Islom diniga doir manba va adabiyotlar

115
ISLOM DINIGA OID YOZMA MANBALAR
Makkai mukarrama, Madinai munavvarada yashagan, ham-
da ko‘plab ulamolar, muhaddislar bilan muloqotda bo‘lgan va 
ta’lim olgan.
Abu Iso Muhammad Termiziy o‘z davrining ko‘plab mash-
hur muhaddislaridan ta’lim olgan. Bular orasida “Kutubi sitta”, 
ya’ni olti ishonchli hadis kitoblari musani
fl
ari Imom al-Buxoriy, 
Imom Muslim, Abu Dovud kabilar bor.
Olimning sayohat va izlanishlari ko‘p yillar davom etgan. 
Yigirma yil davomida u o‘zga yurtlarda hadislarni o‘rgangan 
va ularni to‘plagan.
Ilmiy ma’lumotlarga ko‘ra, Imom Termiziy hijriy 225-yilda 
Nishopurda Imom Buxoriy bilan ko‘rishgan va ko‘p hadislar 
xususida u bilan 
fi
krlashgan. Shundan so‘ng olim “Al-jomi’ as-
sahih” (“Sunani Termiziy”) kitobini yoza boshlagan.
“Al-jomi’ as-sahih” (“Sunani Termiziy”) asariga yozilgan 
sharhlarga kelsak, bu asar ulamolar ommasiga o‘ta maqbul 
bo‘lganidan unga ko‘plab sharhlar va hoshiyalar yozganlar. 
Kitobning mashhur sharhlari quyidagilar:
1. Asqaloniy. “al-Lubob 
fi
sharhi Termiziy va 
fi
-l-bob”.
2. Alloma Anvarshoh Kashmiriy. “al-arf ash-shaziy taqriri 
“Jomi’ Termiziy”.
3. Alloma Sirojiddin ibn al-Mulqan. “Sharhu ibn al-Mul-
qan”.
4. Qozi Abu Bakr ibn al-Arabiy. “Orizat al-ahvaziy bi-sharhi 
“Jomi’ Termiziy”.
Muhaddis ulamolar Termiziy haqida gapirib, 
u zotni juda 
maqtaganlar. Bu borada Imom Buxoriyning ushbu mashhur 
so‘zlarini keltirish kifoya; u zot o‘z shogirdi Imom Termiziyni 
g‘oyat qadrlab, kamtarinlik bilan: “Sen mendan bahramand 
bo‘lganingdan ham ko‘ra, men sendan ko‘proq bahramand 
bo‘ldim”, degan.
Imom Abu Ahmad Nishopuriy esa bunday yozadi: “Mu-
hammad Ismoil o‘zidan keyin Xurosonda zuhdu taqvoda Ter-

---