Jahon arxivlari tarixi

Kurs ishining maqsadi va vazifalari: arxivlarni davrlashtirish haqida atroflicha ma’lumot berish va ularning muammolarini o‘rganish.
Ushbu maqsadni amalga oshirishda quyidagi vazifalar belgilandi:

• 
  Arxiv tashkilotlarida hujjatlar va fondlarni davrlashtirish, ularga oid kamchiliklar va muammolarni o‘rganish;
  
• 
  Davrlashtirish borasidagi amalga oshirilgan ishlarni o‘rganish;
  
• 
  Davrlashtirish borasida horijiy davlatlar tajribasini oʻrganish;
  
• 
  Jahon mamlakatlari arxivlarini davrlashtirilishi.
  

Kurs ishining ahamiyati. Turli manba va adabiyotlarni tahliliy solishtirish va qiyoslash vositasida arxiv ishini o‘rganish, jahonning rivojlangan mamlakatlaridagi davrlashtirish tizimi haqida to‘liq va batafsil ma’lumotlar beriladi.
Kurs ishining tuzilishi va hajmi. Kurs ishi kirish, ikkita bob, to‘rtta paragraf, xulosa hamda foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. Kurs ishining umumiy hajmi – 35 bet.

I Bob. Arxivlarni davrlashtirish tushunchasi va muammolari.
1.1Arxiv hujjatlarini davrlashtirish tushunchasi.
Davrlashtirish – bu tarixni alohida, boshqarilishi mumkin bo'lgan nomli bloklar yoki davrlarga toifalash jarayoni. Bu davrlar tarixchilarga tarixiy hodisalarni tahlil qilish va izohlash uchun asos yaratish orqali voqealar, tendentsiyalar va rivojlanishlarni tartibga solish va tushunishga yordam beradi.
Arxiv fondlari va hujjatlarini davrlashtirish esa ularni qaysi davrga tegishli ekanligiga qarab guruhlash tushuniladi. Ular o‘sha davrga oid maxsus guruhlarga ajiratib maxsus harflar bilan belgilanadi.
Arxivlarni davriylashtirish deganda ma’lum vaqt davrlari yoki tarixiy davrlar asosida tarixiy yozuvlar va hujjatlarni tashkil etish va turkumlash tushuniladi. Ushbu amaliyot arxiv materiallarini voqealarning xronologik ketma-ketligi, boshqaruv va jamiyat rivojlanishiga ko'ra tizimli joylashtirish imkonini beradi.
Arxivlarni davriylashtirish bir qancha muhim maqsadlarga xizmat qiladi:

1. 
   Foydalanish imkoniyati va tadqiqot: Hujjatlarni tarixiy davrlar boʻyicha
   

guruhlash orqali tadqiqotchilar, tarixchilar va keng jamoatchilik maʼlum muddatlarga tegishli yozuvlarga osonroq kirishlari va oʻrganishlari mumkin. Bu tarixiy voqea va jarayonlarni tadqiq qilish, tahlil qilish va izohlashni osonlashtirishga yordam beradi.

2. 
   Kontekstni tushunish: Arxiv materiallarini davriylashtirish orqali tegishli
   

tarixiy kontekstda joylashtirish turli davrlarning ijtimoiy, siyosiy va madaniy dinamikasini yanada kengroq tushunish imkonini beradi. Bu maʼlum vaqt oralig'ida sodir bo'lgan voqealar va voqealarning o‘zaro bog‘liqligini o‘rganish imkonini beradi.

3. 
   Saqlash va texnik xizmat ko'rsatish: Davrlarga ajratish arxiv
   

kolleksiyalarini tarixiy davrlarga ko‘ra tuzib, saqlash va saqlashga yordam beradi. Bu arxivchilar va saqlovchilarga materiallarni samarali boshqarish va himoya qilishda yordam berishi mumkin.

4. 
   Ma'muriy samaradorlik: Davrlar bo‘yicha arxivlarni tashkil etish arxiv
   

muassasalarida maʼmuriy samaradorlikka hissa qo'shishi, tarixiy hujjatlarni kataloglash, indekslash va qidirishni osonlashtirishi mumkin.
Arxiv davriylashtirish ko'pincha siyosiy o'tishlar, rejim o‘zgarishlari va ijtimoiy o'zgarishlar kabi muhim tarixiy bosqichlarga mos keladi. Oxir oqibat, arxivlarni davriylashtirish tarixiy yozuvlarni saqlash, tartibga solish va ulardan foydalanishni ta'minlashda hal qiluvchi rol o‘ynaydi, bu turli xil tarixiy hikoyalar va tajribalarni o‘rganish va sharhlash imkonini beradi.¹
Arxivlarni davrlashtirish bevosita tarixni davrlashtirish bilan bogʻliq. Davrlashtirish borasida dastlab XVII asrda italiyalik olimlar yago fikrni ilgari surgan. XX asrga kelib tarixni quyidagicha davrlashtirishdi.
O‘zbekiston tarixida esa davrlashtirish odatda quyidagicha ifodalanadi:

•