Jismoniy tarbiya nazariyasi va

5-
 
S
IN
F
 
U
C
H
U
N
 
IS
H
 
R
E
J
A
S
I 
(T
a
x
m
in
iy
) 
,,
T
A
S
D
IQ
L
A
Y
M
A
N
!‘
(I
 
c
h
o
r
a
k
, 
5 
so
at
 
m
is
o
li
d
a
) 
___
- 
so
n
 
ma
kt
ab
 
o
‘q
u
v 
b
o
‘l
im
 
m
u
d
ir
i
=
E
 
'0
X
3 £
t/5 1Л ■<
сз 
о
H
CJ
I s
с
.’й
3 O' 
£
O '
>,
"сл
о
сл
>
О
тз
О
>»
сз
н
с
СЗ
*и
X
.S2 "О
>» S
сл
о о* 
ст сз
<3 е
N
£
S2 £
СЗ СЗ
Q £
сл
> I 1
га ^2 д ад i
> ? б « - = х : с Ё о с ^
сг
- х
о,
а> 
О 03
О 5 5
с 1/1 13
° Е
— СЗ
о с
СЗ
{/) 
о о
С Г J D
сЗ
О Л
сз
to х
s о
>> t 
ГТ сз СЗ 
О X ьо >- Л
>Z 
- г *
О сл
Й £ ' С
Ь о
га
- SP *
? i2 ^
^ *0 Ч-»

СЗ
е? 
.
О 
§• (2
с
,га 
з
. 
h=
. *
- . С
N
-
Я J= <л л J5 
>> Й 
—
г—■
га ^
О 
_
С
ТЗ ад Я х: Я, ’и 
S 
£
><13 о?хз
я
■“
з
■о
m С 
П. ’<Л 
“ •
Я
га
ТЗ С
•С X
сл й>
'С w
Si Л
Р .2
С71
03 X
ад о -
Е J -В
*2 1:3 
о t: ад
4 0 СЗ J“* 
^ сл О
СЗ
■о
£ х
сз £
•= я
S
п 
F
.22 
га °
•
“£* 
. _
=5 
0
С
+"* 
^ X
сз 
«л
£Р 
1 . ’&
^
"Й *Д
сз 
. „ 
« х
р - о* о
(Л — 11
сл 
СГ
+- га 
С
“2
т: Q га
Й О 
- чэ
^ я
га 
хэ
VI
'5 ^
Л сл
£Р °
° -S
сЗ
С
х
сл
СЗ
!—
Г й
сз
сл
С
СЗ
5
х
сл
3
0)
_
X сз 
г2 JH
г~* С
з Е J5
f N
£ СЗ
3
ад
>»
с
СЗ
■а
с
о
>.
сз
>
О X
£ сз
х сг
сл СГ
О о
с о
СЗ —
3 §
t o £Р
з .S
S а
-=
a g
х
X -Ч • -
сл <—
и ? 2
X О Й
С
X
СЗ
ад
X
сл
и< о
'С
г -
СГ
сл
X
о
3
1з
г
-1
ад
О
о
ю
с
а ’си.
Ъ
—
X
+-*
Ё
' С
X
сЗ
"О
о
сз
сз
O' тз
О
m
сз
X
с _d 
га
•а .22
СЗ
'-П
С =
-S сз
х g
— , о
- 
N
О 3
а*
■а 
т,
СХ£
О й
сл
« I g
и, ^ О 
О 
—
х -:
X Х5
сз .Й 
X
^ сл 
X Л
с/5
0)
X
с х
га о
S 
._
!§ 
”5
I--5 ? 2 з -б
zi, •> 
#— hjj V
m
_
Я 3
о р 2
^
с чз tt иГ 3 >• « С
СЗ
Я О
а а - с
с
1Z. с/3
сг ■—
cd
л
_
's 5
Trt
N X
> ’5-
о ? 2 -
о 1
з >
я
О" ТЭ
_ _ 
£ ^ г и ^ ; г
1/1 
9 'о 
га с х- 
га 
О 
> -° - х: 
з
Р
о
о и j
1
1 « 1
^ .а 
“
р
О
3 
X
•с
3 сз
•*- ад
СЗ 
X
ад 
й
с '5-
В  3
^ О X
^
_
СЛ 
сл 
’X
сз ^ СЗ
о , 6 £Р
. 
СЗ 
ч.
сл С
С о
- S 
л -§
_
~Н
5
сп С
С
т з X
я х .52 г
'л сз л -S2
ю 
Р
 Б
ГЧ сЛ О СЗ 
г£
Р -С 
и
*х 2
. -
-Г -с . с
X 2 е X
х х
Ъ сл
1» 2 — 'С
О 
Q*
£ • - и о л
§
Е 
J2 3 га
So w Е — Т=
3 с г я С о
>- 0 4 й Ь
. 
> , я
г -
’75
го о а- 2
В
153

---

uslubchi
,,T A S D IQ L A Y M A N “
5- sinf o ‘quvchilari uchu n yengil atletikadan dars konspekti
№
________________
Vazifalar: 1. Past startdan chiqish texnikasini o ‘rgatish.
2. Balandlikka ,,qadamlab“ sakrashni o ‘rgatish.
3. Chalishtirma qadamlar bilan kichik to ‘pni uzoqqa uloqtirishni 
takrorlash.
Dars o ‘tish joyi — maktab sport maydoni.
Asbob-anjomlar: sakrash ustuni, planka, kichik to ‘plar.
№
M anbalar m azm uni
Vaqti
T ashk iliy-uslub iy
k o ‘rsatmalar
I
Tayyorlov qism
1 2 - 1 5
gacha
D ars frontal usulida
tashkil etiladi
II.
Darsni taslikil qilish:
a) dars vazifasini e ’lon qilish;
b)diqqatni jalb etuvchi mashqlar;
d)yurish: oyoq uchida, oyoq
yon ida, tovonda, od diy, tez
yurish;
e) ohista, o'rtacha yugurishlar;
f) yurish: qatordan, t o ‘rttadan
b o ‘lib ch ap ga(o‘ngga) burilib,
to'rt qator hosil qilish.
U.R.M. 
(asbobsiz)
1. D.H A.T. 
l.Q o 'lla m i yon
tom on bilan tepaga ko'taram iz
2. D.H. 
— oyoqlar yelka
k engligida, q o ‘llar belda.
l.Q o 'lla rn i old tom on bilan tepaga
ko'taramiz. 
2 D.H. 
va muskullarga
U.R.M. 
berish tavsiya kam
b o ‘lm asligi kerak,
Asosiy qism
30
1 30
30
2
5
1
7 —8 m
2 5 - 3 0
M ashqlarning aniq
bajarilishiga e ’tibor
berish,
Qatorda tartibni
saqlash
0 ‘quvchilar orasidagi
m asofa m e ’yorda b o ‘l-
ishni ta ’m inlash, oyoq
uchida k o ‘tariling,
tirsaklarni bukm ang,
kaftga qarang, deb
aytiladi. (M ashqlar
soni 6 —7 tadan.)
l.P a st startdan chiqish texnikasini
o ‘rganish:
a) past startga turishni takrorlash;
b) ,,D iq qat!“ holatini hamda
startdan chiqishni o'rgatish.
10 m
Startga turganda tana
holatiga q o ‘llarning
oldinga va orqaga
q o'yilish i, tiralgan
oyoq lar holati hamda
154

---

2. Yugurib k elib , balandlikka
10 m
ular orasidagi m asofaga
,,qadam lab“ sakrash:
e ’tibor berish.
a) planka ustidan sakrab oshib
Yugurib k elish , depsinib
o'tish;
o'tish ham da tushishda
b) t o ‘g ‘ri va yon dan yugurib k elib ,
harakat texnikasiga
plankaustidan sakrab oshib o'tish
e ’tibor berish.
va depsingan oyoq qa tushish.
C halishtirm a qadarnlarni
3. K ich ik to 'p n i uloqtirish:
10 m
bajarish jarayonida tana,
a) qadarnlarni chalishtirgan hold;
oyoq lar va q o'llar
yurib, 150 g li kichik to'pni orqs
holatiga c ’tibor berish.
tom on ga uzatilgan q o ‘l bilan yelka
Yurak urishi va nafas
ustidan oshirib, u zoq qa uloqtirish.
olishni m e ’yoriga
Y akunlovchi qism
2 —3 m
keltiruvchi mashqlarni
l.S in fn i bir qatorga saflash.
bajarish.
2. Y u g u r ish , y e n g il y u g u r ish ,
yurishga o'tish.
3. D arsgayakun yasash, baholash,
asosiy yutuq va xatolarni so'zlab
berish.
4. U yga vazifa berish
Q aysi sifatning vujudga
k elishiga yordam beradi.
Jism oniy tarbiya bo‘yicha o ‘quvchi!arning darsdan
tashqari ishlarini rejalashtirish
0 ‘q uvchilarning jism o n iy tarbiya b o ‘yicha(ishlari b u tu n
p e d a g o g i k j a m o a t o m o n i d a n o ' t k a z i l a d i , tib b iy x o d im , 
ja m o a tc h i tashkilotlar, o ta -o n alar va otaliq tashkilotlari jalb 
etiladi. U m u m iy rahbarlik m ak tab rahbariyati to m o n id a n , 
amaliyotda esa jism oniy tarbiya o ‘qituvchisi tom onidan olib 
b o rilad i. Bu h o la td a q ilin a d ig a n ish la r rav shan va an iq
rejalashtirilgandagina muvaffaqiyatga erishiladi.
Darsdan tashqari ishlar qator hujjatlar orqali ifodalanadi:
— jism o n iy ta rb iy a b o ‘y ic h a o ‘q itu v ch ilarn in g d arsd an
tashqari ishlarining um um m aktab yillik rejasi;
— ,,Alpomish“ va ,,Barchinoy“ majmuasiga tayyorgarlik va 
m e ’yorlarni topshirish reja-grafigi;
— ommaviy sport tadbirlarining kalendari (tavqim);
— m aktab jism oniy tarbiya jam oasining to'garak mash- 
g ‘ulotlari jadvali;
— t o ‘garaklarning ish rejasi.
Darsdan tashqari ishlar u m um m aktab yillik rejasi va maktab 
jamoasi faoliyatining h am m a yo‘nalishlarini o ‘z ichiga oladi.
155

---

Jismoniy tarbiya bo‘yicha darsdan tashqari
ishlarning yillik rejasi
№
Bajariladigan
ishlar m azm uni
Bajarish
m uddati
Bajarish uchun
javobgar
Bajarilganligi
haqida belgi
1
2
3
4
5
Rejani tuzish ishlarida jism oniy tarbiya jam oasi kenga- 
shining raisi, sinfdan tash q ari ishlar tashkilotchisi, harbiy 
tayyorgarlik rahbari, sinflar metodik birlashmasining raislari va 
boshlang‘ich sinf o'quvchilari, shifokor, har xil klub va bir- 
lashmalar rahbarlari bevosita qatnashadilar.
Reja loyihasi ota-onalar q o ‘mitasining raisi, pedagog-tash- 
kilotchi bilan kelishiladi va b utu n maktab pedagogik jam o a- 
sin in g m u h o k a m a s ig a q o ‘yiladi. B u n d a y h a r t o m o n l a m a
m uhokam adan so‘ng, reja maktab direktori tom onidan tasdiq- 
lanadi va maktab jismoniy tarbiya hayotining qonuni b o ‘lib 
qoladi.
Reja qator b o ‘limlardan iborat b o ia d i. H ar xil maktablarda 
ular turlicha. Rejada quyidagi variantlarning b o ‘lishi maqsadga 
muvofiqdir:
I. M aktabda o ‘tilgan ishlar tahlili va kelgusi o ‘quv yilining 
asosiy vazifalari. Bu b o i i m d a m aktabda omm aviy jism oniy 
ta rb iy a -s o g 'lo m la sh tiris h va s p o rtn i rivojlantirish b o ‘yicha 
erishilgan yutuqlar k o ‘rsatiladi, eng yaxshi sinf, klub, t o ‘ga- 
rak alohida belgilanadi. Erishilgan yutuqlarni yanada rivoj­
lantirish va y o ‘l q o ‘yiIgan kamchiliklarni t o ‘g ‘rilash choralari 
belgilanadi.
II. Tashkiliy ishlar. Bu yerda sinf jism oniy tarbiya tashki- 
lo tch ilarin i saylash, jism o n iy tarbiya ja m o a s in in g hiso bo t- 
saylov yig‘ilishini tashkil etish, uning komissiyasini tuzish, 
faollar va pedagoglar kengashini o ‘tkazish tadbirlari rejalash- 
tiriladi. Tashkiliy ishlarga quyi zvenolarda rejalashtirish masalasi 
kiradi (sinflarda, o ‘quvchilar q o ‘mitasida). Bunga „Eng yaxshi 
sportchi“ sinf ko‘rik-konkursini tashkil etish, jismoniy tarbiya 
faollarini tayyorlash va qayta tayyorlash, j a m o a t c h i - o ‘rga- 
tuvchilar-instruktorlar sinovini o ‘tkazish kiradi.
III. 0 ‘quv ishlari. Bu b o ‘lim quydagilarni o ‘z ichiga oladi: 
ochiq mashg‘ulotlarni tashkil etish, jism oniy tarbiyaning har
156

