İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

 
73 
Məsələn,  10  simvoldan  ibarət  olan  ayrılmış  mətn  fraqmentinə  ―yarımqalın  kursiv‖ 
vermək üçün aşağıdakı proqram kodundan istifadə etmək olar: 
For I=1 to 10 
With Selection.Characters (I) 
   
.Bold = True 
   
.Italic = True 
End With 
Next I 
Obyekt metodları (Methods). Obyektin hər hansı əməli icra etməsi üçün onun malik 
olduğu metodlardan biri tətbiq edilməlidir. Bir çox metodlar icra ediləcək əməliyyatların 
parametrlərini  daxil  etməyə  imkan  verən  arqumentlərə  malikdir.  Arqumentlərə  konkret 
qiymət vermək üçün := işarəsindən, arqumentləri bir-birindən ayırmaq üçün isə vergüldən 
istifadə edilir. Metoda da, xassəyə müraciət edildiyi kimi, nöqtəli notasiya
97
  ilə  müraciət 
edilir, yəni, metod sözündən əvvəl nöqtə qoyulur: 
Obyekt.Metod arq1:=qiymət, arq2:=qiymət 
Məsələn,  açılmış  Word  sənədinin  diskdə  saxlanması  üçün  arqumentsiz  Save 
metodundan istifadə edilir: 
Documents (―Azər.doc‖).Save 
Word sənədini açmaq üçün: 
Documents  ().Open  FileName:=‖C:  \Kurs\Azər.doc‖  yazmaq,  yəni,  yolu  da 
göstərmək lazımdır.  
Azər.doc  sənədinin  ilk  3  səhifəsini  çap  etmək  üçün  bir-neçə  arqumentli  PrintOut 
metodundan istifadə edilir. Bu halda Range (çap diapazonunun formatını verir), From və 
To (çap ediləcək başlanğıc və son səhifələrin nömrələrini) arqumentləri daxil edilməlidir: 
Documents (―Azər.doc‖).PrintOut 
Range:=wdPrintFromTo, From:=‖1‖, 
To
:=‖3‖ 
Yəni,  qrafik  interfeysin  ―çap‖  dialoq  pəncərəsində  1-3  yazmaqla  sənədin  ilk  3 
səhifəsi çap edilir. 
Hadisələr  (Events).  Hadisə  obyektin  tanıdığı  əməldir.  Hadisə  istifadəçi  tərəfindən 
(məsələn,  klaviatura  düyməsini  basmaqla)  və  digər  proqram  obyektlərinin  təsiri  ilə 
                                                 
97
 Şərti yazılı işarələr sistemi 

---

 
74 
yaradıla biləndir. Hadisəyə reaksiya (cavab) vermək üçün obyektin xassələrinin qiymətini 
dəyişən, metodları çağıran və s. prosedurlardan istifadə edilir. Məsələn, Document (sənəd) 
obyekti  Open  (açmaq),  New  (yaratmaq)  və  Close  (bağlamaq)  hadisələrinə,  Selection 
(sənədin  ayrılmış  fraqmenti)  obyekti  isə  Cut  (kəsmək),  Copy  (üzköçürmə),  Paste 
(yapışdırma), Delete (Silmə) və s. hadisələrə reaksiya verir. 
 
