K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar
Benzinning detonatsiyaga chidamliligini baholash
Yüklə 6,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Benzinning detonatsiyaga chidamliligini baholash
Benzinning detonatsiyaga chidamliligi (detonatsiyaga qarshi turg‘unligi) deganda, yonuvchi aralashmani dvigatel sharoitlarida siqishda detonatsiya hodisasining yuzaga kelishiga yonilg‘ining qarshilik ko‘rsatish xususiyati tushuniladi. U yonilg‘ining ok- tan soni bilan belgilanadi. Oktan soni – bu izooktanning normal geptanli etalon aralashmadagi (detonatsiyaga turg‘unligi jihatidan sinalayotgan yonilg‘iga teng) foiz (hajm bo‘yicha) miqdoridir. Izo- oktan yuqori, normal geptan esa past chidamlilikka ega. Shuning uchun yonilg‘i detonatsiyaga qancha yaxshi qarshilik ko‘rsata olsa, uning oktan soni shuncha yuqori bo‘ladi. Yonilg‘ining oktan soni laboratoriya sharoitlarida siqish darajasini o‘zgartirish mumkin bo‘lgan hamda detonatsiya boshlanishini aniqlaydigan moslama bilan jihozlangan maxsus UIT–65 ichki yonuv dvigatelida motor usulida aniqlanadi. Benzinlarning detonatsiyaga chidamliligi aniq etalon bilan so- lishtiriladi. Izooktan C 8 H 18 izomer tuzilishiga ega bo‘lgan para- fin qatoridagi uglevodor oddir. Uning detonatsiyaga chidamliligi yuqori bo‘lib, oktan soni 100 birlik sifatida qabul qilingan. Izook- tan siqish darajasi juda yuqori bo‘lgan dvigatellardagina detonatsi- yalana boshlaydi. Geptan C 7 H 16 ham parafin qatoridagi uglevodorod bo‘lib, zan - jirsimon normal tuzilishga ega. Geptan kuchli detonatsiyalana- di, uning detonatsiyaga chidamliligi 0 ga teng. Buni etalon bilan aralashtirib, detonatsiyaga chidamliligi 0 dan 100 gacha bo‘lgan yonilg‘i olish mumkin. Demak, oktan soni benzinlarning detonatsi - 40 yaga chidamliligini bildiruvchi shartli o‘lchov birligidir. Yuqorida- gi fikrlarga ko‘ra, tarkibida 24 foiz geptan va 76 foiz izooktandan iborat aralashmaning detonatsiyaga chidamliligi, ya’ni oktan soni 76 ga teng bo‘ladi. Tekshirish quyidagicha bajariladi. Bir silindrli dvigatelga oktan soni aniqlanishi kerak bo‘lgan benzin quyiladi. Dvigatel standart rejimda ishlatiladi, so‘ngra ish davomida siqish darajasi detonatsi- ya bo‘lguncha astasekin oshirib boriladi. Detonatsiyaning jadalligi detonometr deb ataluvchi maxsus asbob yordamida qayd etiladi. Detonatsiya bo‘lgan siqish darajasi moslama yordamida belgilab olinadi. Shundan so‘ng dvigatelga etalon yonilg‘i quyiladi. Buning uchun izooktan va normal geptanning shunday aralashmasini tan- lash kerakki, dvigatel u bilan ishlatilganida detonatsiyaning jadalli- gi sinaladigan benzin bilan ishlaganidagidek bo‘lsin. So‘nggi yillarda benzinning detonatsiyaga chidamligi motor usulidan tashqari tadqiqot usuli bilan ham aniqlanmoqda. Tadqiqot usuli bilan aniqlangan oktan soni motor usuli bilan aniqlanganidan 7–10 birlikka katta bo‘ladi. Agarda benzinning oktan soni tadqiqot usuli bilan aniqlangan bo‘lsa, benzin markasida «И» indeksi yozi - ladi, masalan, АИ–93. Mana shu ikki usul bilan aniqlangan oktan sonlarining farqi Yüklə 6,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|