Жаҳон санъати тарихи
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
| ЖАҲОН САНЪАТИ ТАРИХИ
44 XIII-XV asrlarda mavjud bo‘lgan rangtasvir asarlari asosan devoriy suratlar bo‘lib, o‘sha davrda ijod qilgan rassomlar mahoratidan dalolat berib turadi. XIV asr Novgorod monumental rangtasvirlaridagi yorqin shaxslardan biri bu o‘sha davrda Vizantiyadan Rusga kelib ijod qilgan musavvir Feofan Grekdir. U Vizantiya tasviriy san’ati an’analarini yaxshi, chuqur egallagan holda, Rus san’atidagi izlanishlar bilan uyg‘unlashtirishga erishdi. Feofan Grek asarlaridan bizgacha juda kam namunalari yetib kelgan. Uning Novgoroddagi Spas- Preobrajenskiy soboridagi devoriy suratlari mashhurdir. Feofan Grek keyingi Rus san’ati taraqqiyotida muhim rol o‘ynadi. 1147 yilda Moskva shahriga asos solindi. U dastlab kichik bir knyazlikning markazi bo‘ldi, atrofi jarlik bo‘lib yog‘och devorlar bilan o‘ralgan tepalikda joylashgan edi. Moskva me’morchiligining namunalari unchalik ko‘p saqlanmagan. Saqlanganlarining aksariyati XIV asr ikkinchi yarmi va XV asrga taalluqlidir. Me’morchilik yodgorliklari asosan shahar chekkalarida saqlanib qolgan . Tasviriy san’at namunalari ko‘proq miniatyura, ikona va devoriy suratlar tarzida uncha ko‘p bo‘lmagan miqdorda bizgacha yetib kelgan. Adabiy manbalarda ham shahar ibodatxonalari hamda qasrlar devoriy suratlar bilan bezatilganligi haqida ma’lumotlar bor. Moskva tasviriy san’ati taraqqiyotida rassom Feofan Grek muhim o‘rin egallaydi. U taxminan 1395 yilda, devoriy surat va ikonalar ishladi. Blagoveщenskiy sobori ikonastasining ikkinchi yarmi uning qalamiga mansubdir. Bu yerda uning shogirdlari ham ishlaganlar. Ular orasida qadimiy Rus rassomi Andrey Rublevning nomini ham uchratamiz. Bu sobordagi ikona va suratlar Andrey Rublev ijodining ilk namunalari hisoblanadi. Shu asarlarda A.Rublev ijodining o‘ziga xos xususiyatlari sezilib turadi. Bular orasida ”Cho‘qintirish” kompozitsiyasi, ”Ierusalimga qochish” asarlari diqqatga sazovordir. A.Rublevning muhim asarlaridan biri Vladimirdagi Uspenkiy soboriga ishlangan devoriy suratdir. ”Taqvodorlarning jamiyatga yurishi” surati bular ichida alohida ahamiyatga ega bo‘lib, A.Rublevning yuksak mahorati va G‘oyaviy pozitsiyasini namoyon etadi. Zvenegoroddan topilgan Spas surati va Arxangel Mixal ikonasi ham uning ijodiga mansubdir. Rassomning eng mashhur asari Troitsk soboriga ishlangan ”Uch farishta” surati hisoblanadi. Hozir bu surat Tretyakov galereyasida saqlanadi. Bu ikona injilda tasvirlangan voqealarga bag‘ishlangan. Bu asarda diniy obrazlar orqali insoniy poklik, poetik ruh tasvirlanadi. A.Rublev ijodi shu davrdagi Moskva tasviriy san’atidagina muhim o‘rin egallab qolmay, balki o‘zidan keyingi tasviriy san’atga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatdi. |