International refereed journal of design and architecture print issn

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar 
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:144 K:240
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
 (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
58
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
bölümlerin  varlığını  ölçüt  alarak  sınıflamış 
ve bu ölçütlere göre hanları; a. Kapalı kısmı 
ve  avlusu  olan  hanlar,  b.  Kapalı  kısmı  olan 
avlusuz hanlar, c. Açık kısmı olan avlu hanlar 
olarak üç grupta kümelemiştir. Ayrıca hanlar, 
işlev ağırlıklı tipolojiye göre de yalnız barı-
nak  kısmı  olan  hanlar,  barınak  ve  servisleri 
bulunan hanlar olarak iki temel gruba ayrıl-
maktadır (Yavuz, 1991: 48). 
Yavuz  (1976:  187),  bunların  dışında  iç  içe 
geçen halkalı planlardan oluşmuş “eş odaklı” 
hanları da farklı bir tip olarak tanımlamıştır. 
Anadolu’da bu tipin bilinen örnekleri sayıca 
azdır. Hanlar, ister sadece barınak, isterse ba-
rınak ve servis  mekânlarını içersinler,  adeta 
hiyerarşik bir biçimlenmeyle işlev ya da işlev 
gruplarına  ait  mekânlar  birbirini  takip  ede-
cek şekilde dizilmektedir. Servis ve barınma 
mekânları ön cepheye bitişik ve bir avlu etra-
fında sıralanmaktadır (Yavuz, 1991: 49). 
Karakurt  han-ılıcası  da  “açık”lık  ve  “kapa-
lı” lık ölçütüne göre hem açık hem de kapalı 
bölümü olan hanlar sınıfında, fonksiyon ağır-
lıklı tipolojiye göre de, barınak ve servisleri 
bulunan hanlar grubunda yer almaktadır. Ay-
rıca, üç halkadan oluşan planıyla da eş odak-
lı  han  tipolojisine  girmektedir.  Karakurt’da 
geniş bir açık avlu etrafında, barınma ve ser-
visleri  içeren  mekânlar,  ön  cepheye  bitişik 
olarak hiyerarşik bir biçimlenmeyle birbirini 
takip  ederek  sıralanmıştır.  Diğer  bir  servis 
hacmi olan ahırlar ise, avlulu kısma güney-
den eklemlenmiştir. Ayrıca Karakurt, içinden 
çıkan  doğal  sıcak  su  kaynağını,  işlevselliği 
zenginleştiren bir servis öğesi olarak ele alan 
anlayışla  planlandığından,  barınma  ve  ılıca 
işlevleriyle  birlikte  kullanılan Anadolu  Sel-
çuklularından  günümüze  ulaşmış  farklı  bir 
han örneğidir. 
Selçuklu  dönemine  ait  en  önemli  kervansa-
raylar, Anadolu’nun doğu-batı istikametinde 
bulunan ticaret yolları üzerinde inşa edilmiş-
tir  (Turan,  1946:  474).  Kırşehir’de  bulunan 
Karakurt han-ılıcası da bu istikametteki ticari 
yollar üzerinde yer almaktadır.
KARAKURT İLE İLGİLİ DAHA ÖNCE 
YAPILAN ÇALIŞMALAR
Karakurt  han-ılıcasının  inşa  kitabesi  günü-
müzde  mevcut  olmadığından,  yapım  tarihi 
kesin  olarak  bilinememektedir.  Ancak,  ya-
pıyla ve yapım tarihi ile ilgili daha önceden 
yapılmış bazı çalışmalar bulunmaktadır. (Ün-
ver vd., 1934: 3-4), tarafından 5. Milli Türk 
Tıp Kongresinde sunulan “Selçuklu Türkleri 
zamanında Anadolu’da kaplıcalar” isimli ma-
kalede, Karakurt Kaplıcası ve buradan çıkan 
sıcak  su  hakkında  kısa  bilgiler  verilmiştir. 
Yine  Ünver  (1939:  1514-1516),  tarafından 
Konya Halk Evi Dergisinde yayınlanan “Sel-
çuklular zamanında ve sonra Anadolu kaplı-
caları  tarihi”  isimli  makalede,  yapının  1136 
yılında Süleyman Bin Kutalmış’ın ikinci oğlu 
Kılıç Arslan tarafından Selçuklu emirlerinden 

---

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar 
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:144 K:240
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
 (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
59
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
Karakurt (Kalender Baba) adına yaptırıldığı 
ifade edilmiştir. Arseven (1955: 1219), Türk 
Folklor Araştırmaları Dergisinde yayınlanan 
“Karakurt  Hamamı”  isimli  kısa  yazısında, 
kaplıca arazisinde yeni kaplıca binalarının in-
şaatına başlandığını belirttikten sonra kaplıca 
hakkında söylenen efsanelerden bahsetmiştir. 
Ayrıca, Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivinde, 
Yılmaz Önge tarafından Karakurt’a ait 1970 
yılında hatalı çizilmiş restitüsyon planı elde 
edilmiştir (Şekil 1).
Şekil 1. Önge Tarafından Hazırlanan   
Restitüsyon Planı (VGM Arşivinden)
Karakurt  Kaplıcası,  1970  yılında  Semavi 
Eyice  tarafından  da  incelenmiştir.  Eyice  bu 
incelemesinde  Karakurt’un,  Bizans  ılıcası 
üzerine bir hanikâh olarak kurulduğunu, ben-
zerlerinden  farklı  olarak  bir  de  şifalı  sudan 
faydalanıldığını  belirtmiştir  (Eyice,  1971: 
251). Orta Anadolu’nun çok eski tarihlerden 
beri geçit yolu üzerinde bulunan bu doğal sı-
cak su kaynağının ilkçağlardan beri kullanıl-
dığını,  yapının  da  13.  yy.  sonlarıyla  14.  yy. 
başlarında İlhanlılar döneminde inşa edilmiş 
olabileceğini, Karakurt isminin de yöreye ha-
kim  olan  Dulkadiroğullarının  başı  Zeynüd-
din  Karacabey’den  gelebileceğini  belirtmiş-
tir  (Eyice,  1939:  244-245).  Kalender  Baba 
vakfına ait olan Karakurt, 1982 yılında Eski 
Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 
A-3503 sayılı kararı ile eski eser olarak tescil 
edilmiştir.
YAPININ MİMARİ ÖZELLİKLERİ
Kırşehir-Koçhisar  karayolunun  16.  kilomet-
resinde, Karalar Köyü mevkiinde yer alan ya-
pıda giriş, eyvan ve ahırlar güneyde, eyvan-
dan  girilen  ve  avlunun  etrafında  sıralanmış 
konaklama  mekânları  doğu,  batı  ve  güney 
yönlerinde,  servis  hacimlerinden  olan  ılıca 
mekânları ise kuzey yönünde konumlandırıl-
mıştır. 
Karakurt han-ılıcası, plan şeması olarak 4 kı-
sımdan meydana gelmiştir (Şekil 2). 
a. Giriş holü ve giriş eyvanı,
b. Açık iç avlu (açık servis alanı),
c. Yolcu mekanları (kapalı barınaklar)    
d. Ilıca mekanları (kapalı servis alanları),
e. Ahırlar (kapalı barınak ve servis alanı).

---