|
Жаҳон санъати тарихиjahon sanati tarixiЖАҲОН САНЪАТИ ТАРИХИ
133
yuqoridagi narsalar Astraxandan topilmasa, ularni O‘rta Osiyodan keltirish va
o‘zbeklarni bu ishga o‘zbeklarni jalb etish zarurligi ta’kidlandi. Podsho
farmoniga muvaffik yuqoridagi narsalar, Maskva yaqinidagi Izmaylov
kishlogiga tajriba uchun eqildi. Lekin bu ekinlar bu yerda yaxshi usmadi. Keyin
Orenburgga xorazm chigiti hisobiga paxta eqilganligi ma’lum lekin eqilgan
paxtani sovuk pishib yetilmagan. Shayboniylar davrida hunarmandchilik bir
muncha rivojlangan, bu davrda qurol-yarog, misva jez idishlarni yasash,
takimachilik, kagoz, sovun ishlab chikarish, uymakorlik buyumlarini ishlab
chikarilgan, misgarlar kucha, lagan, kazonlar va butun bir kuy gushti sigadigan
patnislar yasaganlar.
XVI asrda O‘rta Osiyoda qurol aslaxalar katorida miltik va tup ishlatilishi
rasm bo‘lgan. Tosh uymakorligi rivojlangan, bu davrda Samarqandlik ustalar
zur mahorat ko‘rsatganlar. Bundan tashqari Samarqand atrofida yozuv kagozi
tayyorlaydigan ustaxonalar bo‘lgan va "Miribraximiy", "Sutoniy"nom bilan
mashhur bo‘lgan a’lo sifatli Samarqand kagozlari chikarilgan va boshqa
mamlakatlarga chikarilgan. XVI asrda suv tegirmoni moyjuvozlarni kuyligi
hunarmandchilikni rivojlanishini ko‘rsatadi. Hatto manbalarda XVI asrda
hunarmandchilikni 60 dan ortik to‘g‘ri bo‘lganligi ko‘rsatilgan.
XVI-XVII asrlarda Movarounnaxrda ma’naviyat dunyosi namoyondalari
maydonga keldi va jahon madaniyati xazinasiga munosib ulush kushdi.
Zayniddin Maxmud Vosifiy- 1485 yilda tugilgan va 1512 yilgacha Xirotda
yashadi, so‘ng O‘rta Osiyoga keladi. Vasifiy ijodi kichik-kichik kizikarli
latifalar tuplamidan iboratdir. Vasifiy ijodida saroy ishlari asosiy urin tutadi.
Bundan tashqari, noma’lum mualif tomonidan yozilgan XVI asrning birinchi
yarmida "Nusratnoma", Muhammad Solixning "Shayboniynoma dastonlari,
Bobo‘rning "Boburnoma" asarlari, 1593 yilda Axmad Roziyni "Etti iklim",
mutribiyni dunyo xaritasi ilova kilingan "Tazkiroti shuaro"si shu davrlarda
yozilgan. Tibbiyot sohasida 1541 yilda Muhammad Xusayn Ibn al Mironi ar
Samarqandiyni dorishunoslikga oid dorivor o‘simliklar haqidagi asarlari katta
ahamiyatga egadir. Yana shu davr mashhur tarixchisi Sharofiddin Ali Yazdiyni
"Zafarnomasi" O‘zbek tiliga tarjima kilinadi. Shuningdek Ulug‘bekka
bagishlangan "Muntaxabi jome va tovorixi shoxiy" degan asari xam o‘zbek
tiliga ugirildi. XVI asrda hattotlik san’ati rivojlandi, Sulton Ali Mashxadiy, Mir
ali Xiroviy osh Shakobiylar xusnixat ustalari edi. Bundan tashqari, qurilish
inshoatlari, karvon saroylar, xammom va savdo rastalari kurila boshladi.
Masalan: Buxoro shahri kalin, balandligi 10 metr devor bilan o‘raldi. Mir arab
madrasasi, Xo‘ja Zayniddin masjidi, Buxoro va Toshkentdagi, Kukaldosh
madrasalari kurildi. Abdulxon madrasasi (1652) Anushaxon xammomi, Arab
Muhammad madrasasi va boshqalar. 16 asrda Abulgoziy Bahodirxon davrida
|
|
|