Işmaqdansa

səbəb
və 
məqsəd
. Nitq axarında fasilənin səbəbləri birbaĢa 
dildaxili, yəni dilin daxili sintaktik qanunauyğunluqları ilə 
bağlıdır. Bu onunla izah olunur ki, nitq prosesində insan 
cümlələrdən istifadə edir. Xüsusilə, cümlə daxilində, cümlənin 
müvafiq hissələri arasında tabeli sintaktik əlaqələrini vurğula-
maqda sintaktik pauzalar önəmlidir. Lakin pauzanın baĢ 
verməsi müxtəlif fizioloji amillərlə də Ģərtlənir. DanıĢan nitqini 
davam etdirmək üçün hava udmalı olur və bunu pauzasız 
təsəvvürə gətirmək çətindir. DanıĢanın öskürməsi, asqırması və 
digər hadisələr də zəruri halda nitqdə fasilə verilməsini tələb 
edir. Pauza eləcə də danıĢanın psixoloji durumunun baro-
metridir. Da
nıĢan həyəcanlı olduğu hallarda nitqin qırılması 
buna misal ola bilər. Odur ki, pauzanı 
sintaktik
və 
qeyri-
sintaktik
növlərə bölməliyik. 
Nitq axarında yerinə yetirdiyi funksiyaya görə isə 
ayırıcı
və 
birləşdirici
pauzalar mövcuddur. Bunlar sintaktik pauzanın 
növləri kimi fikrin ifadəsi üçün tələb olunan konstruksiyalarla 
vəhdətdə olur.Ayırıcı pauza əsasən cümlələr (sintaktik vahidlər) 
23
Adilov M., Verdiyeva Z., A
ğ
ayeva F.
İ
zahl
ı
dil
ç
ilik terminl
ə
ri. B., 1989, 214s. 

---

116 
arasında təzahür edir. Bunun nəticəsidir ki, danıĢan və dinləyən 
bir-
birini çətinlik çəkmədən baĢa düĢürlər. Əgər danıĢan hər 
hansı səbəb üzündən pauzaların yerli-yerində olmasına nəzarət 
etməzsə, anlaĢılmaz bir mənzərə yarana bilər və nəticədə 
dinləyici dəqiqləĢmə xatirinə sual vermək məcburiyyətində olar. 
Nitq mədəniyyəti üçün vacib sayılan tələblərdən biri də 
pauzaların yerli-yerində olması və danıĢanın bunlara düzgün 
riayət etməsidir. BirləĢdirici pauzalar öz vəzifələrinə görə, bir 
növ, birləĢdirici bağlayıcılarla uyğunluq təĢkil edir. Dilin 
qrammatik qanunauyğunluqlarına bələdlik, xüsusilə yazılı mətn-
lərin oxunması zamanı özünü aydın büruzə verir. 
Pauza kommunikasiya prosesində aĢağıdakı məqsədlərə 
xidmət edə bilər: