Nazorat va tadqiqot guruhlarida top uzatish texnikasining shakllanish darajasi.
Nazorat guruhi n = 12 Tadqiqot guruhi n = 12
Guruhlar
|
3 m dan turib 4 m balandda joylashgan aylana nishonga
10 marta top uzatish
|
Basketbol jarima chizigidan 10 marta savotga top uzatish
|
Soni
|
Texnikasi
|
Soni
|
Texnikasi
|
Nazorat
|
5,2
6,3
|
3,2
3,3
|
4,4
5,2
|
3,4
3,5
|
Tadqiqot
|
5,3
72
|
3,4
4,4
|
4,6
7,0
|
3,3
4,2
|
Izoh: tajribadan oldin
tajribadan song
1- diagramma
Nazorat guruhida top uzatish texnikasining shakllanish darajasi.
Nazorat guruhi n = 12 Tadqiqot guruhi n = 12
180
|
|
|
|
|
|
3,3
|
|
|
160
|
|
3,2
|
|
|
|
|
|
|
140
|
|
|
|
|
|
|
|
|
120
|
|
|
|
|
|
|
|
|
100
|
|
|
|
|
|
|
|
|
80
|
|
|
|
|
|
|
|
|
60
|
|
|
|
|
|
|
3,5
|
|
40
|
|
|
3,4
|
|
|
|
|
|
20
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0
|
Tajribadan oldin Tajribadan song
|
|
3 m dan turib 4 m balandda joylashgan aylana nishonga 10 marta top uzatish
|
|
|
|
Basketbol jarima chizigidan 10 marta savotga top uzatish
|
2-diagramma
Tadqiqot guruhida top uzatish texnikasining shakllanish darajasi.
Nazorat guruhi n = 12 Tadqiqot guruhi n = 12
|
|
|
|
|
|
|
|
|
200
|
|
|
|
|
|
|
|
|
180
|
|
|
|
|
|
4,4
|
|
|
160
|
|
3,4
|
|
|
|
|
|
|
140
|
|
|
|
|
|
|
|
|
120
|
|
|
|
|
|
|
|
|
100
|
|
|
|
|
|
|
|
|
80
|
|
|
|
|
|
|
|
|
60
|
|
|
|
|
|
|
4,2
|
|
40
|
|
|
3,3
|
|
|
|
|
20
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0
|
Tajribadan oldin Tajribadan song
|
|
3 m dan turib 4 m balandda joylashgan aylana nishonga 10 marta top uzatish
|
|
|
|
Basketbol jarima chizigidan 10 marta savotga top uzatish
|
Basketbol jarima chizigida turib 10 marta savatga yoki uning taxtadagi kvadrat nishoniga top uzatish aniqligi va texnikasi nazorat guruhida 4,4 marta va 3,4 bahoni tashkil etdi. Tajriba muddatidan song bu korsatgichlar deyarli kop ozgargani yoq va 5,2 marta hamda 3,4 bahoga loyiq boldi. Korinib turibdiki, top uzatish texnikasida hech qanday ozgarish bolmagan.
Tajriba guruhida qayd etilgan korsatgichlar sezilarli darajada organi kuzatildi. Savat yoki kvadratga aniq top uzatish 7 marta, uning texnikasi 4,2 debbaholanganligi kozga tashlandi.
8 oy davomida otkazilgan pedagogik tajriba yakuniy malakaviy ish oliga qoyilgan birinchi vazifani ijobiy xal etilganligidan darak bermoqda va moslashtirilgan harakatli oyinlarni top uzatish anikligi va uning texnikasiga ijobiy tasir etganligini isbotladi.
Demak, trenirovka mashgulotlarida texnik tayyorgarlikni shakllantirish samaradorligi harakatli oyinlarga togridan togri bogliq deyishga asos bor.
3.3. ZARBA BERISH TEXNIKASINI SHAKLLANTIRISHDA HARAKATLI OYINLARDAN FOYDALANISH SAMARADORLIGI.
Voleybolda sakrab tor ustidan zarba berish texnikasi orta muraqqab harakat malakalari tarkibiga kirsada, ushbu malakani eng yosh voleybolchi bolalarda dastlab orgatish bosqichidan boshlab amalga oshirish barcha mutaxasislar tomonidan tan olingan.
Olimlarning fikriga kora, masalan, 3 zonadan 4 zonaga uzatilgan topni togri zarba berish turli tayyorgarlik va yoshga ega voleybolchilarda turliga bolishi mumkin. Ular bu borada ozlarining test mashqlaridan foydalanishni tavsiya etadilar.
Jumladan, 11 yoshli bolalar 4 zonaga uzatilgan topni 10 imkoniyatdan 3 ta zarbani tor ustidan otkazsalar «5» baho, 2 ta zarba «4» baho, 1-ta zarba «3» baho va 0 «2» baho, 12 yoshli bolalarda 4-ta zarba «5», 3-ta «4», 2-ta «3», 1-ta «2» baho deb belgilab berganlar.
Biz oz tadqiqotimizda ham aynan shu test mashklaridan foydalandik. 3.2.1-3.2.2- jadvallarda nazorat va tajriba guruhlarida zarba berish boyicha otkazilgan test natijalari aks ettirilgan.
Tajribadan avval otkazilgan tadqiqot natijalariga kora nazorat guruhidagi bolalarda ham, tajriba guruhidagi bolalarda ham zarba berish korsatgichlari soni boyicha yuqorida qayd etilgan mualliflar korsatgichlaridan farq qilmagani korinib turibdi.
Chunonchi, nazorat guruhida zarba berish soni 2,4 martani, texnikasi esa 3,2 deb baholanganligi kuzatayotgan bolsak, bu korsatgichlar tajriba guruhida ham 2,5 va 3,0 deb baholandi.
Demak, ortadagi farq deyarli katta emas, balki tajriba guruhidagi bolalarda zarba texnikasi yanada pasroq raqam bilan baholangan. Ammo, pedagogik tajriba yakunida olingan natijalar masalaga yaqqol oydinlik kiritdi va mashgulotlar jarayonida ixtisoslashtirilgan harakatlardan foydalanish zarba texnikasini qanchalik samarali shakllantirish mumkin ekanligini namoyish etdi.
Jumladan, agar nazorat guruxida zarba berish soni va uning texnikasi hammasi bolib muvofiq ravishda 3,2 marta va 3,6 deb baholangan bolsa, tajriba guruhida ushbu korsatgichlar tajribadan song 4,8 va 5,8 deb baholandi.
3.2.2.-jadval
Nazorat va tajriba guruhlarida zarba berish texnikasini harakatli oyinlar yordamida shakllantirish samaradorligi
Nazorat guruhi n-12
Tajriba guruhi n-12
Guruxlar
|
10 imkoniyatdan zarba berish
|
Soni
|
Texnikasi
|
Nazorat
|
2,4
3,2
|
3,2
3,6
|
Tajriba
|
2,5
4,8
|
3,0
5,8
|
Binobarin, pedagogik tajriba davomida mashgulotlarda qollanilgan harakatli oyinlar zarba berish soni va texnikasiga ijobiy tasir korsatganligi isbatlandi. Demak, yosh voleybolchilarni tayyorlashda va xususan sport mahoratini shakllanishida maxsus ixtisoslashtirilgan harakatli oyinlarni tanlab olish va mashgulotlar jarayonida qollab borish shu jarayonlarni samarali shakllantirish imkonini berar ekan.
Jismoniy tarbiya darslarida voleybol sport turini texnikasini orgatishda qoyidagi quyidagi maxsus tanlab olingan harakatli oyinlardan foydalandik.
Uzat-otir» (1 rasm).
Tayyorgarlik. Oyinchilar teng 2 jamoaga bolinib, alohida ketma-ket (kolonna) bolib joylashadilar. 2 ta boshlovchi oyinchi kolonnalarga 2 m oraligida qarama-qarshi joylashadilar.
Oyin mazmuni. Murabbiyning signali bilan boshlovchilar topni ikki qollab yuqoridan kolonnalarga birinchi turgan oyinchilarga uzatadilar.
Birinchi turgan oyinchilar topni boshlovchilarga yuqoridan ikki qollab (chamasidan) aniq uzatadilar va song otiradilar.
Keyin 2-chi, 3-chi va hokazo oyinchilar shu mashqni qaytaradilar. Oxirgi turgan oyinchi topni uzatib utirgandan song, oyin yana boshidan qaytariladi.
Oyin qoidasi. Top faqat navbat bilan uzatiladi. Uzatish texnikasi voleybol qoidasi doirasi ijro etiladi.
Oyin 5 marta qaytariladi.
Topni tushirmasdan boshlovchiga aniq uzatgan birinchi jamoa golib deb topiladi.
29-rasm.
2 m
«Top uzatish estafetasi» (2-rasm).
Tayyorgarlik. Oyinchilar teng 2 jamoaga bolinib, alohida 2-ta shirengada 3 m oraligida bir-biriga qarama karshi joylashadi.
Oyin mazmuni. Murabbiyning signali bilan shirengada birinchi turgan 2 juft oyinchi oldinga yon tomoni bilan olinga harakatlanib bir-biriga top uzatadilar va mashq belgilangan 18 m li sharragacha bajariladi. Oyinchilar marraga yotib kelganidan song, top navbatda turgan oyinchilarning biriga uzatiladi. Oyin shu tarzda 5 marta qaytariladi
Qaysi jamoa oyinchisi koproq xatoga yol qoysa, shu jamoa maglub deb topiladi.
30-rasm.
3. «Turli balandlikda osilgan toplarga sakrab zarba ber».
Oyin mazmuni: Ishtirokchilar 3-4 metr oraligida bir kolonna bolib, sekin yuguradilar va har hil balandlikda osilgan toplarga zarba beradilar.
31-rasm.
Xulosalar
Mavzu doirasida tahlil etilgan ilmiy va uslubiy adabiyotlardan shu narsa ayon boldiki, 5-9 sinf oquvchilarini voleybol topini boshqarish texnikasiga orgatishda, ularning texnik mahoratini shakllantirishda maxsus ixtisoslashtirilgan harakatli oyinlarning amaliy ahamiyati beqiyosdir.
Voleybolchilar texnik tayyorgarligini rivojlantirishda harakatli oyinlar samaradorligi, ularning ahamiyatini aniqlashga qaratilgan savolnoma natijalariga kora, respondent jismoniy tarbiya oqituvchilari va murabbiylarning aksariyat qismi texnik tayyorgarlik jarayonida harakatli oyinlarning ijobiy ahamiyatini togri baholay olmadilar. Demak, ularning professional faoliyatida harakatli oyinlardan foydalanish maromida emas va bu masalaga etarliga urgu berilmasligi kuzatildi.
Tadqiqot davomida ishtirok etgan oquvchilarning texnik tayyorgarligi talablarga javob bermasligi kozga tashlandi.
Pedagogik tajriba natijalari 5-9 sinf oquvchilarini voleybol topini boshqarish texnikasiga orgatishda maxsus ixtisoslashtirilgan harakatli oyinlarning samarali ekanligini isbotlandi va qisqa muddat davomida (8 oy) top uzatish va zarba berish aniqligi hamda texnikasi qanchalik keskin shakllanishi mumkinliga namoyish etdi.
Topni «Uzat-otir», «Top uzatish estafetasi» va «Turli balandlikda osilgan toplarga sakrab zarba ber» kabi harakatli oyinlar 5-9 sinf oquvchilarini voleybol topini boshqarish texnikasiga orgatishda umumiy jismoniy tayyorgarligini oshirishda ota samarali vosita ekanligini isbotlab berdi.
Yuqorida qayd etilgan maxsus harakatli oyinlarni voleybolchilar mashgulotlariga tadbiq etish ularning texnik tayyorgarligiga ijobiy tasir etishga kafolat beradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROYXATI
1.Ozbekiston Respublikasi Konstitustiyasi - T.: Ozbekiston, 1992.-44 b.
2.Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. T.: Ozbekiston, 1994.-300 b.
3.Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yoq //Muloqot. T.:, 1998.- №5. -B.1-6.
4.Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. – T.: O’zbekiston, 1997. – 326 b.
5.Karimov I.A. O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining XIV sessiyasi materiallarini talim muassasalarining oquv dasturlariga kiritish togrisida. T.,1999. 15 b.
6.Ozbekiston Prezidentining Ozbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamgarmasini tuzish togrisida”gi // Xalq sozi.-2002.-24 oktyabr.
7.Ozbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining Ozbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamgarmasi faoliyatini tashkil etish togrisida”gi // Xalq sozi.-2002.-31 oktyabr.
8.Ozbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining Ozbekistonda jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish chora-tadbirlari togrisida”gi // Xalq sozi.-1999.- 27 may.
9.Ozbekiston Respublikasi Jismoniy tarbiya va sport togrisida”gi qonuni //Xalq sozi.- 2000. 28 may.
10.Barkamol avlod Ozbekiston taraqqiyotining poydevori. T.: Shark,1998. - 63 b.
11.Ozbekiston Respublikasi Talim togrisida”gi qonuni. // Turkiston.- 1997. - 1 oktyabr.
12.Abdullaev U. «Xalq oyinlari milliy sport turlarini tiklash va aholini jismoniy tarbiyalashda ulardan keng foydalanish usullari» mavzusiga bagishlangan jumhuriyat milliy-amaliy anjumanining tezislari. 19-20 aprel 1991 yil 1-qism, B-12-15.
13.Abdumalikov R., Abdullaev A. Xalq milliy o’yinlari mazmunida ma’aviyat asoslari. T.: 1995. – B.14.
14. Ayrapetyanst L.R., Godik M.A. Sportivnыe igrы. Toshkent, Ibn Sino, 1991.
15. Ayrapetyanst L.R., Voleybol. ZAR QALAM, T. 2005 y. 240 b.
16.Bagen M.M. Obuchenie dvigatelnыm deystviyam. M.:Fizkultura i sport. 1985.-192 b.
17. Bayirbekov M. Pedagogicheskiy kontrol spestializirovannыx nagruzok prыjkovoy napravlennosti voleybolistov vыsshey kvalifikastii v sorevnovatelnoy i trenirovochnoy deyatelnosti, Avtoref. k.p.n., T., 2002 g., 23 s.
18. Bashkirov V.F. Profilaktika travm sportsmenov, M, 1987 g., s. 8-41.
19. Begidov B.C., Seluyanov V.M. Metodika silovoy podgotovki dzyudoistov 15-17-letnego vozrasta. JT i PFK, № 5, 1993 g., s. 6-7.
20. Verxoshanskiy Yu.V. Osnovы spestialnoy fizicheskoy podgotovki sportsmenov, M, FiS, 1988 g., 330 s.
21. Garipov A.T. Faktornaya struktura i metodika skorostno-silovoy podgotovki yunыx voleybolistov, Avtoref. diss.k.p.n., M., 1990 g., 23 s.
22. Godik M.A. Kontrol v prostesse sportivnoy trenirovki, V kn. «Podgotovka futbolistov», M., 1977 g., s. 18-29.,
23. Godik M.A. Pedagogicheskie osnovы normirovaniya i kontrolya sorevnovatelnыx i trenirovochnыx nagruzok, Avtoref. diss. D.p.n., M., 1981 g., 42 s.
24. Jeleznyak Yu.D. Yunыy voleybolist, M., 1988 g., 190 s.
25. Jeleznyak Yu.D. Sportivnaya orientastiya i otbor (Voleybol. Uchebnik dlya IFK), M., FiS, 1991 g., s. 122-129.
26. Jeleznyak Yu.D., Ivoylov A.V. Voleybol (Uchebnik dlya IFK), M., FiS, 1991 g., 239 s.
27. Zastiorskiy V.M. Sportivnaya metrologiya, M., 1982 g., 256 s.
28. Zuoza Aurelius-Kazis Kazevich Vliyanie stelenapravlennыx urokov fizicheskoy kulturы s elementami voleybola na povыshenie urovnya fizicheskoy podgotovlennosti mladshix shkolnikov, Avtoref. diss. k.p.n., Minsk, 1989 g., 20 s.
29. Ivoylov A.V. Voleybol, Uchebnik dlya ped. institutov, Izd-e 3-e, pererab., Minsk. VSh, 1985 g.t 261 s.
30. Kerimov F.A. Sport kurashi nazariyasi v usuliyati, T., 2001 y., 286 b.
31. Kondak N.N. Razvitie prыjkovoy vыnoslivosti u voleybolistov na osnove modelirovaniya otvetnыx reakstiy organizma, Avtoref, diss.k.p.n., Kiev, 1985 g., 26 s.
32. Matveev L.P. Osnovы obщey teorii sporta i sistemы podgotovka sportsmenov. Kiev, 1999 g.. 318 s.
33.Rixsieva A.A., Nasriddinov F.N., Rixsiev A.I. Fizicheskoe sostoyanie shkolnikov i sportivnoy molodeji. T.: Ibn Sin, 1992.-152s.
34. Naraliev M.A. Faktornaya struktura i metodika sover-shenstvovaniya skorostno-silovoy podgotovlennosti voleybolistov, Avtoref. diss. k.p.n., M., 1987 g., 23 s.
35. Nasimov R.S. Kompleksnaya ostenka texniko-takticheskoy podgotovlennosti yunыx voleybolistov 10-17 let, Avtoref. k.p.n., M., 1990 g., 23 s.
36.Usmonxodjaev T., Xujaev A. Harakatli o’yinlar, 1992, B.3-4.
37.Usmonxodjaev T.S. Nauchno-pedagogicheskie osnovы fizicheskogo sovershenstvovaniya detey v svyazi s ix dvigatelnoy aktivnostyu. Avtoref.diss. ...dok.ped.nauk. – Tashkent, 1995. – 49s.
38. Osnovы upravleniya podgotovkoy yunыx sportsmenov, (pod red. Nabatnikovoy M.Ya.), M., 1982 g., 280 s.
39. Piloyan R.A. Nachalnыy etap v mnogoletney podgotovke borstov, Uchebnoe posobie, Malaxovka, 1991 g., 81 s.
40. Platonov V.N. Podgotovka kvalifistirovannыx sportsmenov, M., FiS, 1986 g., 284 s.
41. Platonov V.N. Obщaya teoriya podgotovki sportsmenov v olimpiyskom sporte, Kiev, 1997 g., 584 s.
42. Titar V.A. Fizicheskaya podgotovka. Voleybol, Uchebnik dlya institutov fizicheskoy kulturы, M., FiS, 1991 g., s. 160-165.
43. Topыshev O.P., Belyaev A.V., Fomin E.V., Kasmaliev O.S. Dinamika fizicheskoy podgotovlennosti voleybolistov v podgotovitelnom periode. TiPFK, № 3, 1988 g., s. 54-56.
44. Filin V.P. Teoriya i metodika yunosheskogo sporta, Uchebnoe posobie dlya IFK i TFK, M., 1987 g.
45. Fomin E.V. Issledovanie faktorov opredelyayuщix vzaimosvyaz fizicheskoy i texnicheskoy podgotovki voleybolistov, Avtoreferat, VNIIFKa, M., 1980 g., 26 s.
46. Fomin V.E. Vzaimosvyaz fizicheskoy podgotovlennosti i texniki napadayuщego udara v voleybole, TiPFK, № 9, 1985 g.,s.11-13.
47. Fomin E.V. Spestialnaya fizicheskaya podgotovka yunыx voleybolistov. Metodicheskaya razrabotka dlya studentov GЦOLIFKa, M., 1986 g., 41 s.
48. Salamov R.S. «Sport mashg’ulotlarining nazariy asoslari» O’zDJTI. Nashriyot matbaa.T-2005.
49.Salomov R. Sovershenstvovanie obrazovatelnogo prostessa podgotovki bakalavrov po napravleniyu «Fizicheskaya kultura i sport». Avtoref.diss…dokt.ped.nauk. Tashkent. – 2003g’38 s.
50. Salamov R.S; Yunusova Yu.M. «Jismoniy tarbiya nazariya va usuliyati» O’quv qo’llanmasi. O’zDJTI. Tip.T-1997.
Seytxalilov E.A. Pedagogicheskie osnovы ozdorovitelnoy napravlennosti uchebno-vospitatelnogo prostessa v obщeobrazovatelnыx shkolax Uzbekistana. Diss.nauch.dok. dok.ped.nauk. Tashkent, 2000 – 60 s.
51.Seytxalilov E.A. Ta’lim sifati ustuvorligi - o’zgarmas talab. //Fan-sportga T. 2004 - № 1 – b. 20g’24 .
52.Yunusova Yu.M. Organizastiya i metodika fizicheskoy kulturы v obщeobrazovatelnыx shkolax respubliki Uzbekistana.- T.:2002. 120 s.
53.Yarmulnik D.N., Faktorovich L.M., Usmanov X.A. Metodicheskaya razrabotka po obrabotke eksperimentalnыx dannыx.- T.: 1989.g’ 44 s.
MUNDARIJA
Kirish
|
3
|
I Bob.
|
Muammoning o’rganilganlik darajasi
|
6
|
1.1.
|
5-9 sinf o’quvchilariga voleybol dars o’tkazish uslubiyati
|
6
|
1.2.
|
Yosh voleybolchilarni tarbiyalashda texnik tayyorgarlikning mohiyati, mazmuni va xususiyatlari
|
11
|
1.3.
|
Holatlar va harakatlanish, dastlabki holatlar
|
16
|
1.4.
|
To‘p uzatish
|
18
|
1.5.
|
To’pni o’yinga kiritish texnikasi
|
22
|
1.6.
|
Hujum zarbalari
|
25
|
1.7.
|
Himoya texnikasi
|
27
|
1.7.1.
|
To‘pni qabul qilish
|
27
|
1.7.2.
|
To‘siq qo‘yish
|
30
|
1.8.
|
To’pni pastdan qabul qilishni takomillashtirish mashqlari
|
32
|
1.9.
|
Yosh voleybolchilarning jismoniy tayyorgarlik
|
35
|
II Bob.
|
Tadqiqotning uslubiyati, pedagogik tajribaning mazmuni va tashkil qilish tartibi
|
46
|
2.1.
|
Tadqiqot uslublari
|
46
|
2.2.
|
Ilmiy adabiyotlar manbalarini tahlil qilish va amaliy tajribalarni umumlashtirish
|
46
|
2.3.
|
Test mashqlari
|
46
|
2.4.
|
Pedagogik kuzatish va nazorat testlari
|
47
|
2.5.
|
Pedagogik tajriba
|
47
|
2.6.
|
Matematik statistika uslublari
|
48
|
2.7.
|
Tadqiqotning tashkil qilinishi
|
48
|
III Bob.
|
Tadqiqot natijalari va ularni taxlili
|
49
|
3.1.
|
Voleybol sport turini texnik tayyorgarlikni shakllantirishda harakatli o’yinlardan foydalanish samaradorligi (jismoniy tarbiya o’qituvchilari va murabbiylar nigohida)
|
49
|
3.2.
|
Voleybol to’pini uzatish texnikasini shakllantirishda harakatli o’yinlardan foydalanish samaradorligi
|
52
|
3.3.
|
Zarba berish texnikasini shakllantirishda harakatli o’yinlardan foydalanish samaradorligi.
|
56
|
Xulosalar
|
60
|
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
|
61
|
Dostları ilə paylaş: |