Jurnal 02. indd
Yüklə 4,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
Zeynəddin Şabanov 26 Sosial tərəfdaşlıq - sosial birlik əsasında, hakimiyyətin məqsəd və fəaliyyətinə ic- timai yardımın genişləndirilməsi əsasında səmərəli dövlətə doğru ideologiyadır (7, s. 253). Sosial tərəfdaşlıq ideyası geniş xalq kütlələrinə, təbəqələrinə doğmadır, yaxındır və onların maraqlarını ifadə edir. O, hakimiyyət və xalqın birliyindən, sosial-ədalətli qurucu, yaradıcı cəmiyyət quruluşu, maddi və mənəvinin vəhdətinin zəruriliyindən yaranır. Dövləti, sahibkarları və xalqı birləşdirən, onların birgə gücünü səfərbər edən və gücləndirən sosial tərəfdaşlıq ideologiyasının mexanizmi əsas məqsədə çatmaq baxı- mından aşağıdakı kimi görünür: - cəmiyyətə münasibətdə dövlət hakimiyyət və ictimai yardımın legitimliyi əvəzinə əldə etdiyi sosial təminata görə öz üzərinə dərk olunmuş məsuliyyət götürür; - sahibkarlığa münasibətdə dövlət mülkiyyət hüququna, əlverişli sahibkarlıq mühi- tinə təminat verir, yardıma əvəz olaraq xarici aləmdə milli biznesin inkişafına kömək edir, dövlətin norma və qaydalarına ciddi riayət olunmasını təmin edir; - cəmiyyət və kapital arasında balans sahibkarların məqsədləri, maraqları və fəa- liyyətlərinə ictimai yardım edərək onların sosial məsuliyyətli davranışlarının prinsipi əsasında qurulur (5, s.162). Sosial tərəfdaşlığın uğurları bir çox şərtlərlə müəyyən edilir. Lakin elə şərtlər var ki, sosial tərəfdaşlıq onlar olmadan sadəcə olaraq işləmir. Sosial tərəfdaşlığın üç sahəsinin mühüm iştirakçılarından biri - könüllü ictimai birliklərin, xeyriyyəçi və digər təşkilat- ların məcmusu olan vətəndaş cəmiyyəti təsisatıdır. Könüllü birliklərdə iştirak yalnız özəl maraqlar məsələsi deyil, həm də arzu və im- kanların özünü reallaşdırmasıdır. Bu, şəxsiyyət və dövlətin münasibətləri məsələsidir. Hüquq və azadlıqlardan istifadə edərək vətəndaşlar eyni zamanda öz üzərinə məsu- liyyət götürür və öz hüquqlarının, o cümlədən sosial hüquqlarının müdafi əsinə görə vəzifələr yerinə yetirirlər. Məsuliyyətlə səs vermək üçün vətəndaşları cəmiyyət qarşı- sında duran ən mühüm problemlər haqqında məlumatlandırmaq lazımdır. Bu problem- lərin sosial tərəfdaşlıq dövləti və kapital tərəfi ndən təqdim edilməsi və formulə edil- məsi üçün bir çox məsuliyyətləri məhz ictimai birliklər öz üzərinə götürür (6, s.254). Onların işlərində iştirak edərək vətəndaşlar özlərinin (və digərlərinin) məlumatlandı- rılmasına görə məsuliyyət daşıyır, digər nöqteyi-nəzərlərə münasibətdə dözümlü ol- maq vəzifəsini yerinə yetirirlər. Bu səmərəli vətəndaş fenomeni sosial tərəfdaşlığın hərəkətverici qüvvəsidir. Kapitalın sosial tərəfdaşlığın üçbucaqlı sahəsində iştirakının müasir anlamı xey- riyyəçiliyə müncər edilmir. Sahibkarların bu gün sosial problemlərin həllində iştirakı belə məsrəfl ərin iqtisadi məqsədəuyğunluğudur. İnsan kapitalına, şəhərlərin, nəqliyyat kommunikasiyalarının və rabitənin strukturuna investisiya qoymaqla sahibkar kifayət qədər gəlir əldə edir. Cəmiyyətin stabilliyində sosial tərəfdaşlığın əhəmiyyəti 27 Dövlətin vəzifəsi bu fəaliyyətin inkişafı üçün iqtisadi və hüquqi stimul yaratmaqdır. Həmkarlar və ictimai ittifaqların vəzifəsi kapitalı mühüm, zəruri sosial problemlərin həllinə cəlb etmək və dövləti əməkdaşlığın vəziyyəti haqqında məlumatlandırmaqdır. Xarici ədəbiyyatda bu hadisənin öyrənilməsinin üsulları və metodları ümumiləşdi- rilmiş, işlənib hazırlanmış, inkişaf etmiş ölkələrdə sosial iştirakın xarakteri haqqında proqnozlar irəli sürülmüşdür. “İştirak” anlayışını ən universal şəkildə Amerika alimi Corc Nagel müəyyənləşdir- mişdir. Onun fi krincə, iştirak - “hər hansı siyasi sistemin sıravi üzvlərinin vasitəsilə fəaliyyətə təsir etdikləri və yaxud təsir etməyə cəhd etdikləri hərəkətdir” (11, s.216). İştirakın bu konsepsiyası, siyasətə fəal daxilolma kimi, siyasi həyata psixoloji daxil olmaya qarşı qoyulur. Bu konsepsiya X.Makkloskiyə məxsusdur. O yazır: “... iştirak siyasi həyat proseslərinə daxil olma hissləridir” (11, s.217). Bir sıra tədqiqatlarda konstitusiya, demokratiya əsasında qoyulmuş vətəndaş cə- miyyətinin prinsiplərindən biri kimi başa düşülən “vətəndaş iştirakı” anlayışı da nəzər- dən keçirilir. Vətəndaş iştirakı ideyası idarəetməyə idarə olunanların daxil edilməsini (siyasi, sosial-iqtisadi, mədəni proqram və layihələrin müzakirəsi və işlənib hazırlan- masında), qərar qəbul etməyə və “aşağı” (yerli) səviyyədə onların icrasına nəzarəti irəli sürür. Sosial iştirak – vətəndaşların dövlət proqramlarının həyata keçirilməsinə, sosial gərginliyin azaldılmasına, münaqişəni aradan qaldırmaq məqsədilə cəmiyyət qarşı- sında duran problemlərin həllinə cəlb olunmasıdır. İctimaiyyətin, dövlət hakimiyyə- ti orqanlarının qarşılıqlı təsirinin əsasında əhali, xalq seçiciləri və icra hakimiyyəti orqanları arasında işgüzar tərəfdaşlığı və əməkdaşlığı tələb edən kollektiv məsuliyyət durur. Bu qarşılıqlı təsirin əsas məqsədi – vətəndaş şüurunun inkişaf etdirilməsi və əlverişli ictimai-siyasi mühitin yaradılmasıdır. Rusiya elmi ədəbiyyatında sosial iştirak məsələsi ilə bağlı D.Qonçarova və İ.Qop- tarevanın monoqrafi yaları fərqlənir. Onlar təsdiq edirlər ki, iştirak elə instrumental fəallıqdır ki, onun vasitəsilə vətəndaş hökumətə onun fəaliyyəti üçün arzu olunanlarla təsir etməyə cəhd edir. İştirakı təşkil edən fəaliyyətə bu müəllifl ər səsverməni, nüma- yişlərdə, mitinqlərdə, piketlərdə və s. də iştirak etməni, pul-üzvlük haqlarının veril- məsini, məktubların yazılmasını, etirazları, siyasi və vəzifəli şəxslərlə şəxsi əlaqələrə girilməni, müxtəlif təşkilatlara üzv olmanı, yerli səviyyədə vətəndaş təşəbbüslərinin irəli sürülməsini aid edirlər. İştirak bir tərəfdən siyasi qərarların qəbul edilməsi prosesinə təsir kimi, digər tərəf- dən dövlət idarəetmə orqanları tərəfi ndən qəbul edilən praktik proqramların həyata ke- çirilməsinin gedişinə və xarakterinə təsir kimi nəzərdən keçirilir. Bu zaman müəllifl ər “siyasi” və “instrumental” iştirak anlayışlarını fərqləndirirlər. Birinci, iştirak dedikdə, həmişə instrumental şərhə məruz qalmayan az-çox kortəbii fəallığın təzahürü başa Yüklə 4,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|