5.4.4. Visual Basic-də hazırlanmış proqram layihəsinin  
qrafik interfeysi və hadisəvi prosedurları 
Qrafik  interfeys.  Qrafik  interfeys  işləyən  proqram  əlavəsi  ilə  istifadəçi  arasında 
dialoq  yaratmaq  üçündür.  Qrafik  interfeys  yaratmaq  üçün  əsas  instrument  ekrana  açılan 
formadır (Visual Basic-də  Form, VBA-da UzerForm obyektlər sinfi) ki, bu da idarəedici 
elementlərin  yerləşdirildiyi  pəncərədən  ibarətdir.  Layihənin  qrafik  interfeysi  bir-neçə 
formanı əhatə edə bilir. 
Qrafik  interfeys vizual olaraq  elə  qurulmuşdur ki,  mışın  köməyi  ilə  forma  üzərində 
idarəedici elementlərin şəklini çəkmək mümkün olur.  
İdarəedici  elementlər  sinfi  (Controls)  qrafik  interfeysdə  müxtəlif  cür  adlandırılır. 
Belə  ki,  məsələn,  mətn  sahəsi  (TextBox),  metka  (Label),  siyahılar
98
  (ListBox),  qrafik 
pəncərələr
99
  (PictureBox),  əmr  düymələri  (CommandButton),  dəyişdirici  açarlar 
(CheckBox), bayraqcıqlar (OptionsButton) və s. 
Forma  üzərinə  idarəeici  elementlərin  eyni  sinfinə  aid  olan,  lakin  fərdi  qiymətli 
xassələr nümayiş etdirən bir-neçə nüsxəsi (məsələn, Command1, Command2, Command3 
və s.) yerləşdirilə bilər. 
İdarəedici  element  dedikdə,  qrafik  interfeysin  elə  elementi  nəzərdə  tutulur  ki,  o, 
istifadəçi və ya proqram obyektləri tərəfindən yaradılan hadisəyə reaksiya versin. 
Forma  və  idarəedici  elementlər  müəyyən  xassə,  metod  və  hadisə  yığımları  ilə 
xarakterizə  olunur.  Bəzi  obyekt  sinifləri,  xassələr,  metodlar  və  hadisələr  aşağıdakı 
cədvəldə verilmişdir: 
Obyekt sinifləri 
Xassələr 
Metodlar 
Hadisələr 
Form (forma) 
Name (Ad) 
Show 
Load (yükləmə) 
                                                 
98
 Adətən verilənlərin daxil edilməsi və çıxarılması üçün istifadə edilir. 
99
 Qrafikanın çıxarılması üçün istifadə edilir. 

---

 
75 
UzerForm (forma)  Capiton (Üst yazı) 
Font (Şrift) 
Height 
(Hündürlüyü) 
Width (Eni) 
(Göstərmək) 
Move 
(Yerdəyişmə) 
CommandButton 
(Əmr düymələri) 
Name (Ad) 
Capiton (Üst yazı) 
Font (Şrift) 
Height 
(Hündürlüyü) 
Width (Eni) 
Move 
(Yerdəyişmə) 
Click (Düyməbasma) 
TextBox 
(Mətn 
sahəsi) 
Name (Ad) 
Text (Mətn) 
Font (Şrift) 
Height 
(Hündürlüyü) 
Width (Eni) 
Move 
(Yerdəyişmə) 
DblClick  
(İkiqat düyməbasımı) 
  
Obyekt  adlarının  uzlaşdırılması.  Layihənin  obyektlərinə  ad  vermək  məqsədəuy-
ğundur. Çünki ad obyektin tipini və təyinatını müəyyən etməyə imkan verir. Ad obyektin 
tipini göstərən sözönü ilə başlayır. Forma üçün frm, əmr düymələri üçün cmd, mətn sahəsi 
üçün  txt,  üst  yazı  üçün  lbl  və  s.  sözönündən  istifadə  edilir.  Sözönündən  sonra  adın 
məlumatverici  hissəsi  gəlir  ki,  bu  da  ya  böyük  hərflə  başlanan  söz  (məsələn,  frmFirst, 
lblText, cdmExit), ya da rəqəm (məsələn, txt1, txt2, txt3) ola bilər.  
Hadisəvi prosedurlar. Hər bir hadisəyə obyektin müəyyən münasibətini, başqa sözlə, 
reaksiyasını  proqramlaşdırmaq  olar.  İstifadəçi  qrafik  interfeysin  hər  hansı  elementinə 
mışla təsir etdikdə icra edilən əməllər hadisəvi prosedurlar sayılır. Prosedurun adı obyektin 
adından və hadisənin adından ibarətdir: 
Obyekt_Hadisə () 
Beləliklə, hadisəvi prosedur dedikdə, müəyyən hadisənin reallaşdırılmasından sonra 
icraya başlayan alt proqram nəzərdə tutulur.  

---