Iqtisodiyot va turizm

Tayanch iboralari

Tashqi omillar, “bozor turtkisi”, zavod ilm-fan sektori, ijtimoiy-psixologik motiv, ierarxik tuzilish, ijtimoiy ehtiyoj, korxonalar, birlashmalar, aksioner jamiyatlari, moliya-sanoat guruhlari.

Nazorat savollari

1. Korxonalarning innovatsion faoliyatiga ta’sir etadigan ichki omillarni sanab o‘ting.

2. Tashqi omillar qanday guruhlarga bo‘linadi?
3. Innovatsion rivojlanishning “bozor turtkisi” nima?
4. Zavod ilm-fan sektorini tavsiflang.
5. Zavod ilm-fan sektorini umumilmiy tizimning tarkibiy qismi sifatida tan olinishida qanday muammolar yuzaga keladi?
6. Zavod ilm-fan sektorining shakllanish shart-sharoitlariga qisqacha tavsif bering.
7. Faqat natijalarga tayanib zavod ilm-fan sektorini boshqarish mumkinmi?

14-SEMINAR. Innovatsion faoliyatninf infratuzilmasi.

Hozirgi vaqtda innovatsiyalarning tijorat samaradorligini baholash uchun diskontlash hisoblash va diskontlashsizga asoslanagn ko’rsatkichlarning turli tizimi qo’llanilishi mumkin. Innovatsiyalar samaradorligining diskontlashsiz ko’rsatkichlariga investitsiyalar samaradorligining koeffitsienti, minimal darajadagi harajatlar, qo’shimcha investitsiyalarni olish muddati va solishtirma samaradorlik koyeffitsienti kiradi. Diskontlash hisobga asoslangan innovatsiya samaradorlik ko‘rsatkichlariga sof diskontlashgan daromad, daromadlik indeksi, daromadning ichki normasi va investitsiya olishning diskontlashgan normasi kiradi. Ko‘rsatkichlarning ikkinchi guruhi innovatsiya loyihalarni ob’ektiv baholashga imkoniyat beradi..

Daromadlik indeksini ba’zida rentabellik indeksi (profitability index, p.i.) yoki foyda indeksi deb ham aytishadi. Daromadlikning ichki normasi (DIN) (internal rate of return,IRR) – bu diskontning shunday normasiki (Evn), unda innovatsiyani amalga oshirish jarayonida keltirilgan samaraning (daromad) kattaligi diskontlashgan kapital kirimlarga teng. Boshqacha qilib aytganda, daromadlilikning ichki normasi sof diskontlashgan daromad innovatsion loyiha bo‘yicha nolga teng bo‘lgan diskontlash stavkasi hisoblanadi.
Daromadlilikning ichki normasi yoki diskont normasi(Evn) quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi ∑ 𝐸𝑡−𝑍1 (1+𝐸𝑖𝑛) 𝑡 𝑇𝑝 𝑡=1 = ∑ 𝐾𝑡 (1+𝐸𝑖𝑛) 𝑡 𝑇𝑝 𝑡=1 (8) Daromadlikning ichki normasi korxonalar tomonidan innovatsion loyihalarni moliyalashtirish uchun jalb qilinadigan yetarli darajada bo‘lgan mablag‘ vositalarining kattaligini ifodalaydi. Agar Evn investor tomonidan kutilayotgan kapitalga daromad normasiga teng yoki yuqori bo‘lsa loyiha samarali deb hisoblanadi. Bank krediti hisobiga innovatsion loyihalarni moliyalashtirishda Evn ahamiyati bank foiz stavkasining mumkin bo‘lgan darajasining yuqori chegarasini belgilaydi.