Dullo quronov galaktikada bir
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
| SAʼDULLO QURONOV GALAKTIKADA BIR KUN @bolalar_yozuvchisi 2018 IXTIROCHILAR TANLOVI 2036-yil 25-iyun. Qushlarning deraza ortidan kelayotgan chugʻur-chugʻuri, onda-sonda uchib oʻtayotgan aeromashinalarning guvullagan tovushi tong otganidan darak bersa - da, Ahmad bunga parvo qilmas – shirin tushlar ogʻushida uxlar edi. Mana, bir necha oydirki, Ahmad bir tushni qayta-qayta koʻradi. U tushida oʻzi ixtiro qilgan qurilmaga minib, cheksiz koinot boʻylab sayohatga chiqar, turli sayyora va yulduzlarga uchardi. Masalan, kecha koʻrgan tushida Marsning oʻnqir-choʻnqir yuzasida oʻzga sayyoraliklar bilan futbol oʻynagan emish. Bugun esa Saturnning yoʻldoshi Titanga qarab uchgan... Ana, uning kemasi Titanning boʻronli atmosferasini yorib oʻtmoqda. Kema atmosfera bosimiga arang dosh berar va juda qattiq silkinardi. Shu payt abjir fazogirimiz zudlik bilan qoʻnish kerakligini angladi... Tush koʻrayotgan Ahmadning oʻngida ham qoʻl va oyoqlari xuddi mashina boshq ara yotganday harakatlanar, yuzlari esa bujmayib ketardi. Endi u oʻngida gapirishni ham boshlab yubordi: – Yer, meni eshityapsizmi? Kema Titanga qoʻnish uchun tayyor. Qoʻnishga ruxsat bering!.. – Sizni tushundim, Yer! Albatta, himoya kamarlarini taqib olganman. – Qoʻnish: 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1... – Ahmad, tura qol, oʻgʻlim... Shu payt eshik ortidan oyisining ovozini eshitgan Ahmad choʻchib uygʻondi. Oyim yana ozroq uygʻotmay turganida Titanni ham zabt etardim-a , deya afsuslandi bola. – Nima, bugun qanaqa kunligi esingdan chiqdimi, oʻgʻlim? – hayron boʻlib soʻradi oyisi. Ahmad miyasida chaqmoqdek chaqnagan fikrdan sakrab 3 turib ketdi: «Axir, bugun yosh ixtirochilar tanlovi boʻladi - ku!» Bolakay yuz-qoʻlini yuvib oshxonaga chiqqanida , dadasi va oyisi nonushta qilib oʻtirishardi. Ahmad ularga salom berib, dasturxonga yaqin oʻtirdi. – Oʻgʻlim, tezda nonushta qilib ol. Tagʻin, kech qolib yurmanglar, – dedi dadasi. – Ha, bunaqa joylarga vaqtida borish kerak, – oyisi uning gapini maʼqulladi. Nonushtadan soʻng birgalashib duo qilishdi. Keyin Ahmad oʻzi ixtiro qilgan fazoviy kema chizmalarini va kichik maketini olib , oyisiga ergashdi. Ular shaharga qatnaydigan avtobusga minib manzilga yoʻl olishdi. Tanlov oʻtkaziladigan maktabga yetib kelishganida ishtirokchilar deyarli yigʻilib boʻlgan edi. Ahmad ixtirochi bolalarni koʻrib biroz xavotirga tusha boshladi. Chunki u lar bir-biridan gʻaroyib qurilmalarni koʻtarib olishgan edi-da. Ana, biri oʻzi yasagan robotni raqsga tushiryapti. Yana biri esa iflos suvni tozalab beradigan qurilma ixtiro qilibdi, qoyil-e! «Axir, mening ixtiroyim hali faqat chizmalardan iborat. Rosa kulgiga qolaman chogʻi», – oʻyladi Ahmad. Aslida, Ahmad dunyoning manaman degan olimlar i ning ham tushiga kirmagan qurilma ixtiro qilgan edi. Lekin u bunga boshqalarni ishontirish u yoqda tursin, hali oʻzini ham toʻla ishontira olmagandi. Toʻgʻrida, hali bu chizmalarni biror kattaroq mutaxassis ham koʻrmagan. Faqat maktabdagi fizika oʻqituvchisi chizmalarni koʻrib: “Ahmad, sen dahosan!” – deb maqtadi. Maqtadi-yu, ammo, oʻsha oʻqituvchi ham hech nimani tushuna olmaganini Ahmad juda yaxshi bilardi. Lekin oʻqituvchining “dahosan” degan gapida jon bor. Chindan ham bu bolakay favqulodda kuchli zehn va idrok sohibi edi. Kichkina boʻlishiga qaramay, fizika, matematika, kimyo va astronomiya 4 fanlarini professorlar darajasida oʻzlashtirgandi. Aytish mumkinki, bunday noyob bolalar faqat yuz, balki ming yilda bir dunyoga keladi. U har qanday eshitgan, koʻrgan narsasini xotirasiga xuddi videolavhaday muhrlab olar, kitob matnlarini soʻzma-soʻz emas, balki sahifaga bir qarashning oʻzida oʻqib-anglab ola rdi. Agar bilsangiz, bunday isteʼdodlarni “fotografik xotira” sohibi deyishadi. Ammo Ahmadning bu iqtidoridan koʻpchilik bexabar edi. Maktabdagi aksar oʻqituvchi va oʻquvchilar uni shunchaki xayolparast, mahmadona bir bola deb bilishardi. – Oʻgʻlim, sen albatta gʻolib boʻlasan, men bunga ishonaman, – dedi oʻgʻlidagi hayajonni sezgan ona. – Faqat, shoshilma, hakamlarga oʻz gʻoya lari ngni hayajonlanmay, dona-dona qilib tushuntir. Bu ixtironi amalga oshirish uchun judayam koʻp mablagʻ kerak, shunga hozircha faqat chizmalarni olib keldim deb ayt. Uzoq kutilgan tanlov boshlandi. Bolalar birin-ketin sahnaga koʻtarilib, oʻz ixtirolarini taqdim qila boshladilar. Birinchi boʻlib Ibrohim ismli bola sahnaga chiqdi. – Men judayam koʻp robotlar ixtirolar qilganman, – Ibrohim jiddiy ohangda gap boshladi. – Hozirda ular qishloq xoʻjaligida fermerlar tomonidan ishlatilmoqda. – Xoʻsh, Ibrohim, bu safar bizni nima bilan lol qoldirasiz? – soʻradi katta koʻzoynak taqib olgan hakamlardan biri. Ibrohim biroz hozirlandi. Uning koʻkrak kerib turishidan biror olamshumul ixtiro qilganini payqash qiyin emasdi. – Marhamat, Bogʻbonrobot bilan tanishing, – dedi Ibrohim qoʻllarini koʻtarib. Sahnaga toʻrt gʻildirakli, bir qarashda katta changyutgichni eslatadigan droid 1 chiqib keldi. Bogʻbonrobot sahna boʻylab 1 Droid – android so‘zidan olingan boʻlib, odatda, odamsimon robotlarga nisbatan qoʻllaniladi. 5 turli harakatlar qilib yurarkan, yosh ixtirochi gʻoz turib unga taʼrif bera boshladi: – Bogʻbonrobot yirik bogʻlarda ishlash uchun yaratildi. Unga daraxtlarni sugʻorish, hasharotlardan himoya qilish va hosilni yigʻib olish dasturlari oʻrnatilgan. Soʻng Ibrohim Bogʻbonrobotga oʻrnatilgan uskunalarni ham birma-bir tanishtirib chiqdi: – Bu – qurilmaning qoʻllari, – u robotning ikki yonidagi uzun-uzun qoʻllarga ishora qildi. – Ular bilan hosilni yigʻib olish mumkin. Temir qoʻllar belkurak vazifasini ham bajaraveradi. Daraxt tagini yumshatish ham, uni sugʻorish ham shu qoʻllar bilan amalga oshiriladi. Robotning orqa tarafidagi maxsus naycha bilan dori purkasa boʻladi. Bu esa mevali daraxtni hasharotlardan himoya qilish uchun zarur. Tanlovga yigʻilganlar hayrat bilan Bogʻbonrobotni kuzatishar, ularning “Otangga rahmat!”, “E, qoyil!” degan olqishlari eshitilardi. Ahmad ham, uning oyisi ham qarsak chalib yubordi. “Agar shu ixtirochi gʻolib boʻlsa, xafa boʻlmayman”, – deb oʻyladi qahramonimiz. Lekin u oldin - da bundan-da gʻaroyib ixtirolar kutib turganini hali tasavvur ham qilmagandi. Keyin esa Muhammadislom ismli bola oʻzi ixtiro qilgan koʻtarma kran modelini namoyish qildi. “Bu maxsus texnika juda ogʻir va besoʻnaqay yuklarni bemalol osmonoʻpar binolarning tomigacha koʻtarib bera oladi”, – dedi u. Uning aytishicha, kran ekologik sof yoqilgʻida ishlaydi va atmosferaga zaharli tutun chiqarmaydi. Shu bilan birga, koʻtargichlari juda ixcham yigʻilishi bilan boshqa modellardan farq qiladi. Ismoil ismli keyingi ishtirokchi esa dengizning shoʻr suvini chuchuk suvga aylantirib beradigan filtrlovchi 6 qurilmasini namoyish qildi. Sayyoramizda kundan kunga chuchuk suvga ehtiyoj ortib borayotgan bir vaqtda bu qurilma odamlarga juda ham asqotishi mumkin. “Ana xolos, aql bovar qilmas narsalarni oʻylab topishadi-ya”, – xayolidan oʻtkazdi Ahmad. Shundan soʻng quyosh nuridan energiya olib ishlaydigan qozon, bemorlarga qaraydigan robot va xatosiz yozdiradigan ruchkalar namoyish etildi. Nihoyat, bosh hakam: – 7-raqamli ishtirokchi Ahmad Odilbek oʻgʻli, marhamat, chiqing, – deb qoldi. Ahmad qattiq hayajon bilan sahnaga qarab yura boshladi. Hammaning nigohi oʻziga qadalib turganini his qilarkan, hayajoni yanada ortdi. Hatto sahnaga chiqishda bir marta qoqilib ham oldi. G apni nimadan boshlashni bilmay biroz turib ham qoldi. Odamlar esa unga: “Bu bola endi nima karomat koʻrsatar ekan?” – deya tikilib turardi. – Ismim Ahmad, yoshim oʻn ikkida, – nihoyat, soʻzga kirdi u. – Men sizlarga sayyoralararo uchar qurilma... – zalda guu-v-v etib boshlangan gʻala-gʻovurdan Ahmadning gaplari eshitilmay qoldi. “Nahotki, shu 12 yoshli bola fazoga uchadigan qurilma yasagan boʻlsa?!”, “Yoʻgʻ-e, boʻlishi mumkinmas”, “Ola-a!” – derdi tanlovga kelgan ota-onalar. Bosh hakam oʻtirganlarni tinchlantirmoqchi boʻlib oʻrnidan turdi: – Oʻrtoqlar, bolani eshitaylik. Savollar boʻlsa, keyin beramiz. Bu orada Ahmadning tanasidan sovuq ter chiqa boshladi – endi undan olamshumul yangilikni kutib turgan bu odamlarga nima deydi? Oʻz loyihasini tushuntirishning imkoni boʻlarmikan?! Bordi-yu uning qarashlari, hisob- kitoblari xato boʻlib chiqsa - chi?! Shu kabi oʻylar bilan u gapida davom eta boshladi: 7 – Men hozircha shu qurilmaning chizmalarini olib kelganman... U shunday deyishi bilan zalda yana gʻala-gʻovur boshlandi. Ixtirochi bolalarning “E, shunga shunchami?”, “Fantastik xayollarim demaysanmi, oʻrtoq” kabi gaplari Ahmadga ham eshitilardi. Shunda u koʻzlari bilan odamlar orasida oʻtirgan oyisini izlab topdi. Onasining qarashlaridan: “Hechqisi yoʻq, ularga eʼtibor qilmay soʻzingda davom et”, – degan maʼnoni uqdi. Shundan keyin, Ahmad oʻzini qoʻlga olib , sahnaga oʻrnatilgan monitorga dadil yaqinlashdi. U monitor tugmalarini bosib bir nechta chizma suratlarini kattalashtirib koʻrsata boshladi. – Mana bu chizmada, – Ahmad titrayotgan qoʻllarini monitordagi birinchi chizmaga uzatdi, – uchar qurilmaning umumiy koʻrinishi tasvirlangan. Birdan zalga sukunat choʻkdi. Endi hamma jon qulogʻi bilan Ahmadni eshita boshlagandi. – Koʻrib turganingizday, qurilmani odatiy raketa eltuvchisi fazoga olib chiqadi. Shundan soʻng qurilma raketadan ajralib, sayyoralararo harakatni boshlashi mumkin. Chizmadagi suratlarga qarab bir or nimani tushunish qiyin edi. Chunki unda turli matematik belgi va formulalar, geometrik shakllar gʻij-gʻij edi. Ammo bir qarashda bu narsalar juda ham malakali muhandis tomonidan yaratilgan chizmaga oʻxshab ketardi. – Uchar qurilma raketadan ajralib, – davom etdi qahramonimiz, – kichik energiya evaziga fazodagi gravitatsiya toʻlqiniga tushib oladi. Gravitatsiya, yaʼni butun olam tortishish qonuniga koʻra buni amalga oshirish mumkin. Nyuton va Eynshteynning gravitatsiya haqidagi nazariyalari ham buni tasdiqlaydi. Gravitatsiya butun olamni harakatlantirib turadigan koʻrinmas kuchdir. 8 Fazoda esa gravitatsiyaning xuddi daryoga oʻxshash toʻlqinlari bor. Mening kemam ana shu toʻlqinga tushib olsa bas, fazoning istalgan nuqtasiga katta tezlikda uchib ketaveradi. – U shunday deb monitorda oʻzining hisob- kitoblari tushirilgan chizmani koʻrsata boshladi. – Kvant fizikasining asoslari shuni koʻrsatadiki... – Shoshma, bolakay! – Ahmadning gapini koʻzoynak taqqan hakam toʻxtatdi. – Toʻgʻrisi, bu chizmalar va sening gaplaringga tushunib boʻlmayapti. Sodda qilib aytganda, bu kema fazoda oʻz-oʻzidan, hech qanday raketa dvigatelisiz harakatlanadi, shundaymi? – Xuddi shunday! Mana, bizning Yer sayyoramiz ham Quyosh atrofida hech qanday dvigatelsiz soniyasiga 30 km tezlik bilan uchib yuradi - ku. Bu toʻpponchadan otilgan oʻqdan 100-marta tezroq degani, axir! Endi tanlovga yigʻilganlarning bari bir-biriga oʻychan qarab qolishgandi. Zalda “Mushtdek bolaning qulogʻimizga lagʻmon ilishini qarang”, “Sal xayolparast bola ekanmi”, “Gʻirt boʻlmagan gap” kabi pichir-pichirlar ham eshitilar edi. Baʼzilar esa Ahmadga hayrat bilan boqar, ularni uchar qurilma emas, balki oʻn ikki yoshli bolaning aql-zakovati, yoshiga mos boʻlmagan gap-soʻzlari ajablantirar edi. – Men hozirda uchar qurilmaning bir gravitatsiya toʻlqinidan boshqa bir toʻlqinga oʻtib, oʻz yoʻnalishini oʻzgartirishi masalasida izlanyapman. – Buning iloji yoʻq! – dedi baland ovozda oʻtirganlar orasida birov. Eng oxirgi qatordan kelgan bu ovoz egasini izlab hamma orqaga qaradi. Bu boʻylari past, juda ham ozgʻin va xunuk bir odam edi. – Bolakay, nisbiylik nazariyasiga koʻra, sen aytgan qurilmani fazoga uchirish mumkin, – tushuntira boshladi pakana odam. – Lekin uni boshqarib boʻlmay qoladi. 9 Aniqrogʻi, yerlik muhandislarning malakasi hali bunday qurilma yaratishga ojizlik qiladi. Oʻzicha bilagʻonlik qilayotgan bu gʻalati odamga hamma taajjublanib qarab qoldi. Bolalar esa yaxshi boshlangan tanlovning bunaqa tus olganidan xafa boʻlib qovoqlarini uyib olishgandi. – Nega endi?! – eʼtiroz bildirdi Ahmad. – Nega desang, yerliklar atom fizikasi va gravitatsiya asoslarini hali unchalik tushunishmaydi. Balki, ellik yoki yuz yildan soʻng bu boradagi bilimlaringiz ortib qolar... – Boʻldi, bas qilinglar, – asabiy holda gapni boʻldi koʻzoynakli hakam – yerliklar, yerliklar deysiz... Nima, siz osmondan tushganmisiz?! Hakam shunday dedi-yu bir nuqtaga qarab qotib qoldi. Chunki hozirgina odamlar orasida unga angrayib qarab turgan mahmadona odam xuddi yer yutganday gʻoyib boʻlgandi. U koʻzoynagini yechib, koʻzlarini ishqalab tagʻin razm soldi – pakana odam haqiqatan ham yoʻq edi. Hakam chuqur xoʻrsinib joyiga oʻtirarkan, stol ustidagi suvga qoʻlini uzatib bir-ikki qultum suv ichdi. Soʻng ayb ish qilib qoʻygan boladay boshini egib oʻtirib qoldi. Zalda yana biroz sukunat hukm surdi. Jimlikni boshqa bir hakam buzdi: – Menimcha, Ahmadni yetarlicha eshitdik. Toʻgʻrisi, bu hali xomxayol, pishmagan narsa ekan - da... Hakamning gapini tanlov ishtirokchilari ham maʼqullay boshlashdi. – Oʻrtoq, boʻldi, koʻp gapirding, endi bizga ham vaqt yetishi kerak - ku! – yalinish ohangida gapirdi ishtirokchilardan biri. Chorasiz qolgan Ahmad sahnadan xomush holda tusha boshladi. Baʼzilar uning ustidan kulsa, ayrimlar unga achinib qarardi. Qahramonimiz esa bundan qattiq xafa 10 boʻldi. Uning yuzidagi bu xomushlik tanlov yakuniga qadar arimadi. Oʻsha kuni Bogʻbonroboti bilan Ibrohim gʻolib boʻldi. Suvni tozalab beradigan uskunani yasagan bola 2-oʻrinni, xatosiz yozdiradigan ruchka muallifi esa 3-oʻrinni egalladi. Ahmadni eslab ham qoʻyishmadi. U oyisi bilan uyga qaytarkan, yoʻl boʻyi churq etmadi. Uyga kelganida chizmalarni yirtib yubormoqchi boʻldi. Ammo oyisi bunga yoʻl qoʻymadi va oʻgʻlini tinchlantirishga urindi. Kechki ovqatdan soʻng Ahmad ertaroq uxlamoqchi ekanini aytib xonasiga yoʻl oldi. U oʻz yotogʻida shiftga termilgancha xayol surib yotgan bir vaqtda eshikni ohista chertib oyisi kirib keldi. – Oʻgʻlim, bir tanlovni deb bunchalik xafa boʻlishing yaxshimas, – dedi ona oʻgʻlining boshini silarkan. – Bilmadim... Oyi, axir, ular ustimdan kulishdi - ku. – Yoʻq, ular seni tushunishmadi, xolos. Sen, yaxshisi, uchar qurilmang ustida yanayam jiddiy bosh qotir. Oʻzing aytganding - ku hali kamchiliklari koʻp deb. – Ha, shunaqa. – Xafa boʻlma, dadangga aytdim, chizmalaringni yaxshi mutaxassislarga koʻrsatamiz ekan. – Zoʻr - ku, rahmat, oyijon, – endi Ahmadning yuziga tabassum yugurdi. – Mayli, endi uxla, bugun charchagansan. Ona oʻgʻlining peshonasidan oʻpib oʻrnidan turdi va eshik tomon yura boshladi. – Oyijon, – dedi Ahmad past ovozda. – Ha, oʻgʻlim. – Anavi gʻalati odam nega “yerliklar” deb gapirdi? – Toʻgʻrisi, men ham unga tushunmadim. Telbaroq odam boʻlsa kerak - da. Yaxshisi, ahamiyat berma, – onasi shunday deb xonani tark etdi. 11 Qa h ramonimiz bugungi voqealarni birma-bir xayoldan oʻtkazarkan, aslida, kunning juda ham qiziq oʻtganini tushunib yetdi. Kayfiyati biroz boʻlsa - da koʻtarildi. U ertaga qiladigan ishlarini rejalashtirarkan, koʻzlari sekin uyquga ketdi. Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|