Ix mövzu: azərbaycan XX əSRİN İlk oniLLİKLƏRİNDƏ

1906-cı il yanvarın 15-25-də Peterburqda keçirilən II qurultayda nizamnamə və proqram bəyənildi.
1906-cı il avqustun 16-23-də Nijni-Novqorodda keçirilən III qurultayda Bakıda Mərkəzi Komitə yaratmaq qərara alındı
türklərin yaşadığı bölgələrdə məktəblər şəbəkəsi genişləndirildi
Milli mətbuat çoxaldı.
istedadlı gəncləri Rusiya və Avropanın ali məktəblərinə oxumağa göndər­dilər.
1905-ci ilin payızında “Müsəlman cəmiyyəti xeyriyyəsi”, ”Müdafiə və müsəlman kadrları və ziyalılarının ittifaqı cəmiy­yəti”, 1906-cı ildə “Nəşri maarif” və “Nicat” cəmiyyətləri (H.Z.Tağıyevin və M.Muxtarovun xeyriyyəçiliyi ilə)
Qurultayın qərarı:
siyasi problemlərlə yanaşı, türklər yaşayan bölgələrdə yeni tipli məktəblərin yaradılması,
ibtidai icbari təhsilə keçirilməsi,
təhsilin ana dilində aparılması,
milli kadrların hazırlanması üçün Bakıda, Kazanda, Baxçasarayda pedaqoji institutların açılması.

XX əsrin əvv. yaradılan siyasi təşkilat və partiyalar:

1902-ci ildə M.Ə.Rəsulzadənin rəhbərliyi ilə “Müsəlman gənclik təşkilatı”
1904-cü ilin payızında Mir Həsən Mövsümov, Məmməd Həsən Hacınski və Məmməd Əmin Rəsulzadənin təşəbbüsü ilə “Hümmət” təşkilatı
1904-1905-ci iilərdə “Hümmət” təşkilatının “Hümmət” adlı qəzeti
1905-ci ildə Əhməd bəy Ağayev vahid milli təşkilat-“Difai” (“Müdafiə”) Partiyasını
1907-ci ildə Gəncədə İsmayıl xan Ziyadxanlının rəhbərliyi ilə “Müdafiə” təşkilatı
1907-ci ildə Bakıda Şərifzadə və Cuvarlinskinin rəhbərliyi ilə “İttifaq” təşkilatı
1911-ci ildə “Müsavat” (“Bərabərlik”) Partiyası yaradıldı. Partiyanın əsas şüarı “türkləşmək, islamlaşmaq və müasirləşmək” idi.
1913-cü ildə fəaliyyətini dayandıran bu siyasi təşkilat 1917-ci ildə fəaliyyətini bərpa etdi.
Partiyanın əsas şüarı: “türkləşmək, islamlaşmaq və müasirləşmək”