Ishlab chiqarish jarayonlari sanitariyasi va gigiyenasi inson mehnat faoliyatiga ta`sir etuvchi salbiy omillar, ularning turlari, mohiyati va himoyalanish usullari

 
 
3.
 
Tabiiy yoritilganlikni me`yorlash va hisoblash usullari. 
 
Ishlab chiqarishda yoritilganlikni to`g’ri tanlash uchun zarur qo`llanma sifatida 
me`yoriy hujjatlardan SNiP II-4-79 va GOST 12.1.046-85 xizmat qiladi. 

---

96 
Ish o`rinlarida yorug’likni me`yorlashning asosiy maqsadi inson sog’lig’ini 
himoya qilish va tavakkalchilik asosida qilinajak sarf harajatni oldini olishdan iborat 
hisoblanadi. 
Tabiiy yorug’likni vaqtga nisbatan doimiy o`zgaruvchanligi sababli, uni sifati 
va miqdorini o`lchash va nazorat qilib turish maqsadida maxsus ko`rsatkich, o`lchov 
mezoni sifatida qabul qilingan. Bu ko`rsatkich tabiiy yoritilganlik koeffitsienti deb 
ataladi va u bino ichidagi yorug’lik miqdorini (E
i
) uning tashqarisidagi miqdori (E
t
) 
ga nisbatini foiz hisobida olingan miqdoriga aytiladi va quyidagi ifoda orqali 
aniqlanadi.
e
m
H E
i 
/ E
t 
× 100 % 
Tabiiy yorug’lik ko`rsatkichi me`yorini tanlash ish joyidagi bajariladigan 
ishning va binoning turiga, yoritish tizimining hiliga qarab quyidagi formula 
yordamida aniqlanadi.
e
m
 H e
m 
sh
 × m × S 
Bu erda,
e
m 
sh
 – 
tabiiy yorug’lik koeffitsienti SNiP II-4-79
 
jadvalidan olinadi; 
m 
– yorug’lik iqlimini ko`rsatuvchi koeff shu me`yorda jadvaldan (
m 
H 
0,8 – 1,2); 
S – 
iqlimning quyosh koeff jadvalda (0,65 – 1,0). 
Tabiiy yoritilganlikni me`yorlashda, bino shiftdan yoritilsa, yoritilganlikni 
o`rtacha miqdori qiymatida me`yorlanadi, agar deraza orqali yoritilsa, unda deraza 
qarshisidan 1,0 m. masofada turgan nuqta uchun yoritilganlikni eng kam qiymati 
me`yorlanadi.