Jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Qadimgi Ustrushona tarixi va madaniyati mavzusini interfaol darslarda o‘rganishning bir soatlik dars namunasini interfaol usullardan bizga ko‘proq ma’qul bo‘lgan aqliy hujum usulida taqdim etmoqchimiz.

Aqliy hujum metodini dars jarayonida qo‘llash uchun dastlab quyidagi tavsiyalarni bermoqchimiz. Dastlab, o‘quvchilarning o‘zlarini erkin his etishlariga sharoit yaratib berish. G‘oyalarni yozib borish uchun yozuvtaxtasi yoki varaqlarni tayyorlab qo‘yish. Muammo (yoki mavzuni)ni aniqlash. Mashg‘ulot jarayonida amal qilinishi lozim bo‘lgan shartlarni belgilash. Bildirilayotgan g‘oyalarnin gularning mualliflari tomonidan asoslanishiga erishish va ularni yozib olish. Qog‘oz varaqlarni g‘oya (yoki fikr)lar bilan to‘ldirilgandan so‘ng ularni yozuv taxtasiga osib qo‘yish.

Biz esa dars ta’lim jarayonini loyixalash bosqichi asosida esa qo‘yidagicha tashkillashtirdik.

I – Dars mavzusi: “Qadimgi Ustrushona tarixi va madaniyati”

II- Darsning maqsadi: O‘quvchilarning qo‘yidagi bilim, kunikma va malakalarini egallashlariga erishish.

a) ta’limiy sohada: YOzma manbalarda Ustrushonaning qadimgi va o‘rta asrlar davri tarixining yoritilishi

b) tarbiyaviy sohada: Ustrushona xalqlari madaniyati

v) takomillashuvga yunaltiruvchi ta’lim;

g) o‘quvchilar mustaqil ishlari uchun tavsiya etiladigan badiiy –tarixiy adabiyotlar.

III- Darsda yoritilishi lozim bo‘lgan asosiy tushuncha va atamalar: “Qadimgi Ustrushona tarixi va madaniyati mavzusini interfaol darslarda o‘rganish”.

IV -Dars uchun zarur jixozlar va ma’lumot manbalari, O‘zbekiston xalqlarining o‘rta asrlar davriga oid xaritalar. Ustrushonaning qadimgi davr xaritasi, Dunyo siyosiy haritasi, O‘rta Osiyoning siyosiy haritasi, Ustrushonaning O‘zbekiston tarixida tutgan o‘rniga oid tablitsa, jo‘rta sarlar davlatlari rivojiga oid chizma, plakatlar, tarqatma materiallar, qog‘oz, yozuv qurollari va boshqa narsalar:

Ushbu mavzuni o‘qitishda Klaster «axboratni yoyish» usuli haqida ba’zi fikrlarni bermoqchi edik. Klasterlarga ajratish pedagogik strategiya bo‘lib, u ko‘p variantli fikrlashni o‘rganilayotgan tushuncha (hodisa, voqea)lar o‘rtasida aloqa o‘rnatish malakalarini rivojlantiradi, biror mavzu bo‘yicha o‘quvchilarni erkin va ochiqdan-ochiq fikrlashiga yordam beradi. «Klaster» so‘zi g‘uncha, bog‘lam ma’nosini anglatadi. Klasterlarga ajratishni da’vat, anglash va mulohaza qilish bosqichlaridagi fikrlashni rag‘batlantirish uchun qo‘llash mumkin. U asosan yangi fikrlarni uyg‘otish, mavjud bilimlarga etib borish strategiyasi bo‘lib, muayyan mavzu bo‘yicha yangicha fikr yuritishga chorlaydi¹⁰⁹.

Biror mavzu bo‘yicha klasterlar tuzishdan bu mavzuni mukammal o‘rganmasdan oldin foydalanish maqsadga muvofiq.

Klasterlar tuzish ketma-ketligi:

1. Sinf yozuv taxtasi o‘rtasiga katta qog‘oz varag‘iga «kalit» so‘z yoki gapni yozing.

2. Sizni fikringizcha bu mavzuga tegishli bo‘lgan so‘zlar yoki gaplarni yozing.

3. Tushuncha va g‘oyalar to‘g‘risidagi o‘zaro bog‘lanishni o‘rnatish.

4. Eslagan varianlaringizning hammasini yozing.

Klaster tuzishda guruhdagi barcha talabalarining ishtirok etishi, shu guruh uchun g‘oyalar o‘zagi bo‘lib xizmat qiladi. Misol tariqasida oldi «o‘quvchi vazifasi (identifikatsiyalanuvchi o‘quv maqsadi)» bo‘yicha sinkveyi tuzilgan o‘quv savoliga oid klasterlar tuzishni varianti keltirilgan. (6-rasm).