İxtisasın şifri və adı: 060406 – statiSTİka kurs: III qrup: 2772 Elmi rəhbər: İqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Yusifov Y. X. Magistr proqramının rəhbəri: Dos. V. E. Teymurova Kafedra müdiri: Prof. S. M. Yaqubov baki 2016 m ü n d ə r I c a t

İx_k = İx/ÜDM 100% və ya İx_k =
Burada İx – ixracın həcmidir. Kifayət qədər yüksək ixrac kvotası bir qayda olaraq milli əmtəənin beynəlxalq bazarda rəqabət qabiliyyətliliyini əks etdirən göstəricidir.
Digər mühüm bir göstərici isə idxal kvotasıdır. Onu ixrac kvotası ilə müqayisə etmək, ixrac və idxal arasında nisbəti müəyyən etmək olar. İdxal kvotasının iki növü mövcuddur: mütləq kvota və tarif kvotası. İdxal kvotası – iqtisadi göstərici olub milli təsərrüfat üçün idxalının əhəmiyyətliliyini qiymətləndirməyə imkan verir:
İd_k = İd/ÜDM x 100%
Burada İd – idxalın həcmidir. İdxal kvotasının yüksək olması ölkə iqtisadiyyatının həmin əmtəə üzrə bir o qədər xarici amillərdən asılı olduğunu xarakterizə edir.
Milli təsərrüfatlar üçün xarici amilin rolunu müəyyən etmək məqsədilə beynəlxalq statistikada ölkənin xarici ticarətinin onun daxili istehsalına nisbəti göstəricisindən istifadə edilir ki, buna da xarici ticarət kvotası (XT_k) deyilir:
XT_k = XT/ÜDM x 100%
Xarici ticarət kvotası – iqtisadiyyatın kompleks göstəricisidir.
Burada XT – xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi, ÜDM isə ümumi daxili məhsulun həcmidir.
İxracın (idxalın) dünya ixrac (idxalında) xüsusi çəkisi:
d = ; d =
Xarici ticarət saldosu: C = ixrac – idxal
Xarici ticarət dövriyyəsi: D = İxrac + idxal
Digər ölkələrə göstərilən təmənnasız yardımlar qeyri-kommersiya əməliyyatları xarici ticarət dövriyyəsinə daxil edilmir. Ölkənin iqtisadiyyatının beynəlxalq ticarətdən asılılıq səviyyəsi:
= kimi hesablanır.
Ölkənin BƏB-ə cəlb olunmasını ölçmək üçün həmçinin idxalın artım tempinin ÜDM-nin artım tempini üstələməsi əmsalından da istifadə edilir. Idxal kvotasından fərqli olaraq, bu göstərici idxalın inkişaf tendensiyaları, həmçinin, milli iqtisadiyyatın xaricdən əmtəə alışından asılılığı barədə təsəvvür yaradır.
Beynəlxalq ticarətin dinamikası yüksək inkişaf templəri ilə xarakterizə olunur. 1950-ci illə müqayisədə 2002-ci ildə dünyə əmtəə ixracının dəyər artımı 125 dəfə, fiziki artımı isə 143 dəfə təşkil etmişdir. Təkcə 1990-cı ilə nisbətən 2002-ci ildə əmtəə ixracı təxminən 2 dəfə çoxalmış və 6,5 trln. dollar təşkil etmişdir [1].
Beynəlxalq ticarət dünya əmtəə istehsalına nisbətən daha yüksək artım templəri ilə inkişaf edir. 1995-2000-ci illərdə dünya əmtəə istehsalı və dünya ÜDM-si müvafiq olaraq 4.0% və 3.0% artdığı halda, dünya əmtəə ixracının artımı 7.0% təşkil edib. 2002-ci ildə isə dünya əmtəə ixracı dünya əmtəə istehsalının 1.0%-lik artımı qarşılığında 3.0%-lik artım nümayiş etdirib. Beynəlxalq ticarətin yeksək artım tempi beynəlxlaq əmək bölgüsünün, ixtisaslaşmasının və kooperativləşdirilməsinin dərinləşməsinin ümumdünya meyllərini əks etdirir.
Digər göstəricilər nisbi göstəricilər hesab edilir. Onlar kapitalın beynəlxalq hərəkətində qüvvələr düzülüşünü və ölkənin kapital ixracı-idxalından asılılığını daha real əks etdirirlər. Bu göstəricilər sırasına aşağıdakıları aid etmək olar:

1. 
   Kapitalın idxalı əmsalı (K_id) – xarici kapitalın (XK) ölkənin ümumi daxili məhsuluna (ÜDM) nisbətini əks etdirir: