29
baxolarning o‘zgarishi (oshishi) qabul qilingan. Agar ma‘lum davrda baxolar ikki
marta oshsa, pul ham ikki marta qadrsizlangan deb hisoblanadi.
Chakana
baxolar o‘sishini hisoblash maxsus davlat organlari tomonidan aniqlanadigan baxolar
indeksiga asoslanadi. Baxolar indeksini hisoblashning boshlang‘ich nuqtasi
sifatida (yuz foiz deb) bazis yili olinadi va joriy yilda baxolar o‘zgarishi,
o‘rtacha yillik o‘sish sur‘ati hisoblanishi mumkin. Baxolar indeksi bu joriy yildagi
tovarlar va xizmatlar baxosi yig‘indisi, ya‘ni tovarlar
bozor savati baxosining shu
tovar va xizmatlarning bazis yildagi umumiy baxosi, ya‘ni
bozor savati
baxosiga nisbati sifatida aniqlanishi mumkin. Yuqoridagi fikrni quyidagi
formula orqali ifoda qilish mumkin.
𝐵𝐼𝑗𝑜𝑟𝑖𝑦
=
𝐵𝑆𝑗𝑜𝑟𝑖𝑦
𝐵𝑆𝑏𝑎𝑧𝑖𝑠
Bunda:
𝐵𝐼
𝑗𝑜𝑟𝑖𝑦
-joriy
yilda baxolar indeksi
𝐵𝑆
𝑏𝑎𝑧𝑖𝑠
- bazis yildagi bozor savati baxosi
𝐵𝑆
𝑗𝑜𝑟𝑖𝑦
- joriy
yildagi bozor savati baxosi
Baxolar indeksini hisoblashda iste‘mol tovarlar baxosining indeksi katta
ahamiyatga ega. Baxolar indeksi turli usullarda baxolar
darajasini solishtirishga
imkon beradi. Joriy yildagi baxolar indeksi bazis yildagi baxolar indeksiga
nisbatan oshishi-
inflyatsiya deb nomlansa, ― Baxolar darajasining oshishi‖dan,
baxolar
indeksining
kamayishideflyatsiya ya‘ni baxolar
darajasining
kamayishidan dalolat beradi.
Shuni ta‘kidlash
kerakki,
bu
usul
hamma
vaqt
ham
masalan
inflyatsiyaning o‘sish sur‘atlari yuqori (har kuni, oyda o‘zgarib boradigan )
bo‘lsa, qulay hisoblanmaydi. << 70 lar qoidasi >> aholi jamg‘armalarining,
real yoki milliy maxsulot hajmining ikki marta oshishi uchun necha
yil kerak
ekanligini to‘g‘ri aniqlab berishga imkon beradi.
Dostları ilə paylaş: