hanlar arasında yer almaktadır. 
Karakurt’un  sahip  olduğu  eş  odaklı  planın 
halkalarında yer alan mekânların mimari ve 
diğer  özellikleri,  araştırma  kazıları  sonucu 
ortaya  çıkan  bulgular  da  değerlendirilerek 
aşağıda açıklamıştır.
i. Avlu; Avluya güneyde giriş holünün açıl-
dığı eyvandan girilmektedir. Avlu “L” plana 
sahiptir. Avlu etrafında yolculara ait barınma 
mekânları  ile  kapalı  servis  hacimleri  sıra-
lanmıştır.  Demir’e  göre  (1985:  6),  Selçuklu 
hanlarında  barınma  bölümleri  kışlık,  avlu 
bölümleri  ise  yazlık  olarak  kullanılmıştır. 
Karakurt’da  barınma  bölümünün  geceleme 
işlevine  karşın,  hanın  diğer  bütün  işlevleri 
avlu etrafında kümelenmiştir. Tüm mekânlara 
avludan açılan kapılarla girilmektedir. Avlu-
nun doğu-batı yönündeki uzunluğu 25.50m., 
kuzey-güney  doğrultusundaki  mesafesi  ise 
26.90  m’dir.  Avlunun  “L”  yapan  kısmıyla 
birlikte alanı 796.20’dir. Ayrıca, avlunun gü-
ney-doğu köşesinde dama çıkan bir merdiven 
bulunmaktadır (Resim 1). 

---