bobning bu bo'limida narx va boshqa omillarning iste'molga ta'sir jarayonini ko'rib chiqilib,
iste'molchilarning daromad va xarajatlarini o'rganib bevosita narx orqali ta'sir etishini
Daromad bevosita mehnat yoki biror mulk (boylik)ni ishlatish evaziga hosil qilinishi
mumkin. Ikkinchi bobning bu bo'limida daromadning bevosita mehnat evaziga hosil
qilinadigan turi haqida to'htalamiz. Ish haqi mehnat evaziga olinadigan daromad bo'lib, u
Mustaqillik yillaridan hozirgi davrgacha aholining ziyoli qatlamini va ularni ish bilan
taminlanishi darajasining yuqori suratlarga ko'tarilib borgani sari aholi yoki
iste'molchilarning daromadlari ham shunga yarasha ortib boradi. Iste'molchilarning
daromadlarini asosiy iste'mol mahsulotlari jadvali orqali quyidagicha kuzatish mumkin.
16
Iste'mol xarajatlarini ikki turga bo'lish mumkin: majburiy xarajatlar va erkin xarajatlar.
Majburiy xarajatlar - kundalik turmushda ularsiz yashab bo'lmaydigan birlamchi xarajatlar.
Unga oziq ovqat mahsulotlari, maishiy xizmat, kiyim- kechak va trasportga ketgan
xarajatlar kiradi. Uni boshqacha, iste'mol savati deb ham atashadi. Iste'mol savati-
chegaralangan baholar aholini himoya qilish maqsadida ayrim ayrim turdagi oziq-ovqat
mahsulotlariga belgilangan. Chegaralangan baho uning qiymatidan bir necha barobarga
kam bo'ladi.
Qolgan xarajatlar- erkin xarajatlar sirasiga kiradi. Agar odamning yoki oilaning
daromadi majburiy xarajatlardan ortsa, uning xarajatlariga mablag'i qolmaydi. Oilaning
daromadlari qancha ko'p bo'lsa, uning shuncha oz qismi oziq ovqatga va boshqa majburiy
xarajatlarga sarf bo'ladi. Bu qonuniyatni nemis iqtisodchisi Ernest Engel fanga kiritgan.
2.1.1-jadval
Davlat tashkilotlarida ishlovchilar, asosan, oylik maosh ko'rinishidagi ish haqi
oladilar. Zavod va fabrikalarning ishchilariga ko'pincha ishbay ish haqi belgilanadi.
O'qituvchilar, odatda, o'tgan darslari uchun vaqtbay ish haqi olishadi. Shuningdek, ba'zi
korxonalar va tashkilotlar aralash ko'rinishda ish haqi belgilanadi, yani ishchilar qat'iy
Dostları ilə paylaş: