KapitaliZMƏ
Yüklə 192,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- dəyişikliyə qədər olan dövrü
İlkin Sabiroğlu mətdə 10‐dan az işçi çalışdıran müəssisələr daxildir. Orta müəssisələr kateqoriyasına isə, sənayedə 51‐250 arası, nəqliy‐ yatda 16‐75 arası, tikintidə 26‐150 arası, xırda ticarətdə və xid‐ mətdə 11‐50 arası işçi çalışdıran müəssisələr daxil edilir. Açıqcası, bu cədvəli hansı məlumatlar əsasında hazırladıq‐ ları bizə məlum deyil. Ona görə də Azərbaycan qanunveri‐ ciliyinə əsasən Kiçik və Orta Sahibkarlığın tərifini verməkdə böyük fayda görürük. Çünki bu Azərbaycanda və dünyada KOS‐la bağlı fərqli anlayışları spesifik bir şəkildə göstərə bi‐ lər. 161 4 iyun 1999‐cu il tarixli və 673‐IQ nömrəli Kiçik Sahibkarlı‐ ğa Dövlət Köməyi Haqqında Azərbaycan Respublikası Qanu‐ nunun 3‐cü maddəsinə görə kiçik sahibkarlıq subyektləri de‐ dikdə, aşağıdakılar nəzərdə tutulurdu: ‐ hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslər; ‐ işçilərin orta siyahı sayı (mövsümi işçilər nəzərə alınma‐ dan) sənaye, nəqliyyat və tikintidə — 50 nəfərədək, kənd təsər‐ rüfatında və elmi texniki sahədə — 30 nəfərədək, ticarət, xid‐ mət, informasiya və digər sahələrdə — 25 nəfərədək olan hü‐ quqi şəxslər. Bir neçə fəaliyyət növü ilə məşğul olan kiçik sahibkarlıq subyektləri rüblük dövriyyədə daha yüksək xüsusi çəkiyə ma‐ lik olan fəaliyyət növü üzrə kiçik sahibkarlıq subyektinə aid edilirdi. Göründüyü kimi yaxın zamanlara qədər bizdə təsnifat əsa‐ sən çalışan işçi sayına görə aparılırdı ki, bu da KOS‐ların kapi‐ tal və texnoloji infrastrukturlarının yanında bəzi davranış xü‐ susiyyətlərini (yenilik yaratma potensialı, sürətli adaptasiya və s. kimi) nəzərdən qaçırmaqda idi. Dolayısilə vahid və tək fak‐ 161 Natiq Sabiroğlu, “Kiçik və Orta Sahibkarlıq Nədir?”, IqtisadNet, http://www.iqtisad.net/ns010.htm, 30 avqust 2004. ‐ 138 ‐ Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz tora dayanan ümumi bir tərif yerinə KOS‐ların fəaliyyət gös‐ tərdiyi sektor xüsusiyyətlərini də nəzərə alan çoxfaktorlu tərif‐ lər və bunlar arasında ciddi bir koordinasiyanın təşkili qarışıq‐ lığı önləmədə daha səmərəli ola bilərdi. Məsələn, əvvəlki qa‐ nunvericiliyə əsasən, 60 işçi ilə mədənçilik sənayesində fəaliy‐ yət göstərən bir hüquqi şəxs KOS statusuna daxil edilmədiyi halda, 20 işçi ilə informasiya və kommunikasiya texnologiya‐ ları (İKT) sektorunda fəaliyyət göstərən və illik satış həcmi mə‐ dənçilik sektorundakından 10 qat artıq olan bir firma kiçik sa‐ hibkarlıq subyekti olaraq ələ alınırdı. Ayrıca, Azərbaycan qa‐ nunvericiliyində “kiçik və orta sahibkarlıq” yerinə “kiçik sa‐ hibkarlıq subyektləri” ifadəsinin istifadəsi də diqqət çəkicidir. Daha sonradan yuxarıda bəhs edilən 3‐cü maddə 4 noyabr 2003 tarixli və 508‐IIQD nömrəli “Kiçik Sahibkarlığa Dövlət Köməyi Haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanu‐ nu əsasında aşağıdakı şəkildə dəyişdirildi: 162 1. Kiçik sahibkarlıq subyektləri işçilərinin orta siyahı sayı (mövsümi cəlb edilən işçilər nəzərə alınmadan) və illik dövriy‐ yələrinin həcmi əsas götürülməklə müəyyənləşdirilir. 2. İqtisadi fəaliyyət növləri üzrə bu meyarların hədlərinin müəyyən edilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir. Anlaşılan odur ki, çatışmazlıqların bir qismi qanunu hazır‐ layan mütəxəssislər tərəfindən nəzərə alınıb. Lakin bu dəyişik‐ likdən sonra Azərbaycanda kiçik sahibkarlıq deyiləndə nəyin nəzərdə tutulduğunu müəyyənləşdirmək artıq elə də asan de‐ yil. 162 “Kiçik sahibkarlığa dövlət köməyi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunu, Milli Məclis, http://www.meclis.gov.az/qanunlar/qanun_l1.php?id=441&idk=1, (01.03.2006). ‐ 139 ‐ İlkin Sabiroğlu Fikrimizcə meyarların təyin edilməsinin sektor birlikləri ye‐ rinə müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına həvalə edilməsi yeni qanunvericilikdə ciddi bir nöqsandır. Çünki bu səlahiyyətin ic‐ ra strukturlarına buraxılması sistemi su‐istifadəyə olduqca açıq bir hala gətirməkdədir. Dolayısı ilə əvvəlki qanunda ye‐ tərsiz təsnifat mövcud idisə, indikində ciddi qeyri‐müəyyənlik mövcuddur. Yəni fəaliyyət növləri üzrə meyarların hədlərinin müəyyən edilməsinin müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına buraxılması və nəticədə hər icra hakimiyyətinin bu meyarlar üçün fərqli hədlər müəyyənləşdirə biləcəyini nəzərə alsaq, belə çıxır ki, bir rayonda kiçik sahibkarlıq subyekti sayılan istənilən bir müəssisə ilə eyni parametrlərə sahib olan, lakin başqa bir rayonda yerləşən müəssisə kiçik sahibkarlıq subyekti kimi qə‐ bul edilməyə bilər. 163 Bu hal respublika üzrə KOS‐lara yönəlik vahid statistikanın aparılmasını və daha əhəmiyyətlisi bunlara yönəlik vahid bir təşviq sisteminin həyata keçirilməsini müşkülə çevirir. Ayrıca bəzi bölgələrdə KOS‐lar təşviq edilmək istənilirsə, bunu da yerli icra strukturları deyil, dünyada olduğu kimi, qanun mü‐ əyyənləşdirməlidir. Ona görə də biz, Azərbaycanda KOS‐lardan bəhs edərkən qanundakı dəyişikliyə qədər olan dövrü ələ almışıq. Məhz hə‐ min dövrdən sonra Dövlət Statistika Komitəsinin də hesabatla‐ rında kiçik və orta böyüklükdəki müəssisələrə yer ayırmaması yuxarıdakı fikirlərimizi təsdiq edir. Çünki qanundakı qeyri‐ müəyyənlik vahid statistikanın aparılmasını da çətinləşdirir. Kiçik və orta sahibkarlığın dünya ölkələrindəki rolundan yuxarıda bəhs etdik. Bəs Azərbaycanda KOS‐ların inkişafı nə səviyyədədir? Əlimizdəki rəqəmlərin məhdud olmasına və bu sahədə ciddi elmi araşdırmaların aparılmamış olmasına bax‐ 163 Natiq Sabiroğlu, “Dünyada KOS‐lara Yönəlik Təşviqlər”, IqtisadNet, http://www.iqtisad.net/ns011.htm, 2 oktyabr 2004. ‐ 140 ‐ Yüklə 192,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|