|
Жаҳон санъати тарихиjahon sanati tarixiЖАҲОН САНЪАТИ ТАРИХИ
136
rivojlangan. Samarqand va Buxoroda 60 dan ortik hunarmandchilik turlari
bo‘lgan. Hunarmandlar o‘z uyushmalariga ega bo‘lib, ular arabcha "Kasaba"
(olmok, ishlab topmok) termini bilan atalgan.
XVII asrda esa hunarmandchilik fakat shaharlardagina emas, balki naturol
xujalikni rivojlanishi sababli kisholoklarda xam taraqqiy etdi. Tukimachilik
bilan bog‘liq bo‘lgan ip igirish gazlamalar tayyorlash, tayyor kiyimlar tikish
rivojlangan, kulolchilikni 2 tari: Kasogarlik va kuzagarlik rivojlangan. Bu davr
xanarmandchiligida metal va yog‘ochga ishlov berish, yog‘och va ganya
o‘ymakorligi san’ati xam rivojlangan.
XVIII-XIX asrlar hunarmandchilikda tukimachilik yetakchi tarmok
bo‘lgan. Tukimachilikni ip igirish, matolar tukish, tayyor kiyimlar tikish,
gilamchilik sohalari rivojlangan. Buxoroni Zarbof tonlari, smarkandning ipak
buyumlari, Shahrisabzning iroki duppilari mashhur bo‘lgan. Bu davr
kulolchiligida turli gul va usimliklar tasviri, giometrik nakshlar, turli hayvonlar,
kushlar, xashoratlar tasvirlangan kasogarlik rivojlangan. Buxora amirligida
temirchilik (temirchi ustalar chilangarlar), misgarlik, chuyan kuyish.
Shayboniy xukumdorlar xam me’moriy inshoatlar barpo etdilar. Bu davrda
Samarqand yaqinida Shayboniyxon tamonidan Zarafshon daryosi ustiga
qurilgan kuprik suv ayirgich qurilishi 1515-1516 yillarda Shayboniyxon
madrasasi va masjidi qurilgan. Toshkentda Borokxon madrasasi (hozirgi Xasti
Imom), Abdullaxon 2, davrida: 1001 ta rabot va sardobalar qurilgan. Kukaldosh
madrasasi, karshisidagi Abdullaxon madrasasi, Nomozgox (Kuktumbaz)
machiti, Madarxon, Oynasha oyim, Govkushon madrasalar, tim va tokilar
(yopik bozor va savdo rastalari) Toki Zargaron, Toki Sarrafon, Toki kitob
Frushon, Toki Telpak furushon, Abdullaxon tilikabilar barpo etildi.
Ubaydullaxon davrida Buxoroda memoriy inshoatlar: Mir arab marrasasi 1535-
36 yillarda, Adbulaziz davrida koshinli xonokax, Masjidi Kalon 1540-1541
yillarda kurildi.
Ashtarxoniylar davrida xam memoriy obidalar ko‘rish davom ettirildi.
Buxoroda davlat Nadir Devonbegi tamonidan masjid madrasadan iborat
me’moriy majmua Labi Xoviz barpo etildi.
Samarqandda Yalangtushbiy mablag‘i hisobiga 2 ta:
1) Sherdor madrasasi 1661 yilda barpo etilgan bo‘lib, Ulug‘bek madrasasi
ruparasidadir. Madrasa peshtokida quyosh va uljaga intilayotgan 2 ta sher
tasvirlangan; 2) Tillakori madrasasi, unda bino bezatilishida juda kup oltin
ishlatilganligi uchun "Tillakori" (oltin kadalgan) deb atalgan. Bu madrasa Juma
masjidi vazifasini xam bajargan.
Buxoro amirligi me’morchiligida XVIII-XIX asrlar uziga xos davrlar
hisoblangan. Buxoroda Domullo Tursunjon (1796-1797) madrasasi, Hudoydot
|
|
|