Kafedra: Azərbaycan dili və pedaqogika; Azərbaycan Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir. Azərbaycan Respublikası

 

 Dilin mövcudluğunun forması olan nitq fəaliyyəti hansı prosesləri birləşdirir? 

 

I) Danışma və dinləmə          I) Danışma, dinləmə, yazı, oxu 

I) Danışma, dinləmə, oxu      I) Danışma və natiqlik    I) Danışma və oxu 

 

99. 

 

Natiqləri yaşadıqları dövrlərə görə ardıcıl müəyyən edin. 

 

1 - H. Əliyev                          2 - M. V. Lomonosov            3 - Aristotel 

4 - Sədi Şirazi                        5 - M. F. Axundov 

 

I) 3, 2, 4, 5, 1                    I) 1, 2, 3, 4, 5          I) 3, 4, 2, 5, 1 

I) 4, 3, 5, 1, 2                    I) 3, 5, 2, 4, 1 

 

100. 

 

 Bu nitq normalarından biri yalnız şifahi ədəbi dilə aiddir: 

 

I) orfoqrafik            I) leksik-sematik        I) morfoloji        I) orfoepik   I) sintaktik 

 

101.  

 

Şifahi nitqlə yazılı nitqin fərqli cəhətləri hansı sırada xarakterizə olunur? 

  

I) Şifahi nitq ani şəkildə söylənilir və bitir, yazılı nitq isə müəyyən vaxt ərzində icra ollunur 

I) Natiq şifahi nitq üzərində düzəliş aparmalı deyil, yazıçının yazılı nitq üzərində isə düzəliş 

aparmağa nəşr olunana kimi ixtiyarı var 

I) Şifahi nitqdə fasilə və intonasiya xüsusi əhəmiyyət daşıyır. 

I) Yazılı nitqdə durğu işarələrindən istifadə olunur 

I) Yuxarıdakı sıralarda verilmiş bütün fikirlər şifahi və yazılı nitqin fərqli cəhətlərini xarakterizə 

edir 

 

102. 

 

 Bunlardan biri natiqlik sənətinin nəzəriyyəsindən bəhs edir. 

 

I) Ritorika        I) Poetika        I) Estetika         I) Məntiq         I) Etika 

 

103.  

 

Nitq mədəniyyətində estetikanın qarşıya qoyduğu məqsəd nədir? 

 

I) sözlərin düzgün sıralama qaydası 

I) dilin gözəlliklərini məharətlə dinləyicilərə çatdırmaq 

I) sözlərin çoxmənalılığı 

 

I) sözlərin düzgün tələffüz qaydası 

I) dilin imkanları 

 

104.  

 

---

Nitq mədəniyyəti ilə psixologiyanı əlaqələndirən cəhət nədir? 

 

I) nitqin effekti onun məntiqliyindən asılı olduğuna görə 

I) insan nitqi psixoloji durumla bağlı olduğu üçün 

I) insan nitqi bilavasitə təfəkkürlə bağlı olduğu üçün 

I) danışıq səslərinin düzgün tələffüzü, orfoepiya qaydalarına riayət etmək üçün 

I) təlim prosesi olduğuna görə 

 

105.  

 

Nitq mədəniyyətinə aid cəhətləri uyğun müəyyən edin: 

 

1 - Nitq mədəniyyəti anlayışına yazı mədəniyyəti daxil deyildir. 

2 - Nitq mədəniyyəti nəzəri dilçilik sahəsi olub, hər hansi bir dilin normalarını müəyyənləşdirən 

təcrübi tədbirlər kompleksidir.  

 

3 - Nitq mədəniyyəti tətbiqi dilçilik sahəsidir və nitq mədəniyyəti anlayışına yazı mədəniyyəti də 

daxildir. 

4 - Nitq mədəniyyəti ümumi mədəniyyətin tərkib hissəsi olub, dilin normalarını müəyyənləşdirən 

nəzəri axtarışlar kompleksidir. 

5  -  Azərbaycan  nitq  mədəniyyəti  fənninin  mövzusu,  məqsədi,  vəzifələri  ilə  yanaşı  predmeti  də 

vardır. 

6 - Nitq mədəniyyətinin əsas tələblərindən biri nitqin yığcamlığı və səlisliyidir. 

 

I) 2, 3, 4         I) 1, 2, 5       I) 4, 5, 6         I) 3, 4, 6      I) 1, 2, 3 

 

106.  

 

Uyğunluğu düzgun müəyyən edin. 

 

I – nitq mədəniyyəti 

II – morfologiya 

1 - Bu bölmədə dil faktı, hadisəsi yox, üsullar, qaydalar, qanunlar sistemi öyrənilir. 

2 - Sözlər ümumi qrammatik xüsusiyyətlərinə görə bölünür. 

3 - Nəzəri dilçilik şöbəsidir. 

4 - Tətbiqi dilçilik sahəsinə daxildir. 

5  -  Bu  bölmədə  hər  şeydən  əvvəl,  dilin  fəaliyyətdə  olan  normalarının  və  kateqoriyalarının 

tələblərinə ciddi əməl olunur. 

6 - Sintaksislə birgə qrammatikanı təşkil edir. 

 

I) I – 1, 2, 3; II – 4, 5, 6             I) I – 2, 3, 5; II – 1, 4, 6         I) I – 3, 4, 5; II – 1, 2, 3 

I) I – 3, 4, 6; II - 1, 2, 5              I) I – 1, 4, 5; II – 2, 3, 6 

 

107.  

 

Bəndlərin birindəki fikir nitq mədəniyyətinin vəzifəsinə aiddir. 

 

I) ədəbi dil normalarını tənzimləmək və qorumaq 

I) sözün qrammatik mənasını araşdırmaq 

I)  cümlənin məqsəd və intonasiyaya görə növlərini müəyyənləşdirmək 

I) sözlərin söz birləşmələrinin yaranmasındakı rolunu müəyyənləşdirmək 

I) sözyaratmanın yollarını araşdırmaq 

 

---

108.  

 

Nitq fəaliyyəti dedikdə nə başa düşürsünüz? 

 

I) terminlərdən istifadə etməklə elmiliyin gözlənilməsi 

I) nitqin təzahürü üçün lazım gələn ictimai, psixoloji və fizioloji aktların sistemi 

I) nitqin ədəbi tələffüz baxımından dəqiqliyi 

I) obrazlılıq və məcazilikdən geniş istifadə edilməsi 

I) fikrin ifadəsi üçün bilavasitə tələb olunan obrazlı dil vasitələrini tapmaq 

 

109. 

 

Nitq mədəniyyəti fənninin hansı elmlərlə əlaqəsi vardır? 

 

I) məntiq, dilçilik, mətnşünaslıq, antropologiya 

I) ədəbiyyat, coğrafiya, tarix, psixologiya 

I) psixologiya, biologiya, fizika, məntiq 

I) dilçilik, ədəbiyyat, psixologiya, tarix, məntiq 

 

I) dilçilik, ədəbiyyat, pedaqogika, estetika, riyaziyyat 

 

110. 

 

Nitq mədəniyyəti fənni ilə dilçiliyin hansı bölmələri bağlıdır? 

 

I) riyazi dilçilik, frazeologiya, morfologiya, üslubiyyat 

I) fonetika, onomalogiya, morfologiya, leksika, sintaksis 

I) qədim yazılı abidələrin dili, leksika, semantika, üslubiyyat 

I) orfoepiya, orfoqrafiya, frazeologiya, antropoloji dilçilik 

I) fonetika, orfoepiya, leksika, frazeologiya, qrammatika 

 

111.  

 

Nitq fasiləsi haqqında verilən fikirlərdən biri yanlışdır.  

 

I) Nitq fasiləsi həm də psixoloji funksiya daşıyır.  

I) Nitq fasiləsində normal tənəffüsün böyük rolu var.  

I) Nitq fasiləsi məntiqi funksiya daşıyır.  

I) Nitq fasiləsi yalnız danışan üçün əhəmiyyətlidir.  

I) Nitq fasiləsi həm əlaqələndirici, həm də birləşdirici xarakterə malikdir.  

 

112.  

 

Məntiqi fasilə ilə bağlı fikirlərdən biri yanlışdır.  

 

I) Bu fasilə bəzən nitqdə yaranan dolaşıqlıqları aradan qaldırır.  

I) Nitqi məntiqi məna daşıyan hissələrə bölür.  

I) Bu fasilələnin köməkliyi ilə fikir dinləyicinin diqqətinə çatdırılır.  

I) Bu əlaqəyə əlaqələndirici, yaxud birləşdirici fasilə də deyilir.  

I) Bu fasilə yazıda, adətən, çox nöqtə ilə göstərilir.  

 

113. 

 

---