---

xil m u am m olari b o ‘yicha sinf rahbari uch u n s e m in ar-am a- 
liy o tla rn i o 'tk a z is h ; jis m o n iy ta r b i y a - s o g ‘lo m la s h tir is h va 
ommaviy-sport ishlarini yaxshilash niasalalari b o ‘yicha pedagogik 
kengashni, o ‘qituvchilar uch u n m etodik burchak n i rasmiy- 
lashtirish, ota-onalar uchun ochiq mashg‘ulotlarni tashkil etish.
IV. 0 ‘quvchilarni o ‘quv kun tartibida sog‘lom lashtirish 
tadbirlari. Bu b o ‘limda darsgacha b o ‘lgan gigiyenik gimnas- 
tik anin g o ‘rn in i, v aqtini, jism o n iy d aq iq alar, h a m m a sinf 
o ‘quvchilari bilan tanaffusdagi o ‘yinlarning tartibini aniqiash, 
k u n i u zaytirilg an g u r u h la r ta rb iy ach ilari bilan s e m in a rla r 
o ‘tkazish. Shu boMimda sog‘lomIashtirish kunlarini o ‘tkazish 
ham rejalashtiriladi.
V. ,,Alpomish“ va ,,Barchinoy“ majmuyi b o ‘yicha ishlar. 
Bu bo'lim mazm uniga ,,Alpomish“ va ,,Barchinoy“ majmuyini 
va uning yig'ilish rejasini tuzish, ,,Alpomish“ va ,,Barchinoy“ 
majmuyiga tayyorgarlik va m e ’yorlarini topshirish reja-grafigini 
tasdiqlash, inspektorlik tekshirishini o ‘tkazish kiradi.
VI. Ommaviy sport ishlari. Bu b o ‘limda quyidagi masalalar 
yoritiladi: U JT va sport turlari b o ‘yicha t o ‘garaklarni tuzish, 
t o ‘garak m ashg‘ulotlari va salomatlik guruhi jadvalini tuzish; 
yosh iqtidorli sportchilarni bayram ga y o ‘llash, qatnashishini 
nazorat qilish. Bundan tashqari, ommaviy musobaqalar „U m id
nihollari“ , „Yuguruvchilar k u n i“ k o ‘rik konkurslari, harbiy- 
sport o ‘yinlari, maktab term a komandasining o ‘rtoqlik uchra- 
shuvlari, sport bayramlari va omm aviy chiqishlar kiritiladi.
VII. Yashash joylarida ishlar. Yashayotgan joylarda jismoniy 
ta rb iy a - s p o r t ish la rin i o ‘tk a zish g u ru h la rin i tashkil etish, 
m ash g ‘ulotlar o ‘rnini jihozlash.
V III. Tashviqot-targ‘ibot ishlari. Bu b o ‘limda sport, jis­
moniy tarbiya 
b o ‘y i c h a
m a ’ruzalar, sport kechalari o ‘tkazish, 
kinofestivallar, nishonlar k o ‘rgazmasi, sport mavzularida ijodiy 
ishlar, sport faxriylari va faoliyatdagi sportchilar, m aktabni 
bitirganlar bilan uchrashuv, devoriy gazeta, rasmlar k o ‘rgaz- 
masi, bullutenlar, radiogazeta ishlari rejalashtiriladi.
IX. T ib b iy n a z o ra t. B o ‘lim m a z m u n i: tibbiy k o ‘rikni 
o ‘t k a z is h , o ‘q u v e h i l a r n i n g tib b iy g u r u h in i a n i q la s h , bu 
g u ru h la r ishini d o im o tibbiy n a z o ra t qilish, m usobaqa va 
boshqa sport ommaviy tadbirlarni tibbiy t a ’minlashdan iborat.
157

---

X. 
Xo'jalik ishlari. Bu b o ‘Iimda sport inshootlari may- 
donlarini ko'rish va ularni o ‘qituvchilar,otaliq tashkilotlari va 
o 'q u v ch ilar kuchi bilan jihozlash, asbob-anjom larni tayyor­
lash, uyda m ashg'ulot u c h u n sharoit yaratish, k o ‘rgazmali 
qurollar va texnik manbalarni tayyorlash ishlari rejalashtiriladi.
Yuqorida sanab o ‘tilgan tadbirlarni amalga oshirish uchun 
m ak tab rahbariyati t o m o n id a n jav o bg ar shaxs tayinlanadi. 
0 ‘qituvchining vazifasi — rejaning h am m a b o ‘limlarini amalga 
oshirishda bosh-qosh b o ii s h , uning bajarilishini nazorat qilish 
va bu haqda maktab direktorini xabardor qilib turishdan iborat.