Iqtisodiyotni tartibga solishda davlatning
rooli haqidagi turli xil qarashlar.
Dastlabki iqtisodiy nazariyalar kapitalizmning boshlang‘ich davriga to‘g‘ri keladi (XV- XVII asrlar). Bu
davrda merkantilistlar jamiyat boyligi muomala sohasida yaratiladi, millat boyligi esa pul miqdori bilan
aniqlanadi degan fikrni ilgari surishadi. Merkantilizm – bu iqtisodiy nazariyadagi birinchi maktab bo‘lib,
uning mashhur namoyondalaridan biri Tomas Men hisoblanadi (1571-1641 y.).
Merkantilizm kapitalni dastlabki jamg‘arilishi davriga xos bo‘lib, savdo burjuaziya manfaatlarini ifoda
etadi. Merkantilizmga ikki xususiyat xosdir:
1) boylik pul bilan ifodalanadi (davlat qancha ko‘p pulga ega bo‘lsa, u shuncha badavlat hisoblanadi)
2) davlat xokimiyati yordamida pul boyliklarini jamg‘arishga erishish mumkin. Ushbu maktab
namoyondalari mamlakatga olib kirilgan va olib chiqilgan tovarlar o‘rtasidagi farqning (aktiv savdo
balansi) yuqoriligi bilan davlat boyligi oshadi va davlat aktiv savdo balansida siyosiy ishlarni olib
borishi zarur deb hisoblashadi.
«tabiiy tartiblanish» holatini, ya’ni bozor narxining
beqaror tebranishi, erkin raqobat va ba’zi hollarda
davlat aralashuvi asosida iqtisodiyotni
rivojlatirishni olg‘a surdi. Fiziokratlar iqtisodiy
rivojlanish o‘zida tabiiy jarayonni namoyon qilishi,
qonunlarga amal qilinishi va odamlar ta’siridan
holi bo‘lishini lozim deb bilishdi. Bu ularning
mutloq yutuqlari edi.
J.B.Sey, D.Mil , A.Marshallar A.Smit
g‘oyasining davomchilari bo‘lib, ular
iqtisodiy liberalizm g‘oyasi ilgari surishdi va
hozirgi kunga qadar zamonaviy iqtisodchilar
tomonidan ijobiy baholanmoqda (neoklassik
yo‘nalish).
F.Kene
D.Rikardo
Iqtisodiyotni boshqarish va tartibga solish
Dostları ilə paylaş: |
