Ix mövzu: azərbaycan XX əSRİN İlk oniLLİKLƏRİNDƏ

“Antanta” (1907-İngiltərə, Rusiya) hərbi-siyasi bloklar

Alman imperializminin planı:

Qafqaza can atıb, Bakı neftini ələ keçirmək;
Osmanlı imperiyasının iştirakı ilə Qafqazı və Ön Asiyanı nüfuz dairəsinə almaq,
türk ordusunun köməyi ilə Hindistana və Əfqanıstana yol açmaqla Rusiyanın və İngiltərənin mövqelərinə zərbə vurmaq niyyətində idi;
Rusiyanın məğlubiyyətindən sonra Qafqazda Rusiya ilə Osmanlı imperiyası arasında xristian bufer dövləti - bitərəf Qafqaz müsəlman dövləti yaradılmalı idi.

Rusiyanın planı:

Boğazlara sahib olmaq
Osmanlı Türkiyəsini bölüşdürmək
Rusiyaya qarşı müharibədə Osmanlı Türkiyəsinin Almaniya ilə yaxınlaşması təbii idi.
Oktyabrın 31-də Rusiya Türkiyəyə müharibə elan etdi.
Batumdan Cənubi Azərbaycanda Urmiya gölünə qədər uzanan Qafqaz cəbhəsi yarandı.
Ənvər paşanın və qərargahının hazırladığı hərbi plana görə, Qafqaz cəbhəsində rus qoşunlarına əsas zərbə Sarıqamış əməliyyatında endirilməli idi.

Sarıqamış əməliyyatı

Əməliyyata Ənvər paşanın özü rəhbərlik edirdi.
1914-cü il dekabrın 4-dən 1915-ci il yanvarın 18-nə kimi davam etdi.
Türk qoşunları Batum vilayətinə, Cənubi Azərbaycana hücuma keçib, müvəffəqiyyət qazandılar.

Rus ordusunun qələbə qazanmasının səbəbləri:

canlı qüvvənin və hərbi texnikanın çoxluğu
almanların hazırladığı əməliyyat planındakı nöqsanlar
bu döyüşdən sonra Təbrizi tutan çar qoşunları 1916-cı ildə onları sıxışdırdı.
200 nəfərdən çox ali müsəlman silkinə məxsus olan azərbaycanlı zabitlər
Çar hökuməti müharibə zamanı 1915-ci il iyunun 25-də “Özgə xalqlardan” olan 18 yaşından 43 yaşına kimi şəxslərin (50 mindən çox) müharibə ilə əlaqədar işlərə səfərbərliyə alınması haqqında fərman verdi.
Ümumi narazılıqdan ehtiyat edən Qafqaz hökumət orqanları II Nikolaydan “25 iyun” fərmanının ləğv edilməsini xahiş etməyə məcbur oldular.