Ismailova T. S., Haydarov B

Ushbu sohada amalga oshirilgan chora-tadbirlar, xususan, 2001 yilda “Jinoiy jazolarning liberallashtirilishi munosabati bilan O’zbekiston Respublikasi Jinoyat, Jinoyat-prosessual kodekslari hamda Ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi kodeksiga o’zgartishlar va qo’shimchalar kiritish haqida”gi Qonunning qabul qilinishi ulkan sotsial va ijtimoiy-siyosiy ahamiyat kasb etganini ishonch bilan ta’kidlash lozim.
Mazkur qonunga ko’ra, jinoyatlarning tasnifi o’zgartirildi. Buning natijasida og’ir va o’ta og’ir toifadagi jinoyatlarning qariyb 75 foizi ijtimoiy xavfi katta bo’lmagan va uncha og’ir bo’lmagan jinoyatlar toifasiga o’tkazildi.
Iqtisodiyot sohasidagi jinoyat ishlari bo’yicha qamoq va ozodlikdan mahrum etish jazolari o’rniga jarima shaklidagi iqtisodiy sanksiyani qo’llash imkoniyati ancha kengaytirildi. Jinoiy jazo tizimidan insonparvarlik tamoyillariga mutlaqo zid bo’lgan mol-mulkni musodara qilish tarzidagi jazo turi chiqarib tashlandi.
Ma’lumki, O’zbekistonda 2008 yilning yanvaridan boshlab o’lim jazosi bekor qilindi va uning o’rniga umrbod yoki uzoq muddatli ozodlikdan mahrum qilish jazo turi joriy etildi. O’zbekistonda esa umrbod ozodlikdan mahrum qilish favqulodda jazo chorasi bo’lib, faqat ikki turdagi jinoyat, ya’ni javobgarlikni og’irlashtiruvchi holatlarda qasddan odam o’ldirish va terrorizm uchun tayinlanadi. Ushbu jazo turi bizning mamlakatimizda xotin-qizlarga, jinoyat sodir etgan paytda 18 yoshga yetmagan shaxslarga va yoshi 60 dan oshgan erkaklarga nisbatan qo’llanilishi mumkin emas.
Huquqni qo’llash va sud amaliyotiga 2001 yildan boshlab yarashuv instituti kiritildi va u samarali faoliyat ko’rsatmoqda. Yarashuv institutining talabiga ko’ra, ijtimoiy xavfi katta bo’lmagan jinoiy qilmishni sodir etgan shaxs jabrlanuvchiga yetkazilgan zararni to’liq qoplab bergan taqdirda jinoiy javobgarlikka tortilmaydi.
Mazkur institutning samaradorligi hamda o’zbek xalqining rahmdillik va kechirimlilik kabi ko’p asrlik an’analariga mosligi uning izchillik bilan kengayib borishiga asos bo’ldi. Hozirgi kunda 53 ta jinoyat tarkibi bo’yicha yarashuv institutini qo’llash imkoniyati nazarda tutilgan.