Ishlab chiqarishda boshqaruv

Mahsulot ishlab chiqarish va sotish uchun qilindign xarajatlar.
Tovarlarni sotish bilan shug’ullanuvchi firmalarda ham tovarlarni xarid qilish uchun va sotish bilan bog’liq operatsion faoliyat bo’yicha xarajatlar yuzaga keladi.


2. Operatsion faoliyatdan daromadlar hisobining tarmoq xususiyatlari va vazifalari
Mamlakatimizda iqtisodiyotni modernizatsiyalash va ijtimoiy iqtisodiy rivojlantirish, inovatsiya jarayonlarini jadallashtirish va bozor iqtisodiyoti sharoitida xo’jalik yurituvchi subektlarda asosiy faoliyat daromadlarini samaradorligini oshirish muhim ahamiyatga ega. Islohatlarning hozirgi bosqichida iqtisodiyotni erkinlashtirishni yanada chuqurlashtirish, uni moderinzatsiyalash asosida subektlarning daromad topishi imkoniyatlarini yanada asosiy vazifa qilib belgilandi. Chunki bozor munosabatlari iqtisodiy manfatlarga tayanib, unga daromad topish, foyda ko’rish orqali erishiladi. Mamlakatimiz iqtisodiyotini mutanosib rivojlantirish, uning samarali tarkibiy tuzilmaga ega bo’lishini taminlash va shu orqali barqaror iqtisodiy o’sish sur’atlariga erishish vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini oshirishning muxim shartlaridan biri hisoblanadi. Bu maqsadga erishishi uchun esa, eng avvalo iqtisodiyotning barcha sohalarida shuningdek, xo’jlik yurituvchi cubektlarda asosiy (operatsion) faoliyat daromad manbalarini kengaytirish, rivojlantirish zarur bo’ladi.
Asosiy faoliyatdan olingan daromad (foyda), bu maxsulot sotishdan olingan yalpi foyda bilan davir xarajatlari orasidagi tafovut va asosiy faoliyatdan ko’rilggan boshqa daromadlarni qo’shish yoki boshqa zararlarni ayirish orqali aniqlanadi:
AFF=YAF-DX+BD-BZ (3)
Bunda,
AFF-asosiy faoliyatdan olingan foyda;
DX-davir xarajatlari;
BD-asosiy faoliyatdan olingan boshqa daromadlar; BZ-asosiy faoliatdan ko’rilgan boshqa zararlar. 2-BHMSga muvofiq asosiy faoliyat daromadlari o’z ichiga quydagilarni qamrab oladi.

Xo’jalik yurituvchi subektlarda asosiy (operatsion) faoliyatdan olingan daromadning tarkibi
Yuqorida keltirib o’tilgan, xo’jalik yurituvchi subekt asosiy (operatsion) faoliyatidan olingan boshqa daromadlar tarkibiga quydagilarni kiritishimiz mumkin: